డాక్టర్‌ కడియాల వెంకట రమణ
99496 17591
20వ శతాబ్దం చివరి భాగంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరిగిన పరిణామాల్లో ప్రపంచీకరణ ఒకటి. ప్రపంచదేశాల మధ్య వస్తువులు, సేవలు, మూలధనం, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, శ్రమ, మానవ మూలధనం మొదలగునవి ఎలాంటి అడ్డంకులు లేకుండా స్వేచ్ఛగా ప్రవహిస్తాయి. ఇది ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థను సంఘటితం చేసే ప్రక్రియ. ప్రపంచీకరణ ప్రధాన లక్షణం స్వేచ్ఛామార్కెట్‌. ఈ స్వేచ్ఛా మార్కెట్‌ సహజంగానే ఆర్థిక అంతరాలను వేగవంతం చేసింది. ఈ ప్రపంచీకరణ ప్రభావం అన్ని రంగాలపై ప్రభావం చూపింది. అలా ప్రభావం చూపబడిన వాటిలో కులవృత్తులు కూడ ఒకటి. ఈ కులవృత్తులు ప్రపంచీకరణలో భాగంగా అభివృద్ధి పేరిట విధ్వంసం చెందాయి. వృత్తికులాలవారికి ఎలాంటి రక్షణ లేకుండాపోయింది. ప్రాచీన భారతీయ సమాజంలో వృత్తికులాలవారే శాస్త్రజ్ఞులు. వీరు తయారు చేసిన వస్తువులను విదేశాలకు ఎగుమతి చేస్తూ వచ్చారు. ప్రపంచీకరణలో భాగంగా 18వ శతాబ్దంలో వచ్చిన పారిశ్రామిక విప్లవం కులవృత్తులను కబళించివేయడం మొదలుపెట్టింది. పారిశ్రామిక విప్లవం వల్ల భారతదేశంలో కులవృత్తులు తీవ్రమైన నష్టాలను చవిచూశాయి.కుమ్మరి వృత్తిపై ప్రభావం
చస్తేనే కుండ అవసరం అని కొందరంటే మాకు ఆ అవసరం కూడా లేదనేవారు ఉన్నారు ఇప్పుడు. ఈ దేశ చారిత్రక ఆధారాలు మొహంజదారో, హరప్పాలోని కుండ పెంకుల్లో నిక్షిప్తమై ఉన్నాయి. కళాత్మకంగా రూపుదిదిద్దుకున్న మృణ్మయ పాత్రలు మన సంస్క ృతి ఔన్నత్యాన్ని చాటి చెప్పేలా చేసిన రూపశిల్పి కుమ్మరి. ఇంత ప్రాధాన్యత ఉన్న కుమ్మరుల మట్టి పాత్రలు నేడు మరుగన పడ్డాయి. దీనికి కారణం జర్మన్‌ సిల్వర్‌ పాత్రలు. మట్టి పాత్రలతో పోల్చుకుంటే ఇవి పగిలిపోవు. ప్లాస్టిక్‌ రంగ ప్రవేశంతో ప్రజానీకం క్రమంగా ఆ వైపు మొగ్గు చూపింది. క్రమంగా మట్టి పాత్రలు దూరమయ్యాయి. ఈ వృత్తిపై ఆధారపడి జీవిస్తున్న వాళ్ళు దారిద్య్రాన్ని అనుభవిస్తున్నారు. ఇటువంటి విషయాలను మానిగంప, చిప్ప, కాగుబొత్త కథలలో కుమ్మరులు వృత్తి కోల్పోయిన విధానాన్ని మనం చూడవచ్చు.
'మానిగంప' కథలో పారిశ్రామిక ఉత్పత్తుల మూలంగా ప్లాస్టిక్‌ రంగ ప్రవేశం చేసి కుమ్మరుల జీవితం అతలాకుతలమైన స్థితిని రచయిత బాలసుధాకర మౌళి చిత్రించాడు. ఈరన్న రోజంతా నెత్తిమీద మట్టి కుండల్ని పెట్టుకొని అమ్మడానికి వెళ్తే ఒక్క కుండ కూడా అమ్ముడుపోదు. ఈరన్న ఇంటికి వచ్చి భార్యతో 'ఈ కాలంలో మట్టికి, మట్టిని నమ్ముకున్నోనికి విలువెక్కడుందే మనమీద శెని కూకోబట్టిగానీ.. ఆ జగన్నాథం గాడు పిల్లా జెల్లాతో పుట్టినూరిని వదిలేసి పట్నం యెలిపోయినాడు. ఆ పోలయ్య పెళ్ళాన్ని పుట్టింటికి చారెట్టీసి ఆడుదారి ఆడుసూసుకున్నాడు. పట్నం సరుకొచ్చి మనబతుకుల్ని బుగ్గిపాలు సేస్సాయే. మన భ్రెమగాని ఈ కాలంలో మట్టి ముద్దల్ని యెవడుకొంతాడే సెప్పు!''1 అని అంటాడు. ఈ అంశాన్ని పరిశీలిస్తే కుమ్మరుల వృత్తి జీవితంలో పారిశ్రామిక విప్లవం సృష్టించిన విధ్వంసం, కుమ్మరులు వృత్తిని కోల్పోవడాన్ని మనం గమనించవచ్చు. పట్నం సరుకు వచ్చిందని చెప్పడంలో ఉద్దేశం ప్లాస్టిక్‌ రంగప్రవేశం చేసి మట్టి పాత్రల స్థానాన్ని ఆక్రమించింది. దీంతో ఉన్న ఊరిలో పనుల్లేక వలస వెళ్ళి బతకాల్సిన పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. ఈరన్న కుండలు అమ్ముడుపోక అలసిపోయి కూర్చుంటే ఆ ఊరి నూకాలమ్మ ''ఓరె ఈరన్నా కులవృత్తులు మానేసి కూలికో నాలికో ఎలిపోతే... బతికినన్నాళ్ళూ కడుపుకి గెంజి నీళ్ళకైనా ఓసిపోముగదరా. ఈ కాలంలో వృత్తిని నమ్ముకొని బతుకుని యెలగ బెడాదమంటే నట్టేట్లో మునిగితేరా'' అంటుంది. నూకాలమ్మ మాటలను బట్టి చూస్తే కుమ్మరులు వృత్తి చేసుకుంటూ బతికే దారి పూర్తిగా మూసుకుపోయింది. మట్టితో తయారు చేసే వస్తువులకు విలువలేకుండా పోయింది. ఒకవైపు పారిశ్రామీకరణ జరిగితే మరోవైపు మనిషి ఆధునికతకులోనై జీవనవిధానంతోపాటు అభిరుచుల్లో మార్పులు వచ్చాయి. ఈ కారణాలతో మట్టి వస్తువులకు ప్రాధాన్యత తగ్గింది. తద్వారా అది కుమ్మరుల వృత్తి జీవనంపై ప్రభావం చూపి వారికి బతుకుదెరువు లేకుండా చేసింది.
కమ్మరి వృత్తిపై ప్రభావం
తొలకరి వర్షాలకు ముందే వ్యవసాయ పనిముట్లు చేయడంలో కమ్మర్లు నిమగమవుతారు. పెద్ద బాడిసె, మలాటి ఉపయోగించి తమశక్తి సామర్థ్యాలు చాటేవారు. వ్యవసాయరంగంలోకి ఆధునాతన యంత్రాలు రావడంతో వీరికి తొలకరిలో పనులు లేకుండా పోయాయి. పారిశ్రామిక వేత్తలకు ప్రభుత్వం బ్యాంకురుణాలు, సబ్సిడీ ఇచ్చి ప్రోత్సహించింది. నిరంతరం శ్రమించే కమ్మరిని ప్రభుత్వం విస్మరించింది. ఫలితంగా కునారిలుతున్న కమ్మరి వృత్తిదారులను నూతనంగా వచ్చిన పరిశ్రమలు కోలుకోలేని దెబ్బతీశాయి. ఆ పరిస్థితులను 'గూడుచెదిరి', 'కొలిమి', 'చెట్టుకింది చుట్టము' కథలలో చూడవచ్చు. ఈ కథలో కమ్మరులు వ్యవసాయరంగానికి అందించే వ్యవసాయ పనిముట్ల స్థానంలో ఆధునిక యంత్రాలు వచ్చాయి. కమ్మరులు తమ వృత్తిని కోల్పోయి తద్వారా ఉపాధికి దూరమయ్యారు. పట్నం వెళ్ళి మురికివాడలలో ఉంటూ కూలీలుగా బతుకుతున్న వైనాన్ని రచయిత దిలావర్‌ ఈ కథలో చిత్రించాడు. ముత్తిలింగం కొలిమి ముందు కూర్చుంటే రోజంతా పని ఉండేది. కొలిమి కొట్టం తమ్మమొద్దుల్తో నిండిపోయింది. నాగళ్ళు, గొర్లు, దంతెలు, గుంటకలు చేపిచ్చుకోవడం కోసం రైతులు బారులు తీరేవారు. చేతినిండాపని ఉండేది.
''ఒకరోజు భువిని ఆకాశాన్ని బద్దలు చేసేటంత చప్పుడు చేసుకుంట ఒక కొత్త ట్రాక్టరు వూల్లెకచ్చింది. అది చూసిన ముత్తిలింగం అదిరేటి గుండెల్ని అదిమి పట్టుకుంట ఎవల్ది వాయా ఆ ట్రాక్టరు?'' అని అడిగింది... అటెంక కొన్ని దినాలకె ఆ వూల్లె అనుకోని మార్పులు జరగబట్టినరు, ఒక్క ట్రాక్టరే వందల ఎకరాల భూమిని నమిలి పిప్పిజేతాంది. పెంటదోలడం, కల్లాలకాడ్నించి దాన్నెం ఇంటికి దోలడం, అమ్మకానికి పట్నం దోలడం, గడ్డిదోలడం, ఎరువులు తేవడం, ఇంటిగ్గావల్సిన సిమెంట్‌ రేకులు తేవడం పిశాచ మాల్లె అన్ని పనులూ ట్రాక్టరే జేత్తాంది. ట్రాక్టర్లు బంట్లైతయో లేదోగాని బండ్ల మాత్రం ట్రాక్టర్లైనరు. అరక సామాను జేసుడు లేదు. బండ్ల జేసుడు లేదు. ఇండ్లు గట్టుడు లేదు. చేతిల పనిలేని ముత్తిలింగం గుండె బిగిలి పిచ్చోని తీర్గ మారిండు... పుట్టి పెరిగిన వూల్లెనె నయా పైస పుట్టే దారి లేక అల్లెడం తల్లడమై పట్నం దారి బటిండ్రు'' అలా ముత్తిలింగం పట్నం చేరి కూలీగా మారాడు. ఉండటానికి ఇల్లు కూడా లేక మురికివాడలో భార్యతో ఉన్నాడు.
కమ్మరుల వృత్తిలోకి పారిశ్రామిక రంగం అడుగు పెట్టడంతో వృత్తి స్వరూపం మారిపోయింది. వ్యవసాయానికి ముందు నుంచి అవసరమయ్యే అన్ని ఇనుప పనిముట్ల నుండి పంట చేతికొచ్చాక కోత కోయడానికి ఉపయోగించే కొడవలి వరకు అన్ని రకాల వస్తువులు కమ్మరి వారి చేతి నుంచి తయారయ్యేవి. ట్రాక్టర్‌ వచ్చి అన్ని పనులు చేయడంతో కమ్మరులు తమ ఉపాధికి దూరమయ్యారు. ఏ యంత్రమైనా మనిషికి సహాయపడేదిగా ఉండాలిగాని మనిషి స్థానంలోకి వచ్చి మనిషికి పనిలేకుండా చేయకూడదు. ఇలా మనిషి స్థానంలో యంత్రాలు రావడం వల్ల వృత్తిదారుల జీవితాలు చీకటిమయమయ్యాయి. వారిలో ముత్తిలింగం ఒకడు. ఉన్న ఊర్లో పనిలేక పట్నం చేరి కూలీగా మారాడు. కనీసం ఉండడానికి కూడ యిల్లు లేకుండా మురికివాడల్లో ఉన్నాడు. పచ్చని పల్లెలో వృత్తి జీవితం గడపాల్సిన ముత్తి లింగం జీవితం అనే గూడు ప్రపంచీకరణతో చెదిరి పోయింది.
మంగలి వృత్తిపై ప్రభావం
కులవ్యవస్థ తమకు నిర్దేశించిన మానవసేవలో వేలాది సంవత్సరాలుగా మంగలి కులం ఉంది. ఈ వృత్తిలోకి పెట్టుబడి ప్రవేశించింది. ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో అంతర్జాతీయ పెట్టుబడిదారులు ఈ వృత్తిలోకి ప్రవేశించారు. హైదరాబాద్‌, విశాఖ, తిరుపతి, విజయవాడ వంటి అనేక నగరాల్లో హైటెక్‌ సెలూన్లు లక్షల్లో పెట్టుబడి పెట్టి నిర్వహిస్తున్నారు. ఈ సెలూన్‌లో వినియోగించే ఒక్కో కుర్చీ ఖరీదు పాతికవేల రూపాయల పై మాటే. కాస్మోటిక్స్‌, బాడీమసాజ్‌, స్టీమ్‌బాత్‌, స్థూలకాయాన్ని తగ్గించడం వంటి ఆరోగ్య పరిరక్షణ కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. వీటిని నిర్వహించగల నేర్పు ఈ వృత్తి వారికి ఉన్నప్పటికి ఆర్థిక స్తోమత లేదు, హైటెక్‌ సెలూన్‌ల కారణంగా వీరు వృత్తిని కోల్పోతున్నారు. తమ వృత్తిని వదిలి పట్టణాలకు వలసలు వెళ్ళి కూలీపనులు చేసుకుంటున్నారు. ఇటువంటి పరిస్థితులను దృశ్యాదృశ్యం, ఇంటర్నేషనల్‌ ప్రాంచైసీ, ప్రాంచైసీస్‌ కావలెను కథల్లో చూడవచ్చు.
'దృశ్యాదృశ్యం' కథలో శ్రీశైలం డ్యాం ముంపు తరువాత బతుకు దెరువుకు ఎవరిదారి వారు చూసుకుంటారు. అయితే ఆనంద్‌ కూడా పట్నం వచ్చి సంప్రదాయంగా వస్తున్న క్షవరవృత్తిని ఆచరిస్తాడు. ఈ వృత్తిలోకి పెట్టుబడిదారులు హైటెక్‌ సెలూన్లరూపంలో ప్రవేశిస్తారు. ఒకవైపు ఊరి ముంపు, మరొకవైపు పెట్టుబడిదారులు కులవృత్తుల్లోకి ప్రవేశించడంతో ఈ వృత్తి వారి జీవితాలు అదృశ్యమైన విధానాన్ని రచయిత వెంకటకృష్ణ దృశ్యాదృశ్యం కథలో చిత్రించాడు.
ఆనంద్‌ శ్రీశైలం ముంపు తర్వాత బతుకుదెరువుకోసం కర్నూల్‌ వచ్చి ఒక చిన్నపాటి బంకులో క్షవరం చేస్తూ జీవనం సాగిస్తాడు. అదే ఊరికి చెందిన హనుమంతరెడ్డి కూడా కర్నూలు వచ్చి ఒక ఖాళీ స్థలాన్ని లీజుకు తీసుకొని కొట్టం వేసుకొని నాలుగు ఎనుములతో ఆనంద్‌కు దగ్గరగా ఉన్నాడు. షేవింగ్‌ సెలూన్‌లో కూచున్న ఆనంద్‌ దగ్గరకి ఆ షాపు ఓనర్‌ వచ్చాడు. నెలరోజులు టైమిస్తా వేరేచోటు చూసుకోమని చెప్తాడు. ఇంతలో ఆనంద్‌ కొడుకు రవి ఒక పాంప్లెట్‌ తీసుకొచ్చి ''ఎదురుగా కట్టిస్తాండే బిల్డింగులో పైనపోర్లు ఆడవాళ్ళకు బ్యూటీపార్లర్‌ కింద మగాళ్ళకు జిమ్‌, మెన్‌ బ్యూటీపార్లల్‌, బాడీమసాజ్‌ సెంటర్‌ పెడ్తున్నారంట నాయనా అదే ఈ పాంప్లెట్‌'' అని చెప్పగా ఆనంద్‌ గుండెల్లో ఎక్కడో కలుక్కుమంది.
ఆ షాపింగ్‌ కాంప్లెక్స్‌ కట్టించేది హనుమంతరెడ్డి. అతిథిగా ఎమ్మెల్యేని పిలిచాడు. ''ఒక సైబర్‌ కేఫ్‌, ఒక పబ్‌ సెంటర్‌ ఒక జిమ్‌. హైటెక్‌ సేవింగ్‌ సెలూన్‌ కమ్‌ బాడీ మసాజ్‌ సెంటర్‌ వెరసీ యువతకు ఆధునిక స్వర్గమొ కటి ప్రారంభమవుతూ ఉంది'' అని ఎమ్మేల్యే రాజశేఖర్‌ రెడ్డి దానికి తలుపులు తెరుస్తున్నాడు. ఆ షాపింగ్‌ కాంప్లెక్స్‌ ఎదురుగా వుండే ఆనంద్‌ షాపును ఓనర్‌ ఖాళీ చేయిస్తాడు. అతడు చివరికి నగరానికి బయట చెక్‌పోస్ట్‌ ఏరియాకు మారిపోతాడు. బహుజన వృత్తి కులాల్లో పెట్టుబడి ప్రవేశించి హైటెక్‌ షేవింగ్‌ సెలూన్‌గాను, మసాజ్‌ సెంటర్లుగా ఒక వినూత్న రూపంలో అవతరించి వృత్తి కులాలవారి జీవితం అదృశ్యం అవుతూ కనిపించే దృశ్యం మనకు దృశ్యా దృశ్యం కథలో కనిపిస్తుంది. క్షవరం లాభసాటి వ్యాపారం కావడంతో పెట్టుబడిదారులు ఈ వృత్తిలోకి ప్రవేశించారు. తద్వారా ఆ వృత్తి వ్యాపారంగా మారింది. వృత్తిదారుల వద్ద అంత పెట్టుబడి లేక షాపులు పెట్టడానికి అవకాశం లేకుండా పోయింది. దీంతో వీరి వృత్తికి ఉనికి లేకుండాపోయింది. గత్యంతరం లేక ఆ హైటెక్‌ సెలూన్‌ షాపులో వీరు కూలీలుగా చేరడమో లేక వృత్తిని వదులుకోలేని ఆనంద్‌లాంటివారు నగరానికి చివర్లో బంకులు పెట్టుకుని దారుణమైన పరిస్థితుల్ని ఎదుర్కోవడమే జరుగుతోంది.
రజక వృత్తిపై ప్రభావం
తరతరాలుగా ఇంటిల్లిపాది చాకిరేవులో బట్టలుతికేవారు చాకలి వారు. వీరు బట్టలుతకడమేగాక పురుడు పోసే మంత్రసానిగా వ్యవహరిస్తారు. ఇంటిని శుభ్రం చేస్తారు. మైలపడిన బట్టలు ఉతుకుతారు. పెళ్ళిళ్ళలకు కాగడాలు మోస్తారు. చావులకు కబురు చేస్తారు. అంటే ఎవరైనా చనిపోతే పక్కఊరు వెళ్ళి చెప్పి వస్తారు. పండుగ సమయాల్లో మేకలు, పొట్టేళ్ళను చాకలివారు శుభ్రం చేస్తారు. ఇన్ని పనులు చేస్తున్నా వీరి బతుకంతా అవమానాలతో నిండి ఉంటుంది. ఆకలితో అలమటిస్తారు. అందువలన వీరు 'రజకులు'గా తమ కులాన్ని సంస్కృతీకరించుకున్నారు. వృత్తి విషయాని కొస్తే సౌడు, సబ్బులతో మురికి బట్టలను పెద్దపెద్ద బానలలో వేసి ఉడికించి మురికిని వదలగొట్టేవారు. పల్లెల్లో సంవత్సరానికి కుంచాల లెక్క వడ్లు, లేదా రొక్కం (కూలీ) ఇస్తారు. పట్టణాల్లో ఎప్పటి డబ్బులు అప్పుడు ఇచ్చి సేవలు జరిపించుకుంటారు. నేడు ఈ వృత్తిలో మార్పులు చోటు చేసుకున్నాయి. ఆధునిక యంత్రాలతో అగ్రవర్ణాల వారితో పాటు బహుళజాతి వారు ఈ వృత్తిలోకి ప్రవేశించారు. చాకలి వారిని కూలీలుగా మార్చారు. పల్లెల్లో చెరువులు, వాగులు, దోబిఘాట్లలో నీళ్ళులే ఈ వృత్తి చేయలేకపోతున్నారు. ఒకవైపు కరువుతో రైతులు కూడ వ్యవసాయం చేయలేక వీరిని వెలివేశారు. పోనీ ఆధునిక యంత్రాల సాయంతో వృత్తి చేద్దామన్నా వీరి దగ్గర పెట్టుబడి లేదు. ఈ విషయాలను దొర్ల రామచంద్రరావు రాసిన 'చాకిరేవు' కథలోను, కె.వి. నరేందర్‌ రాసిన 'ఉసుల్లు' లోను, నేరళ్ళ శ్రీనివాస్‌ గౌడ్‌ రాసిన 'తెగిన బంధాలు' కథల్లో చూడవచ్చు.
''చాకిరేవు'' కథలో భూస్వామ్య పెత్తందారీ కులాలు, గ్రామకరణం, బి.సి.లు, 'దళితుల శ్రమను దోపిడి చేసి సుఖాలు అనుభవించే తీరును, చాకలి వారి జీవితంపై పారిశ్రామీకరణ ప్రభావం, అది వారి వృత్తిని ధ్వంసం చేసిన తీరును రచయిత దార్ల రామచంద్రరావు వివరించారు. కరణం గారి కొడుకు పెళ్ళి పట్నంలో జరుగుతుంది. మరుసటి రోజు కరణం ఉండే ఊర్లో పెద్ద విందు జరిగింది. రాత్రికి ఊరేగింపు చేయిస్తాడు. ఈ ఊరేగింపులో చాకలి సైదులు, మాలసోమడు, కుమ్మరి వెంకయ్య పెట్రోమాక్స్‌ లైట్లు పట్టుకొని నడుస్తారు. ప్రమాదవశాత్తు చాకలి సైదులు పట్టుకున్న పెట్రోమాక్స్‌ లైట్‌ నుండి కిరసనాయిల్‌ కారి ఒక్కసారిగా కాలిపోతాడు. ఇంతలో కరణం వచ్చి ఊరేగింపు ఆగకూడదని అందరిని హెచ్చరిస్తాడు. సైదులను పక్క ఊర్లో హాస్పిటల్‌కు తీసుకెళ్తారు. 20 రోజులు డాక్టర్‌ హాస్పిటల్‌లో ఉండమని చెబుతాడు. సైదులు భార్య కలమ్మ అప్పుచేసి డబ్బులు తెచ్చి కడుతుంది. 20 రోజుల తర్వాత సైదులు హాస్పిటల్‌ నుండి ఇంటికొస్తాడు. గాయాలు పూర్తిగా మానలేదు. కాని పనిలోకి వెళ్ళకపోతే తిండికి కష్టమయ్యే పరిస్థితి ఏర్పడుతుందని చాకిరేవు దగ్గరకు వెళ్తాడు.
సైదులు, కలమ్మ దంపతులకు ముగ్గురు బిడ్డలు. అందులో ఒక ఆడబిడ్డకు పెళ్ళి ఎలా చేయాలని వారు ఆలోచనలో పడ్డారు. మిగతా ఇద్దరు కొడుకులను దొరల దగ్గర జీతానికి ఉంచారు. బిడ్డకు పెళ్ళి చేయాల్సివచ్చి డబ్బులు సరిపోక అప్పుచేస్తాడు. ఈ అప్పులు తీర్చడానికి కొడుకు పట్నంలో ఉంటాడు. సైదులు, కలమ్మ బట్టలు ఉతకడానికి వెళ్తారు.
''వీళ్ళెవరూ'' అని అడిగింది కరణం గారి కోడలు అత్తని.
'చాకలోళ్ళు'
'వీళ్ళనెందుకు తీసుకొచ్చావు'
'మన ఇంట్లో బట్టలుతాకడానికి'
'అవసరం లేదు'. 'ఎందుకు అవసరం లేదు ఎట్ల'
'బట్టలుతకడం కోసం మీ కొడుకు వాషింగ్‌ మిషన్‌ తెచ్చిండు. బటన్‌ నొక్కితే చాలు బిర బిర ఐదు... పది నిమిషాల్లో బట్టలుతుకతది. సబ్బులు పౌడర్లు వేసి నానబెట్టిన తర్వాత అదే ఉతుకతది. తీసి జాడిచ్చి ఎండలో ఆరేయటమే గాదా! గాపని ఇప్పుడు సులభమైంది. చాకలి వాళ్ళు అవసరం లేదు'' అన్నది కోడలు అత్తతో.
'మరి ఇస్త్రీ ఎవరు చేస్తారు'
'ఇస్త్రీ పెద్ద సమస్య కాదు. బటన్‌ ఆన్‌ చేస్తే కరంటు ఇస్త్రీ ఒక్క నిముషంలో చేసుకోవచ్చు. దీని కోసం మనిషి ప్రత్యేకించి అవసరం లేదు అత్తమ్మగారు' అన్నది కోడలు. ఆ మాటలు విన్నాక సైదులు, కలమ్మ ఇంటికి వెళ్దామని అనుకున్నారు. పల్లెకు పోదామంటే అక్కడ కరువు. తాగడానికి నీళ్ళు దొరకడం లేదు. దీంతో, పట్నంలోనే ఒక హోటల్‌లో పని చేసుకుంటారు.
ఈ కథను పరిశీలిస్తే గ్రామాల్లో ఊరేగింపుల సమయంలో చాకలివారు లైట్లు పట్టడం ఒక ఆచారంగా కొనసాగుతూ వచ్చింది. అందుకు అంగీకరించని వారిపై దాడులు జరుగుతాయి. లేదంటే ప్రమాదవశాత్తు సైదులు లాంటివారు గాయాలపాలవుతారు. అసలే ఎదుగుదల లేని వారి జీవితాల్లో ప్రమాదాలు జరిగితే వారి జీవితం మరింత దుర్భరం అవుతుంది. మరొకవైపు ప్రపంచీకరణ ఈ వృత్తిని కొనసాగిస్తున్న వారిని మరింత దెబ్బతీసింది. వాషింగ్‌ మెషిన్‌లు, కరెంట్‌ ఇస్త్రీ పెట్టెలు రావడంతో ప్రజలకు అవి వాడటం సులభంగా ఉండడంతో ఈ వృత్తి వారికి ఉపాధి లేకుండా పోయింది.
ఈ వృత్తిలో బట్టలు ఉతికి మురికిని పోగొట్టే శాస్త్రీయతను సమాజానికి వీరు నేర్పినప్పటికి లాండ్రీషాపులు పెట్టేంత పెట్టుబడి లేనందువల్ల వీరు ఇబ్బందులకు గురవుతున్నారు. గ్రామాల్లో కడుపు నిండని కూలీలు కరువుతో పట్టణాలకు వలసల పాలవుతున్నారు. పట్టణాలకు వెళ్ళి కొంతమంది డ్రైక్లీనింగ్‌ షాపులు పెట్టినప్పటికి ఈ వ్యవస్థలో యితర కులాల వారి పోటీతో వీరి జీవితాలు సంక్షోభానికి గురయ్యాయి.
యాంత్రికీకరణ, ప్రపంచీకరణ విధానాలు వృత్తిదారుల వెన్ను విరుస్తున్నాయి. వృత్తిదారులు ఇతర వృత్తులకు మారడం అంత తేలిక కాదు. వారు కొత్త వృత్తిని స్వీకరించి దానికి కావాల్సిన పనిముట్లు, నైపుణ్యాన్ని సమకూర్చుకోవడానికి కావాల్సి పెట్టుబడి వారి వద్దలేదు. ప్రభుత్వ సహాయం లేకపోతే వడ్డీ వ్యాపారుల చేతుల్లో అనివార్యంగా వీరి చిక్కుకుంటారు. కుల వృత్తుల్లో యంత్రాలు ప్రవేశించి క్రమంగా స్థానిక వృత్తిదారులను దెబ్బతీస్తున్న విషయాన్ని ప్రభుత్వాలు పట్టించుకోవడం లేదు. ప్రభుత్వం నుంచి శిక్షణ, రుణ, మార్కెట్‌ సదుపాయాలు లేకపోవడం వలన అద్భుత ప్రతిభ ఉన్నప్పటికి వృత్తి దారులు పస్తుల పాలవుతున్నారు. ఇలాంటి పరిణామాలు ఎన్నింటినో తెలుగు కథకులు తమ కథల్లో రికార్డు చేశారు.