షేక్‌ హుస్సేన్‌ సత్యాగ్ని నేను మహమ్మదీయుడినైనా నన్ను చేరదీసి, తెలుగు సాహిత్యం మీద మక్కువ ఎక్కువ చేసి, ఏదైనా సాహిత్యంలో నాకూ తెలుసు అని మీరభిప్రాయపడితే అది కేవలం మహాకవి సరస్వతీపుత్ర పుట్టపర్తి నారాయాణాచార్యుల వారి భిక్ష.
నేను ఆయన అంతేవాసిని. ఆయన దగ్గర చదువుకున్నాను.ఆయన్ను స్మరించుకుంటూ ఐదు నిమిషాలు ఇంకా తక్కువ మాట్లాడమన్నా నాకేమీ అభ్యంతరం లేదు. ఏదైతే ప్రసంగాలలో నేను చెప్పాలనుకున్న పద్యాలన్నీ పొద్దున్నుంచీ ఆ కళారూపాల్లో అన్నింటినీ పాడేశారు. చక్కగా అన్ని పద్యాలూ వారు విశదంగా చెప్పారు. అయినా నాలుగు వందల సంవత్సరాల క్రితం వేమన తన సాహిత్యాన్ని ప్రజలకు ప్రజల కోసం ప్రజలకై రచించి వాళ్ళ లోగిళ్ళలో వదిలిపెట్టి పోయినదాన్ని పుస్తకరూపంలో గాని, లేకపోతే ఆ సాహిత్యాన్ని ఆదరించిన దాఖలాలు గాని చరిత్రలో లేవు.1829లో ఒక ఇంగ్లీషు ప్రభువు సి.పి. బ్రౌన్‌ కడప జిల్లాకు వచ్చి ఆంధ్రప్రదేశ్‌ నాలుగు చెరగులా ఉన్నటువంటి వేమన పద్యాలను అన్నింటినీ క్రోడీకరింపజేసి ఒక పుస్తకంగా వేసినంత వరకు మనకు వేమన గురించినటువంటి ఉనికి అంత బాగా తెలియదు. నాకు తెలిసి కారణం నేననుకుంటున్నాను కాకపోతే నేను పరిశోధక విద్యార్థిని కాదు.ఇది కేవలం నా భావన కావచ్చు.వాస్తవమూ కావచ్చు. ఆనాడు వేమన పద్యాలను గురించి ప్రభువు కానీ, ఆ పాలకులు కానీ లేకపోతే ఆనాడు సాహిత్యం మీద ఆధిపత్యం వహిస్తూ ఉన్నటువంటి ఒకే ఒక మతము కానీ వాటిని ఆదరించి అక్కున చేర్చుకున్నటువంటి దాఖలాలు లేవు. అందుకోసమే వాళ్ళ దృష్టిలో వేమన కవినే కాదు అని చెప్పి చలామణి చేసినటువంటి పరిస్థితులు
ఉండినాయి అని నేను అభిప్రాయ పడుతున్నాను. సి.పి. బ్రౌన్‌ గారు గ్రంథాన్ని వేమన పద్యాలను తొలిప్రతిగా తీసుకొచ్చిన తరువాత వంద సంవత్సరాలకు సరిగా కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి గారు జోక్యం చేసుకొని అనంతపురం వాసియైనటువంటి రాళ్ళపల్లి అనంతకృష్ణశర్మ చేత ఆయన మీద ఉపన్యాసాలు ఇప్పించి వేమనను వెలుగులోకి తీసుకొని రావడం జరిగింది. మరి ఈ రోజు వేమన ఆంధ్రరాష్ట్రంలో నాలుగు చెరగులా ఎక్కడ చూసినా వేమన వేమన వేమన పద్యాలని చెప్పేసి ఎందుకంటున్నారు అంటే వేమన ఈ సమాజంలో ఉన్నటువంటి చెడును అంతా మొదలంటా నరికిపారేయ్యడం కోసం ప్రయత్నం చేసినాడు ఆయన తన సాహిత్యంలో. ప్రజల భాషలో ప్రజలకు అవసరమైనటువంటి వస్తువును సాహిత్య రూపంలో అందజేసినటువంటి వ్యక్తి మహాకవి కాక మరేమవుతాడు? 'కనకమృగము భువిని కద్దు లేదనలేక... తరుణి విడిచిపోయే దాశరథియు... తెలివిలేని వాడు దేవుడెట్లాయెరా?' శ్రీరామచంద్రుడినే ఆ రోజు డైరెక్టుగా ప్రశ్నించినాడు వేమన్న. కనక మృగము భువిలో లేదని తెలుసు అందరికీ. చాలా చిన్న పిల్లవానికి కూడా తెలిసి ఉన్న విషయము అది. మరి నువ్వేమో పోయి కనకమృగాన్ని తెస్తానని పోయినావు. నిన్ను మేమంతా దేవుడని చెప్పినాము. ఇది వాస్తవమే కదా అని ఇప్పుడు ప్రశ్నించేటటువంటి పరిస్థితి నేడు సమాజంలో తలెత్తడానికి కారణము వేమన లాంటి వారు.