భాష అంటే మనం ఏమనుకుంటున్నాం

- కృష్ణకుమార్‌

భాష అనగానే భావ వినిమయ సాధనం అని నిర్వచించడం మనకు బాగా అలవాటయిపోయింది. ఈ అలవాటులో భాషను ఒక ఆలోచనా సాధనంగా విషయాలకు అనుభూతి పొందించే, ప్రతిస్పందింపజేసే సాధనంగా దాని ప్రయోజనాన్ని తరచుగా మరిచిపోతూ ఉంటాం. చిన్న పిల్లలతో పనిచేయాలనుకొనే వారికి భాషకు సంబంధించిన ఈ విస్తృత ప్రయోజనం ఎంతో ముఖ్యమైంది. ఎందుకంటే బాల్యంలో భాష పిల్లల వ్యక్తిత్వ, సామర్ధ్యాల అభివృద్ధిలో ఒక నిర్మాణాత్మక పాత్రను నిర్వహిస్తుంది. ప్రపంచం పట్ల అవగాహనను, ఆసక్తులను, సామర్ధ్యాలను చివరికి విలువలను, ఆలోచనా సరళులను (వైఖరులనూ) పిల్లలలో రూపొందించడంలో భాష సూక్ష్మమైనదే అయినా బలమైన శక్తిగా పనిచేస్తుంది.

మొదటగా సాధారణంగా ఎంతో వివాదాన్ని సృష్టించే ఒక విషయంలో స్పష్టంగా వుండవలసిన అవసరం వుంది. పాఠశాల అధ్యాపకులు 'హిందీ', 'ఇంగ్లీషు', లేదా మరో భాషను ఒక స్కూలు సబ్జక్టుగా (పాఠ్యాంశంగా) చూస్తుంటారు. అందువల్ల ఒక ప్రత్యేక భాషను బోధించడం గురించిన పుస్తకంగా ఈ పుస్తకాన్ని ఊహించుకుంటారు. మరో వైపున నిపుణులు బిడ్డ మాతృభాష, ద్వితీయభాష మొదలయిన విధంగా బలమైన వ్యత్యాసాలు చూపుతుంటారు. అధ్యాపకులూ, నిపుణులూ కూడా భాషా బోధన గురించిన పుస్తకం ఒక ప్రత్యేక భాషను నియంత్రించే సూత్రాలు, సాధారణ నిర్మాణాలు, పదజాలం మొదలయిన వాటిని వర్ణించడంతో మొదలవుతుందని ఊహిస్తారు.

ఇది అటువంటి పుస్తకం కానేకాదు. ఏదో ఒక ప్రత్యేకభాషను బోధించడానికి ఇది గైడు ఎంతమాత్రం కాదు. పిల్లలు జీవితంలో ఏ భాష అయినా నిర్వహించే కార్యాలను గురించి రాసిన పుస్తకం. ప్రతిపిల్లా, పిల్లవాడూ తన మాతృభాష ఏదైనప్పటికీ కొన్ని తక్షణ ప్రయోజనాల పరిపూర్తి కోసం భాషను ఉపయోగిస్తారు. ఒక ముఖ్యమైన ప్రయోజనం ప్రపంచాన్ని అర్థం చేసుకోవడం. దీనికి భాష ఒక అద్భుతమైన సాధనంగా పనిచేస్తుంది. పిల్లవాడి దృక్పథాన్ని స్వీకరించి, అతని జీవితంలో భాష నిర్వహించే కార్యకలాపాలను అవగాహన చేసుకుంటే తప్ప అధ్యాపకులుగా, వారి మంచిచెడ్డలు చూసేవారిగా, తల్లిదండ్రులుగా మనం మన పాత్రను సముచితంగా నిర్ధారించుకోలేం.

భాష - చేష్ట

పిల్లల భాష వాళ్లు తమ చేతులతో, శరీరాలతో చేసే పనులకు, వాళ్ల పరిధిలోకి వచ్చిన వస్తువులకు సన్నిహిత సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుంది. బాల్యంలో మాటలూ, చేష్టలూ ఒకటిగా ఉంటాయి. చేష్టలూ అనుభవాలూ మాటల అవసరాన్ని సృష్టిస్తాయి. అనుభవం పూర్తయిన తర్వాత మాటలు ఆ అనుభవాన్ని అందుబాటులోకి తెస్తాయి. పిల్లలు తమ పరిధిలోకి వచ్చిన వస్తువులతో మాటల సహాయం ద్వారా సంబంధాన్ని సుసంపన్నం చేసుకుంటారు. మరో విధంగా చెప్పాలంటే చేష్టలుగాని వస్తువులతో సబంధాన్ని కలిగి లేకపోయినట్లయితే పిల్లలకు మాటలు శూన్యంగానూ, ప్రాణరహితంగానూ తయారవుతాయి. పిల్లి, పరిగెత్తడం, పడడం, నీలం, నది, గరుకు వంటి మాటలు తొలిసారి ఆ వస్తువుతో గాని, చర్యతో గాని పిల్లవాడు ప్రత్యక్షంగా పాల్గొన్న సందర్భంలో వాడక పోయినట్లయితే పిల్లవాడికి వాటితో అంత లాభం ఉండదు. ప్రత్యక్ష సంబంధం తర్వాత మాత్రమే ఈ మాటలు ఒక ఆకారంతో అన్వయిస్తాయి. భవిష్యత్తులో ఒక అర్థవంతమైన ప్రయోగానికి ఉపయోగపడతాయి.

పిల్లవాడి ఈ భౌతిక అనుభవాలకూ మాటలకూ మధ్య ఉన్న సంబంధం పెద్దల మీద ముఖ్యంగా అధ్యాపకుల మీద ఒక విశిష్టమయిన బాధ్యతను ఉంచుతుంది. ప్రస్తుతం నీ అజమాయిషీలో ఉన్న పిల్లలకు అప్పటికే తల్లిదండ్రులు ఒక విస్తృత పరిధిలో అనుభవాలను కలిగించి ఉంటారని ఒక అధ్యాపకునిగా నీవు ఆశించవచ్చు. కాని ఎంతో మంది తల్లిదండ్రుల విషయంలో ఇది నిజం కాకపోవచ్చు. బాల్యంలోనే ఒక విస్తార వస్తుశ్రేణితో తమ పిల్లలకు పరిచయం కలిగించేంత ఆత్మవిశ్వాసం చాలా మంది తల్లిదండ్రులకు ఉండదు. పిల్లలు ఒక పని చేయాలన్నా, దేనినైనా గమనించాలన్నా మెల్లగా చేస్తారు. దీన్ని భరించే ఓపిక, తీరిక చాలామంది తల్లిదండ్రులకు ఉండదు. పిల్లలు పంపుదగ్గర నీటిధార కింద వేళ్ళుపెట్టి ఒక అరగంట నిలబడ్డా, పాత్రలన్నీ తీసి నేలమీద పెట్టినా, గొడుగును అనేకమార్లు తెరవడం మూయడం చేసినా పెద్దలకు అసందర్భంగా కనిపిస్తుంది. కొన్నిసార్లు వస్తువులు పాడైపోకుండా ఉండడం కోసం, పిల్లలకు హాని కలగకుండా ఉండడం కోసం కొద్ది అనుభవాలకు మాత్రమే పరిమితం చేసి తక్కిన అన్ని అనుభవాలనూ పెద్దలు నిషేధిస్తారు.

తల్లిదండ్రులు ఏమిచేసినా, చేయకపోయినా

ఉపాధ్యాయుని పని మాత్రం సుస్పష్టమే. జీవితానుభవాలకు, వస్తువులకు భాష ఉపయోగాన్ని జోడించడానికి పిల్లలు నిరంతరం ప్రయత్నించడాన్ని అనుమతించే వాతావరణాన్ని ఉపాధ్యాయుడు కల్పించాలి.

ఏ పాఠశాలలో పిల్లలు తమ చేతులతో అనేకరకాల పనులు చేయరో, కేవలం కూర్చుని ఉపాధ్యాయుడు చెప్పేదే వింటూ ఉంటారో, తాకడానికి, వాడడానికి, పగలగొట్టడానికి, పునర్నిర్మించడానికి వస్తువులుండవో అది భాషా నైపుణ్యాలను పెంపొందించడానికి తగిన మంచి స్థలం కాదు.

పిల్లలు భాషతో చేసే పనులు

పిల్లల భాషను అధ్యయనం చేసిన వాళ్లు పిల్లలు మాట్లాడడంలోని ప్రాథమిక సామర్ధ్యాల మీద అధికారం సంపాదించగానే భాషను ఆశ్చర్యకరంగా వివిధ ప్రయోజనాలకు ఉపయోగించడం ప్రారంభిస్తారని చెప్తారు. అటువంటి ప్రయోజనాలలో కొన్ని ఈ కింద ఇచ్చినవి.

తన కార్యకలాపాలను నిర్దేశించుకోవడం

పిల్లలు ఒక పనిచేసేటప్పుడు ఆ పని గురించి తరచుగా మాట్లాడుతూ ఉంటారు. ఒక విధంగా అది తమ పని మీద తాము స్వగతంగా చేస్తున్న వ్యాఖ్య. తరచుగా ఈ వ్యాఖ్యానం వాళ్లు తమ పనిని దీర్ఘకాలం కొనసాగించడానికి తోడ్పడుతున్నట్లుగా తోస్తుంది. ఆ పనిలో ఆసక్తిని నిలబెట్టడానికి ఇది ఉపయోగపడుతుంది. ఎవరైనా ఈ వ్యాఖ్యానాన్ని వింటున్నా వారికి పట్టదు. ఉదాహరణకు కొంతమంది చిన్న పిల్లలు తడి ఇసుకతో కోటలూ, సొరంగాలూ నిర్మిస్తున్నారనుకోండి. ప్రతి పిల్లవాడూ విడివిడిగా ఒక వ్యాఖ్యానం చేస్తూ ఉండవచ్చు. చాలాసార్లు అది కేవలం మెల్లగా వినిపిస్తున్న గొణుగుడే కావచ్చు.

ఇతరుల కార్యకలాపాలను, ధ్యానాన్ని నిర్దేశించడం:

ఇది ఉపాధ్యాయులకు, తల్లిదండ్రులకు బాగా తెలుసు. ఎందుకంటే మన సమయంలో చాలా భాగం పిల్లల కోరికలు తీర్చడానికే సరిపోతుంది. వాళ్ల భౌతిక అవసరాల స్పృహ మనకు బాగానే ఉంటుంది. ఇతర విధాల అవసరాలు కూడా ముఖ్యమైనవే. ఇవి మేధో పరమైనవి కాని, భావాత్మకమైనవి కాని కావచ్చు. తమకు కుతూహలాన్ని కలిగించే, ఆసక్తి కలిగించే వాటివైపు దృష్టిని మరలించడానికి పిల్లలు భాషను ఉపయోగిస్తారు. తమ ధ్యానాన్ని ఆకర్షించిన దానిపట్ల తమ మాటలు వినేవాళ్లు కూడా ఆసక్తిని చూపించాలని పిల్లలు కోరుకుంటారు.

ఒక పిల్లల గుంపును మీరు పరిశీలించినట్లయితే

వాళ్లు ఏదైనా వస్తువు వైపుగాని, ఇతరులు గమనించలేదని తాము భావించే ఒక లక్షణం వైపుగాని పరస్పర ధ్యానాన్ని ఆకర్షించడం గమనిస్తాం. భాషను ఈ విధంగా

ఉపయోగించుకోవడంలోని ప్రాధాన్యం అది వ్యక్తంచేసే ఆకాంక్ష మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ ఆకాంక్ష ఏమిటంటే 'నేను గమనించిన దాన్ని ఇతరులు కూడా చూడడానికి ఇష్టపడతారు' అన్నది. మానవ సంబంధాలు, కలిసి

ఉండడంలోని ఆనందం గురించి మనలో గాఢంగా పాతుకొని ఉన్న అభిప్రాయాలపై ఈ ఆకాంక్ష ఆధారపడి ఉంది. ఎవరి ధ్యానాన్ని ఈ విధంగా ఆకర్షించడానికి ప్రయత్నం జరుగుతుందో అది నెరవేరక పోయినట్లయితే భాషాభివృద్ధికి ఒక ప్రాథమిక హేతువును నిర్లక్ష్యం చేసినట్లవుతుంది.

ఆడుకోవడానికి

రెండున్నర ఏళ్లపైబడ్డ పిల్లలు చాలామందిలో ఆడుకోవడానికీ, వినోదానికీ ఒక గొప్ప సాధనంగా మాటలుపయోగపడతాయి. రకరకాల గొంతుల్లో మాటలను పునరుచ్చరించడం, వాటిని వికృతం చేయడం, విచిత్రమైన పదబంధాలను కల్పించడం మొదలయిన ప్రక్రియలన్నీ వాళ్లకెంతో వినోదాన్ని చేకూరుస్తాయి. మాటలను అసందర్భంగా ఉపయోగించడం వాళ్లకు ఇష్టంగా ఉంటుంది. మాటల్ని ఈ విధంగా వికృతం చేసే పద్యాలు వాళ్లు తేలిగ్గా నేర్చుకుంటారు. ఒక్కమాటలో చెప్పాలంటే పిల్లలకు మాటలు ఆటవస్తువులు. మాటలతో ఆటలు సృజనాత్మకతనూ, శక్తిని వ్యక్తం చేయడానికి గొప్ప సాధనాలుగా ఉపయోగపడతాయి.

విషయ వివరణం

ఒక విషయం ఎట్లా జరిగిందో తమ జ్ఞానాన్ని చూపించుకోవడానికి ఆ విషయం గురించి పిల్లలు మాట్లాడతారు. ఉదాహరణకు ఒక మూడేళ్ల పిల్లవాణ్ణి వర్షం ఎట్లా కురిసిందని అడిగారనుకోండి, ఆకాశాన్ని తెల్లని మబ్బులు కప్పివేశాయని, తర్వాత చిన్న చిన్న తుంపరలు మొదలయ్యాయని, ఆ తర్వాత మనకేమీ కనిపించనంతగా పెద్దవాన కురిసిందనీ పిల్లవాడు మనకు చెప్పవచ్చు. ఈ

ఉదాహరణలో జరిగిన సంఘటనలను ఒక క్రమంలో చెప్పడం ద్వారా పిల్లవాడు ఒక పెద్ద సంఘటన ఎలా జరిగిందో వివరిస్తున్నాడు. ఈ విషయ వివరణం నుండే కథలు పుడతాయి. ఈ విధంగా చూసినప్పుడు కథలన్నీ విషయ వివరణలే. అయితే అన్ని కథలూ విషయాలకు విశ్వసనీయమైన, శాస్త్రీయమైన వివరణలిస్తాయని అనుకోకూడదు. జీవితానికి అర్థం చెప్పాలనే కోరికకు ఇవి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి. రాజకీయాలలోగాని, ప్రపంచంలోగాని జరిగిన సంఘటనలను వివరించాలనే కోరిక పెద్దవాళ్ళలో ఎంతగా ఉంటుందో చిన్న పిల్లలలో కూడా తమ జీవిత సంఘటనలకు అర్థం చెప్పాలనే కోరిక అంతగానే

ఉంటుంది.

జీవితానికి ప్రాతినిధ్యం

భాష ఉపయోగాలన్నింటిలోనూ ఇది ఇమిడి ఉంది. అయినా దీన్ని ప్రత్యేకంగా పరిశీలించాలి. లేకపోతే మరచిపోయే ప్రమాదం ఉంది. పెద్దల్లాగానే పిల్లలు కూడా గతాన్ని నెమరువేసుకోడానికి - ఒక సంఘటనను గాని, వ్యక్తిని గాని, మరో చిన్న విషయాన్ని గాని గుర్తుచేసుకోవడానికి భాషను ఉపయోగిస్తారు. మన చుట్టూ లేని ఒక విషయాన్ని పున:సృజించడానికి మాటలు ఉపయోగపడతాయి. మనం పున:సృష్టిచేసిన ఈ విషయం తరచుగా ఎంతో వాస్తవంగా కనిపిస్తుంది. దాన్ని గురించి మనం చాలాకాలం వరకు చెప్పుకోవచ్చు.

ఒక తీవ్ర ఉద్వేగ స్థాయిలో ఒక విషయంతో సమాధానపడడానికి దాని గురించి పదేపదే మాట్లాడుతారు. ఏదైనా ఒక దానికి భయపడ్డ శిశువు ఆ భయం పోయేంతవరకు దాన్ని గురించి అనేకసార్లు మాట్లాడవచ్చు. ముఖ్యంగా జీవితం ఒక హాఠాత్‌ పరిణామాన్ని శిశువు ముందు పెట్టినప్పుడు దాన్ని (దానిలో వున్న అనిశ్చిత, గందరగోళం, కొన్నిసార్లు భయంతో సహా) దాటడానికి, ఆ సంఘటనను ఎన్నోసార్లు మాటల సహాయంతో పునర్నిర్మిస్తారు. ఈ ప్రక్రియ శిశువుకు ఆ సంఘటనతో సాన్నిహిత్యం కలిగేవరకు సాగుతుంది.

తన్మయీ భావం

ఎవరైనా చెప్తూ ఉన్న కథను విన్నప్పుడు - అది అతని అనుభవమైనా కావచ్చు, మరెవరి అనుభవమైనా కావచ్చు - ఈ కథలోని పాత్రలతోనూ సన్నివేశాలతోనూ తన్మయమై స్పందిస్తాము. మన ప్రస్తుత జీవితానికి దూరంగా చివరికి మన పరిమిత అనుభవాలను దాటి కథలో తన్మయత్వం చెందుతాం. ఒక ఆటబొమ్మ అనుభూతుల్ని గురించి అడిగినప్పుడు, పిల్లవాడు తనను ఆ ఆట బొమ్మగానే ఊహించుకుంటాడు. ఇతరులు పొందుతున్న అనుభవాన్ని తాముకూడా పొందడానికి భాష ఉపయోగపడుతుంది.

భావిని ఊహించడం

అప్పటికి జరిగి ఉండనివి, అసలు సంభవాలు కానివీ మన సంభాషణలకు తరచూ వస్తువులవుతుంటాయి. విచిత్ర పరిస్థితులలో ఏం జరుగుతుందని తామనుకుంటారో దాన్ని గురించిన భయాలనూ, ప్రణాళికలనూ, ఊహలనూ పిల్లలు తరచుగా వ్యక్తం చేస్తారు. ఒక భవిష్యత్తు చిత్రాన్ని నిర్మించుకోవడంలో వారికి మాటలు ఉపయోగపడతాయి. ఒక్కొక్కప్పుడు ఈ చిత్రం భవిష్యత్తును వాస్తవీకరించుకోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది. కొన్నిసార్లు భవిష్యత్తును యధాక్రమంగా స్వీకరించడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్నించడం, హేత్వీకరణ

పిల్లవాడు ఏదైనా విషయం అట్లా ఎందుకుందో తెలుసుకుంటేనే తప్ప పరిష్కారం కాని ఒక సమస్యను ఏదో ఒక పరిస్థితి కల్పించవచ్చు. చాలా సమస్యలు చిన్న పిల్లలు స్వయంగా పరిష్కరించుకోగలిగినవే, ఉదాహరణకు బస్సు హఠాత్తుగా ఎందుకు ఆగిపోయిందో, స్నానం చేసేటప్పుడు తలమీద నీళ్లు పోయడం తనకెందుకు ఇష్టంలేదో తేలిగ్గానే తెలుసుకోవచ్చు. ఒక మూడేళ్ల పసివాడు సాధారణంగా ఈ 'సమస్యల్ని అర్థం చేసుకుంటాడు. అయితే ఆ వయస్సు పిల్లలంతా సరయిన హేతువులను మాటల్లో వ్యక్తం చేయలేక పోవచ్చు. వ్యక్తం చేయగలిగిన పిల్లలు తమ పెద్దలు ఒక విషయాన్ని గురించి ప్రశ్నించడానికి, వాదించడానికి భాషను వాడడం విని ఉండడానికి ఎక్కువ అవకాశం ఉంది. వాళ్ళు కూడా ప్రశ్నించడానికి, వాదించడానికి పెద్దలు ప్రోత్సహించే ఉంటారు.

పైన చెప్పినటువంటి సమస్యలు గాక, ఒక శాస్త్రీయమైన రీతిలో చిన్న పిల్లలు అర్థం చేసుకోలేని ఇతర సమస్యలు కూడా ఉంటాయి. ఉదాహరణకు వర్షం కురవడానికి అసలయిన కారణం ఏమిటి? గాలి బలంగా వీచినప్పుడు ఒక చెట్టు ఎందుకు పడిపోతుంది? ఇటువంటి ప్రశ్నలు నాలుగయిదేళ్ల పిల్లలు అర్థం చేసుకోలేరు. అయినా ఇటువంటి సమస్యలు హేతువును గ్రహించడానికి సాధనంగా భాషను

ఉపయోగించడానికి అద్భుతమైన అవకాశాలు. లభించిన హేతువు సరయినదా కాదా అన్నది ముఖ్యం కాదు. పిల్లవాడు హేతువును తెలుసుకోవడానికి, ఒక తెలియని విషయాన్ని గురించి ప్రశ్నించడానికి భాషను సాధనంగా ఉపయోగించడమే ముఖ్యం. పెద్దలు భాషను ఈ విధంగా ఉపయోగించడాన్ని పిల్లవాడు ఎంత ఎక్కువగా వింటే, భాషను ఈ పద్ధతిలో

ఉపయోగించడం పిల్లవాడికి అంత అందుబాటులోకి వస్తుంది.

మనం అనే మాటలు మనసును ప్రభావితం చేస్తాయి

పిల్లల జీవితాలలో భాష నిర్వహించే వివిధ పాత్రలను గురించిన చర్చ నుండి మనం ఒక విషయాన్ని గ్రహించవచ్చు. భాష చాలా వెసులుబాటు కలిగిన మాధ్యమం అని. జీవితంలో ఎటువంటి సన్నివేశానికైనా దాన్ని మలుచుకోవచ్చు. ఒక పరిస్థితి అవసరానికి అనుగుణంగా భాషను మలచుకోవడం ద్వారా మనం పరిస్థితితో అనుకూలత్వాన్ని మెరుగుపరుచుకోవచ్చు. మన నిత్య జీవితంలో ఈ ప్రక్రియకు సంబంధించి ఎన్నో ఉదాహరణలు లభిస్తాయి. ఎదుటి వాళ్లకు కోపం వచ్చిందనుకోండి, పరిస్థితిని మన ఉద్దేశానికి అనుగుణంగా మలచుకోవడానికి తగిన పదాలతోనూ, గొంతుతోనూ ప్రతిస్పందిస్తాము. అంటే తగాదా పడాలనుకుంటే తీవ్రమైన మాటలను, వాతావరణంలో వేడి తగ్గించాలంటే మెత్తని మాటలను, అనునయంతో కూడిన గొంతును ఉపయోగిస్తాం.

భాషను మన ఇష్టం వచ్చిన రీతిగా విస్త ృతంగా

ఉపయోగించే సామర్ధ్యం జీవితంలో ఎదురయ్యే అనేక విధాల పరిస్థితులను ఎదుర్కొనడంలో మనశక్తిని నిర్ణయిస్తుంది. ఒక స్థాయిలో మన భాష ఒక పరిస్థితికి మన స్పందనను వ్యక్తం చేస్తుంది. మరోస్థాయిలో మనభాష మనం ఎదుర్కొనే సమస్యలను మలుస్తుంది. నిరంతరమూ మనచుట్టూ జరుగుతూ వుండే విషయాలను అర్థం చేసుకోవడంలో భాష తోడ్పడుతుంది. మనం శారీరకంగా ఆ సంఘటనలలో పాల్గొంటున్నా, లేక కేవలం వాటి గురించి ఆలోచిస్తున్నా భాష ఈ విధంగా ఉపయోగపడుతుంది.

మనం భౌతికంగా ఒక సంఘటనను చూసినా, చూడకపోయినా, దాన్ని మనకు తెలియజేయడానికి వాడిన భాష ఆ సంఘటనకు మన స్పందనను ప్రభావితం చేస్తుంది. మనకెంతో దూరంగా ప్రతిరోజూ వేలాది సంఘటనలు జరుగుతూ ఉంటాయి. వార్తా పత్రికలు మనకు వీటి గురించి తెలియజేస్తాయి. ఒక విధంగా ఒక సంఘటన ఎలా జరిగిందో దాని చిత్రాన్ని ఊహించుకోవడానికి వార్తా పత్రిక

ఉపయోగపడుతుంది. వీధిలో చూసిన ఒక విషయాన్ని పిల్లవాడు తల్లికి చెప్పడం ఇటువంటిదే. వార్తా పత్రిక కాని, పిల్లవాడు చిత్రించిన చిత్రం వాళ్ళు దాన్ని చిత్రించడానికి వాడిన భాష ఎంత ఖచ్చితమైనదో అంతే ఖచ్చితమైనది. భాష మాట్లాడే వాడి ఉద్దేశాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది కాబట్టి దాని యధార్ధత డిగ్రీలలోనే ఉంటుంది. పిల్లవాడు ఒక ప్రమాదాన్ని చూసి, భయపడినట్టయితే దాన్ని వాడు కొంత అతిశయోక్తిగానే చెప్తాడు. ఈ అతిశయోక్తి ద్వారా వాడు తన భయానికి న్యాయం చేకూరుస్తాడు. ఈ విధంగా తాను చూసిన దృశ్యానికి మెరుగ్గా అడ్జస్టయిన అనుభూతి పొందుతాడు.

చివరగా భాష మన ఆకాంక్షలకు రూపునిస్తుంది. ఓర్పుగా, ఒక పద్ధతి ప్రకారం విషయ వివరణం చేసే వ్యక్తి ఇతరులు కూడా అట్లాగే చేయాలని కోరతాడు. విషయాలను గురించి లోతుగా విచారించే వ్యక్తి ఎదుటి వాళ్లు కూడా ఆ విచారణలో అటువంటి ఆసక్తిని కలిగి వుంటారని భావిస్తాడు. భాషను వివరణలకు, విచారణకు ఉపయోగించడం ద్వారా ఇటువంటి వ్యక్తులు వివరణ, విచారణల ప్రాధాన్యాన్ని అర్థం చేసుకునే వాతావరణాన్ని కల్పిస్తారు. ఒక సమాజంలో కాని, సంస్థలో కాని భాషను ఇటువంటి ప్రయోజనాలకు వాడక పోయినట్లయితే అక్కడ పెరుగుతున్న పిల్లలకు జాగ్రత్తగా వివరించడమూ, ఓపికగా వాదించడమూ అలవాటు కాదు. తల్లిదండ్రులు గాని, ఉపాధ్యాయులు గాని భాషను కేవలం పిల్లల్ని అదుపులో పెట్టడానికి మాత్రమే వినియోగిస్తే, పిల్లలు కూడా ఇతరుల్ని అదుపులో పెట్టే సాధనంగా మాత్రమే భాషను గుర్తిస్తారు. ఆజ్ఞలిస్తే తప్ప పని చేయని వ్యక్తులుగా ఎదుగుతారు.

పిల్లవాడి వ్యక్త్త్తిత్వాన్ని, అవగాహనలు, సామర్ధ్యాలు, ధోరణులు, ఆసక్తులు, విలువలతో సహా భాష సృష్టించిన వాతావరణంలోనే శిశువు జీవిస్తాడు, పెరుగుతాడు కాబట్టి భాష వాడి వ్యక్తిత్వాన్ని రూపుదిద్దుతుందని మనం ఇప్పుడు జవాబు చెప్పవచ్చు. ఈ వాతావరణానికి ఉపాధ్యాయుడు చాలా ముఖ్యమైన తోడ్పాటునిస్తాడు. పిల్లవాడి జీవితంలో భాష వివిధ ప్రయోజనాల స్ప ృహ ఉపాధ్యాయుడికి ఉన్నట్లయితే పిల్లవాడి మేధో, భావనాత్మక అవసరాలకు చక్కగా ప్రతిస్పందించగలుగుతాడు. వివిధ సందర్భాలలో పిల్లవాడు ఉపయోగించిన భాషకు ఉపాధ్యాయుని స్పందనలు చాలా ముఖ్యమైనవి. భాషను ఒక పద్ధతిలో ఉపయోగించడంలో పిల్లవాడి లక్ష్యాన్ని ఉపాధ్యాయుడు అర్థం చేసుకున్నట్లు ఈ స్పందనలు వెల్లడిచేస్తే అటువంటి స్పందనలు ఆ మార్గంలో పిల్లవాడి భాషా ప్రయోగాన్ని వృద్ధి చేస్తాయి. దీనికి భిన్నంగా ఏది సరయినది, ఏది కాదు అనే విషయంలో ఉపాధ్యాయుడి స్పందనలు ముందే ఏర్పరచుకున్న భావాలపై ఆధారపడి నట్లయితే అటువంటి స్పందనలు భావ వ్యక్తీకరణ, భావ వినిమయాలలలో పిల్లవాడి స్వాతంత్య్రాన్ని నిరోధిస్తాయి.

('పిల్లల భాష - ఉపాధ్యాయుడు' పుస్తకం నుండి-

ప్రచురణ: ప్రజాశక్తి బుక్‌హౌస్‌)