విశ్లేషణ
- ఎమ్వీ రామిరెడ్డి - 9866777870
అడవికి దూరమైన మనిషి తనను తాను కోల్పోయాడు. నాగరిక రహదారులపై శక్తికి మించిన పరుగులు తీస్తూ ప్రకృతికీ, పశుపక్ష్యాదులకూ, జంతువులకూ దూరం జరిగాడు. ఈ క్రమంలో మనిషి పోగొట్టుకున్నదేమిటో పసిగట్టే పరికరాలు లేవు. ఓ రచయితో కళాకారుడో మరుగునపడిన అంశాన్ని తవ్వి తలకెత్తుకుని, ఆ తాత్విక లోతుల్ని మనకు పరిచయం చేస్తే, ఒళ్లు జలదరిస్తుంది. అయితే అన్నిసార్లూ ఇలాంటి అద్భుతం ఆవిష్కృతం కాదు. అరుదుగా మాత్రమే సంభవం. అలాంటి అరుదైన జీవన సృజన... పెద్దింటి అశోక్‌కుమార్‌ రాసిన నవల ''జిగిరి''.
చాలా చిన్న విషయం. అనగనగా ఓ కుటుంబపెద్ద. పేరు ఇమామ్‌. భార్య బీబమ్మ. కొడుకు చాంద్‌. కుటుంబంలోని మరో శాల్తీ... షాదుల్‌! షాదుల్‌ మనిషి కాదు. జంతువు. గుడ్డేలుగు. ఇమామ్‌ దాన్ని ఊళ్లవెంట ఆడిస్తాడు. చాంద్‌ సాయం చేస్తాడు. బీబమ్మ అమ్మలా చూసుకుంటుంది. ఇమామ్‌కు పంచప్రాణాలంటూ ప్రత్యేకంగా లేవు, షాదుల్‌ తప్ప! అది ఆటలాడి తన కుటుంబాన్ని పోషిస్తోందని మాత్రమే కాదు, తాతల కాలం నుంచీ తమ జీవితాల్లో భాగమైనందుకు. చాంద్‌ మేజర్‌ అయ్యేనాటికి 'బయటి లోకం' పరిచయమవుతుంది. సర్కారు నుంచి రెండెకరాల భూమిని పొందే అవకాశం వస్తుంది. అయితే, ఓ నిబంధన! గుడ్డేలుగును తరిమెయ్యాలి.
ఇమామ్‌ ఒప్పుకోడు. చాంద్‌ పట్టు వదలడు. కొడుకుతోపాటు తన పాలిచ్చి, పెంచిన బీబమ్మ కూడా కొడుక్కి వత్తాసు పలుకుతుంది. తండ్రి, అమ్మాకొడుకుల నడుమ వైరం మొదలవుతుంది. చాంద్‌ క్రూరంగా ఎదురు తిరుగుతాడు. ఎలుగు అమాయకంగా చూస్తుంటుంది. విధిలేని పరిస్థితిలో ఇమామ్‌ గుడ్డేలుగును తీసుకుని అడవికి వెళతాడు. ఇరవయ్యేళ్ల అనుబంధాన్ని అతడు అడవిలో వదిలేశాడా? ఎక్కడ వదిలినా తిరిగి ఇంటికి చేరుకోగల తెలివైన, చురుకైన జంతువును... గత్యంతరం లేక మందు పెట్టి చంపాడా? అసలు ఇమామ్‌ ఇంటికి తిరిగొచ్చాడా? చదివి తీరాల్సిందే.
ఈ కాస్త కాన్వాసు మీద రచయిత చేసిన అస్త్రవిన్యాసం అసామాన్యం. ప్రస్తావించిన విషయాలు అమూల్యం. రచయిత కొన్నాళ్లపాటు ఇమామ్‌ ఇంట్లో మకాం వేస్తే తప్ప, వారి 'బతుకాట' గురించి ఇంత అద్భుతంగా రాయలేడేమో! జీవనభృతి కోసం గ్రామసీమల్లో జంతువులతో ఆటలాడించే వారి గురించి మనకు తెలుసు. కానీ, ఎలుగులాంటి జంతువును అడవి నుంచి తెచ్చుకోవడం, దాని క్రూర ప్రవృత్తిని మరిపించడం, మచ్చిక చేసుకోవడం, బిడ్డలా సాకడం, దానికవసరమైన తిండీ నీరూ ఆలనాపాలనా... ఇంకో కొడుకును పెంచినట్లే.
్జ
'ప్రపంచంలో ఇమామ్‌ ఒడి ఒక్కటే రక్షణ ఉన్న ప్రదేశం' అని షాదుల్‌ భావించే స్థితి ఉత్పన్నం కావడం వెనక ఇమామ్‌ ఎన్ని త్యాగాలు చేశాడో, దాని సాన్నిహిత్యంలో ఎన్ని మధురానుభూతులు మూట కట్టుకున్నాడో, ఎంత క్షోభ అనుభవించాడో; దాన్ని మళ్లీ అడవి పాల్జేయక తప్పని దుస్థితి దాపురించినప్పుడు ఎన్నిసార్లు మానసికంగా మరణించాడో... రచయిత అక్షరబద్ధం చేసిన తీరు అపూర్వం.
ఆరోగ్యం దెబ్బతిన్న షాదుల్‌ను ఒక భుజం మీద, చాంద్‌ను మరో భుజం మీద ఎత్తుకుని నడి వానాకాలంలో కాలినడకన బయల్దేరిన బీబమ్మ ''కొడుకులిద్దరికీ కొంగు కప్పింది''. ఆ తీరున పుట్టింటికి చేరిన బీబమ్మను ఉద్దేశించి ఆమె తల్లి ''...గుడ్డెలుగుల మన్నువాడ. అది సత్తేంది బతికితేంది. కడుపుల పుట్టిన పిల్ల లెక్క తండ్లాడుతున్నవు'' అంటుంది. బీబమ్మ పట్టించుకోదు. పైగా మూగజీవిని బతికించుకోటానికి పది రోజులు కూలిపనికి వెళ్తుంది. గుడ్డేలుగును కన్నబిడ్డతో సరిసమానంగా చూసుకున్న బీబమ్మ ప్రేమకు ఈ నవలలో కావ్యసమాన గౌరవాన్ని ఆపాదించడంలో రచయిత ఏమాత్రం అశ్రద్ధ చూపలేదు.
చాంద్‌ కూడా అంతే ప్రేమతో షాదుల్‌కు దగ్గరవుతాడు. దానితో కలిసి ఆడతాడు. పరుగెత్తుతాడు. ఎగిరి దూకుతాడు. ఊళ్లలో ఆటకు వెళ్లేముందు, ఆడి అలసిపోయి ఇంటికొచ్చాక గుడ్డేలుగు బాగోగులు చూసే బాధ్యతను మహద్భాగ్యంగా స్వీకరిస్తాడు.
చాంద్‌కు నేస్తంలా, బీబమ్మ దగ్గర సంటిబిడ్డలా, ఇమామ్‌ వెంట నడిచినప్పుడు కుటుంబభారం మోసే పెద్దకొడుకులా... షాదుల్‌ విభిన్న పాత్రలు పోషించడాన్ని శక్తిమంతంగా చిత్రించారు రచయిత.
బతుకమ్మ ఆడటం, రొట్టె చేయటం, గుర్రం మీద స్వారీ చేయటం, కుస్తీ పట్టడం, పల్టీ కొట్టడం, డ్యాన్స్‌ చేయటం... ఇవన్నీ షాదుల్‌కు ఇమామ్‌ నేర్పిన ఆటలు. ఇందుకోసం అతను పడిన కష్టం అంతా ఇంతా కాదు. ఎలుగు జీవనశైలి, అలవాట్లు, పద్ధతులు... దాన్ని ఆడించేవాళ్ల నైపుణ్యం, వారి సాధకబాధకాలు, వారికి అడవితో ఉండే అంతర్గత సంబంధాలు... ఇవన్నీ క్షుణ్నంగా తెలిస్తే తప్ప ఈ నవలా భూమికను సిద్ధం చేసుకోవటం అసాధ్యం.
ఓసారి ఎలుగు తప్పిపోతుంది. దానికోసం ఆలుమగలు చెట్టూపుట్టా వెతుకుతారు. అడవిలో గాలిస్తారు. రాత్రింబవళ్లు కలియదిరుగుతారు. అది తమకు దక్కకుండా పోయిందన్న బాధ కన్నా ''...పోతే పోనీ గనీ దాని మూతికి తోలు బెల్టుందే... ఆకలితో అది ఒర్రి సత్తది'' అని ఇమామ్‌ తన భార్యతో అనడం అతని ప్రేమకు పరాకాష్ఠ.
అంతా కష్టసుఖాలు కలగలిసిన ఒక ఆటలా సాగుతున్న ఈ చిన్న కుటుంబం కాళ్ల కింద ''భూమి కంపిస్తుంది''.
యువకుడిగా ఎదుగుతున్న చాంద్‌కు లోకం భిన్న పార్శ్వాల్లో పరిచయమవుతుంది. ఓ పోలీసు పిలిచి మరీ రెండెకరాల భూమి ఇప్పిస్తా'నంటాడు. సర్పంచి సరేనంటాడు. ఎమ్మార్వో ఒప్పుకుంటాడు. కానీ, ఆట మానెయ్యాలంటాడు. గుడ్డేలుగును అడివిలో తోలి రమ్మంటాడు.
భూమి మాట వినగానే చాంద్‌లో కలలు ఎగసిపడతాయి. పొలం సాగు చేసుకుంటూ దర్జాగా బతకొచ్చనుకుంటాడు. ఇల్లు, పెళ్లి, కొత్త జీవితం... రారమ్మంటూ అదృశ్యంగా ఆహ్వానిస్తాయి.
తండ్రికి చెబుతాడు. నమ్మడు.
''నిజమబ్బా. ఎస్సై మన కష్టాలు తెలిసినోడు. అందుకే నజరు వెట్టిండు. వట్టోడికేం ఎక్కిళ్లు పట్టినయి. మనోడు కాబట్టే ఈ తండ్లాట'' అంటూ నచ్చజెప్పే ప్రయత్నం చేస్తాడు.
ఇమామ్‌ కొట్టిపారేస్తాడు. ''అరే పాగల్‌. పోలీసుల మాటలు ఎట్ల నమ్ముతున్నవురా. బండకు చెమట పుడుతది గని పోలీసోనికి దయ పుట్టది'' అంటాడు.
చాంద్‌కు భూమిపిచ్చి ముదిరి పాకాన పడుతుంది. అతని కళ్లకు షాదుల్‌ తనతో పాటు తన తల్లి పాలు పంచుకుని పెరిగిన సోదరుడిలా కాక, క్రూరమృగంలా కనిపిస్తుంది.
తల్లిని తనకు అనుకూలంగా మార్చుకుంటాడు. ''నీకు మంచి కోడలు వస్తుంది'' అంటూ ఆశ పెడతాడు. ఆ దుర్భర బతుకు నుంచి కొడుక్కైనా విముక్తి దక్కుతుందన్న నమ్మకంతో బీబమ్మ కూడా ఎలుగును వదిలించుకోటానికి భర్తపై యుద్ధం ప్రకటిస్తుంది.
ఇంటిపోరు భరించలేక ఇమామ్‌ తన పెంపుడు కొడుకును అడవిలో వదిలేసి, జీవం కోల్పోయిన వాడిలా ఇంటికి తిరిగొస్తాడు. అమ్మాకొడుకులు ఆనందం పంచుకునేలోపే, మూగజీవి ముచ్చటగా ఇల్లు వెతుక్కుంటూ వచ్చేస్తుంది.
ఆ ఇద్దరికీ కోపం నషాళానికంటుతుంది. ఈసారి ఇంట్లోనే గొయ్యితీసి పాతిపెడదామంటారు. ఇమామ్‌ ఒప్పుకోడు. చాంద్‌ వెనక్కి తగ్గడు. బీబమ్మ కూడా 'గోతి కాడ' కాపు కాస్తుంది. ''థూ... ఇదొక మనిషా'' అని భార్యను అసహ్యించుకుంటాడు ఇమామ్‌.
వ్యూహం బెడిసికొట్టి, ఎలుగు రివ్వున పైకెగిరి, చాంద్‌ మీదే దాడి చేస్తుంది.
'కన్న కొడుకునే సంపబోతవా' అంటూ భర్తను రాచి రంపాన పెడుతుంది బీబమ్మ.
కొడుకైతే ఏకంగా ఉరి పెట్టుకోటానికి సిద్ధమవుతాడు.
అది ఇల్లో నరకమో అర్థం కాని స్థితిలో ఇమామ్‌ మరో ప్రతిపాదన చేస్తాడు.
''తెల్లారక ముందే అడవికి దీసకపోత. కంకెడు పొగాకు ఉప్పిచెక్కల దంచిపోత్త. అద్దగంటల ఎర్రి లేత్తది. మనిషిని గుర్తుపట్టది. ఇంటికి రాదు. అడవిల ఆగమై తిరుగుతది''.
ఇమామ్‌ మళ్లీ అడవిబాట పడతాడు, ఎలుగును తీసుకుని.
షాదుల్‌ మగతనాన్ని మాయం చేసి, ఆటలోకి దింపటానికి ఇమామ్‌ 'బ్రహ్మదండి, ఉప్పి, విషముష్టి, ఇష్టికాంత చెక్కలను కషాయం చేసి మాగవెట్టి వారం రోజులు తాగిస్తాడు'. ప్రకృతి మీద ఆధారపడి బతికే వ్యక్తి... మందైనా మాకైనా ప్రకృతిలోంచే సృష్టించుకుంటాడు. ఆ విషయాన్ని సృజనాత్మకంగా ధ్రువీకరించటానికి రచయిత చేసిన కృషి నవల పొడవునా కనిపిస్తుంది.
దానికి ఎర్రిమందు పెట్టడానికి ఇమామ్‌ నిలువెల్లా దగ్ధమవుతాడు. కుమిలి కుమిలి ఏడుస్తాడు. దాన్ని గొప్పగా ప్రేమించిన మనుషులే ఇలా ఎందుకు మారారో అర్థం కాక దుఃఖిస్తాడు. దాన్ని దూరం చేసుకునే ధైర్యం లేక, మళ్లీ తిరిగొస్తాడు ఇంటికి.
మళ్లీ తల్లీకొడుకుల పోరు. మళ్లీ అడవికి.
ఆ తర్వాత ఏమైంది!?
్జ
ఎలుగు చెవికున్న బంగారు పోగు మాయం కావటం, అది పైల్వాన్‌ మల్లారెడ్డిని మట్టి కరిపించటం, ఎలుగు ఆరోగ్యం దెబ్బ తినటం... ఇలా అనేక అంశాలు ప్రవాహంలో సహజ వలయాల్లా సందర్భానుసారంగా వచ్చిపోతుంటాయి.
రచయిత శైలీసౌందర్యం గురించి క్లుప్తంగా చెప్పటం కష్టమే.
'ఇమామ్‌, ఇమామ్‌ వెంటున్న ఎలుగు ఆమెకు కదులుతున్న దయ్యాల్లా కనిపించారు'.
''కడుపున పుట్టినోడు కొట్టిండు. అడవిల పుట్టింది ఆదుకుంది. ఎవలు నా వోళ్లు... ఎవలు పరాయోళ్లు''.
'పటపట పండ్లు కొరికాడు. పుటపుట అంగి గుండీలను తెంపుకొని గోషిని ఎగజెక్కుకొని ముందుకు దుంకాడు'.
''అడ్డెడడ్లకు ఆకులు తెంపబోతే బుడ్డెడడ్లు దుడ్డె బుక్కిపాయెనన్నట్టు కుంచెడు వడ్ల బిచ్చానికి పోతే సంచెడు వడ్లు మాయమాయె. మనకు తాలమా తలుపా... కూడినయి కూడినట్టు ఇంటి దగ్గర పోసుక రావాలె''.
ఇలా ప్రతి పేజీలోనూ పాఠకుడికి పండగ చేసే వాక్యాలు కనిపిస్తాయి.
దగడు, మక్కగటుక, మురుక, పైరో, గటుకబోకె, సత్తుపల్లెం, నూలుపగ్గం, ఎలిత చిటుక, మందుగొట్టం, జోరతట్టు... అనేక పదాలు పరిచయమవుతాయి.
'ఆటా' నవలల పోటీలో ప్రథమ బహుమతి, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం సాహిత్య పురస్కారం, విద్యార్థులకు పాఠ్యపుస్తకం, 8 భారతీయ భాషల్లోకి అనువాదం... ఇవన్నీ కేవలం కొలమానాలు మాత్రమే.
బిగి సడలని, ఊపిరి సలపని అసలైన బతుకాట... ''జిగిరి''.