సాహిత్య ప్రస్థానం ఆగస్టు 2021

ఈ సంచికలో ...

కథలు
తడియారని బతుకులు - డా. జడా సుబ్బారావు
ఊరి మర్లు - మారుతి పురోహితం
కవితలు
బొమ్మల నౌక - ఈడిగ రాఘవేంద్ర
కాస్త చోటు మిగిల్చిపోదాం - కంచరాన భుజంగరావు
ఈ దు:ఖం ఇలాగే ఉండిపోదు- చొక్కర తాతారావు
ఎలిజీల కాలం - పద్మావతి రాంభక్త
ఒరేరు.. నాన్నా... - ఆది ఆంధ్ర తిప్పేస్వామి
మా ఊరు - ఎంఎస్‌ రాజు
ఫుట్‌పాత్‌ - మల్లారెడ్డి మురళీమోహన్‌
అమృతమూర్తులు - ఈదర శ్రీనివాస రెడ్డి
ఆ చేతులే ... - సుజాత పివిఎల్‌
బతుకు నావ - మహబూబ్‌బాషా చిల్లెం
ఆ రోజుల్లో ... - సాంబమూర్తి లండ
తన నిష్క్రమణతో ... - కవితశ్రీ

మేడిపండు సమాజానికి మేలిమి భాష్యకారుడు


రావిశాస్త్రి శతజయంతి నివాళి

- తెలకపల్లి రవి
రావి శాస్త్రిగా పేరొందిన రాచకొండ విశ్వనాథ శాస్త్రి తెలుగు కథా సాహిత్యంలో, నవలా రచనలో తనకంటూ ఒక ఒరవడి ఏర్పాటు చేసుకున్న ప్రముఖ రచయిత. స్వతహాగా న్యాయవాది అయిన రావిశాస్త్రి న్యాయస్థానంలోనే గాక తన జీవితంలోనూ అహరహం పేదలకు న్యాయం కోసం కలం అంకితం చేసిన గొప్ప రచయిత. వర్గ సమాజంలో ప్రత్యక్షంగానే గాక కనిపించకుండా సాగే క్రూరమైన పీడననూ, న్యాయ ప్రక్రియలో వర్గ వైరుధ్యాలను కళ్లకు కట్టిన ప్రజా రచయిత. కమ్యూనిస్టు భావజాలంతో ప్రభావితుడైన చైతన్యవంతుడు. 1922 జులై 30న విశాఖ జిల్లా తుమ్మపాలెంలో పుట్టిన రావిశాస్త్రికి ఇది శత జయంతి వత్సరం.

సంస్క ృతం కలగలుపు తెలుగు ఉనికికి దెబ్బ

కెంగార మోహన్‌
94933 75447
''సమాజం ఉన్నంత కాలం క్రియాశీలంగా ఉండే సామాజిక దృగ్గోచర విషయాల్లో భాష కూడా ఒకటని, సమాజ ఆవిర్భావ అభివృద్ధితో పాటే భాష కూడా ఆవిర్భవించి అభివృద్ధి చెందుతున్నందున సమాజం నశించినప్పుడు మాత్రమే భాష నశిస్తుందని'' స్టాలిన్‌ అన్నాడు. భాషను సృష్టించి సంరక్షించా ల్సింది మనమే. కాని ఇప్పుడు మన రాష్ట్ర ఫ్రభుత్వం చేస్తున్న దేమిటి..? సామ్రాజ్యవాద ఉచ్చులో పడకుండా సామాజిక చైతన్యం దిశగా అడుగులు వేస్తు కార్పొరేట్‌ క్యాపిటలిజం అంతరించేలా భాషోద్యమం చేయాల్సిన సందర్భంలో తెలుగు భాషకు ఉరితాడు బిగిస్తోంది. తెలుగు భాష వైభవాలను ప్రపంచానికి తెలియజేసి భాష వికాసమే లక్ష్యంగా 1975 ఏప్రిల్‌ 12 నుంచి 18 తేదీల్లో హైదరాబాద్‌లో నిర్వహించిన మొదటి ప్రపంచ మహాసభలు మొదలుకొని 2012 డిసెంబర్‌ 27 నుండి 29 వరకు తిరుపతి వేదికగా జరిగిన నాల్గవ ప్రపంచ మహాసభలను ఘనంగా నిర్వహించుకున్నాం. నాలుగో ప్రపంచ తెలుగు మహాసభల్లో తొమ్మిది అంశాల్ని చర్చించి తీర్మానించారు. అందులో ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో విదేశాల్లో, మనదేశంలో, ఇతర రాష్ట్రాలోనూ ఉన్న తెలుగువారితో భావ సమైక్యాన్ని కలిగించాలని, వారిని ఒకే వేదికపైకి తీసుకొచ్చి తెలుగు భాషా సంస్క ృతులు ఎదుర్కొంటున్న సాధక బాధకాలను సమగ్రంగా చర్చించి వాటికి పరిష్కారాలు అన్వేషించాలని తీర్మానించారు. అలాగే పాలనా, బోధన ప్రసార మాధ్యమాల భాషగా తెలుగును సమర్థవంతంగా వాడుకలోకి తేవాలని నిర్ణయాలు తీసుకున్నారే గాని అవి ఎంతవరకు ఆచరణలో పెట్టారో సమీక్ష చేసుకోవాలి.

తడియారని బతుకులు

డా. జడా సుబ్బారావు
89194 59045
''లోకంలో మాయమాటలు చెప్పి బతుకుతున్నవాళ్ళు ఉన్నారు, అడ్డదారులు తొక్కి సంపాదించేవాళ్ళూ ఉన్నారు. కష్టం తెలియకుండా తిరుగుతూ ఇతరుల కష్టాన్ని దొంగిలించి పబ్బం గడుపుకుంటున్నవాళ్ళున్నారు. వాళ్లంతా హుందాగా, దర్జాగా మారాజుల్లా బతుకుతున్నారు. కానీ మన బతుకులు మాత్రం వాసన వదలని డ్రైనేజీలా వెంటాడుతూనే ఉన్నాయి. నిద్రలోనూ ఉలికిపడేలా చేస్తున్నాయి. తప్పుకోవడానికి వీల్లేకుండా బతుకులతోనూ, ప్రాణాలతోనూ చెలగాట మాడుతూనే ఉన్నాయి... ముక్కు మూసుకున్నా వదలని తరతరాల ఆచారమేదో అంటురోగంలా పీడిస్తూనే ఉంది. నేనెత్తిందీ మానవజన్మే.. అందరికీ అది ఉత్తమంగా కనబడుతుంటే నాకు మాత్రం ఇలాంటి ఛండాలపు జన్మ మళ్లీ వద్దనిపిస్తుంది. అయినా పరిగెడు తున్న ప్రపంచం వెనకాల పరిగెత్తకుండా, పరిగెడుతున్న ప్రపం చాన్ని చూస్తూనే మన తరాలు మారిపోతున్నాయి, మన ఖర్మలు కాలిపోతున్నాయి. దౌర్భాగ్యం కాకపోతే.. ఆకాశంలోకి రాకెట్లు పంపుతున్న మనదేశంలో మనుషుల అశుద్ధాన్ని ఇంకో మనిషి చేత తీయించడమేంటి'' గొణుక్కుంటూ పనిచేస్తున్న సాయిలు తన ముక్కు ఏ చేత్తో మూసుకోవాలో తెలియక సతమత మయ్యాడు.

అభ్యుదయ సాహిత్యంపై విలువైన వ్యాసాల పొత్తం

అంపశయ్య నవీన
దాదాపు యాభై సంవత్సరాలుగా అభ్యుదయ సాహిత్యో ద్యమంతో అత్యంత ప్రగాఢమైన సాన్నిహిత్యాన్ని పెంపొందిం చుకున్న పెనుగొండ లకిëనారాయణ ఆ సాహిత్యానికి సంబంధించిన అనేక చారిత్రాత్మక విశేషాలను తెలియజేసే ఎన్నో వ్యాసాలను రచించాడు. ఆ వ్యాసాలన్నింటిని ఒక సంకలనంగా చేసి ఈ అభ్యుదయ సాహిత్య సంపుటిని ప్రచురించాడు. ఈ వ్యాస సంపుటికి ఆయన 'దీపిక' అని పేరు పెట్టాడు. దానికి ఉపశీర్షికగా 'అభ్యుదయ సాహిత్య వ్యాస సంపుటి' అన్న పేరు కూడా పెట్టాడు.
ఈ పుస్తకానికి ముందుమాట రాసిన మోదుగుల రవికృష్ణ అన్నట్టు ... అభ్యుదయం అనేది కణకణాన జీర్ణించుకున్న కరడుగట్టిన అభ్యుదయవాది పెనుగొండ. ఈ కారణం చేత అభ్యుదయ సాహిత్యాన్ని సృష్టించిన అనేకమంది అభ్యుదయ రచయితల రచనల్ని గూర్చి సాధికారికంగా రాయగల్గే అర్హత పెనుగొండకుంది. 67 యేళ్ల జీవితంలో నలభై యేడేళ్లు అభ్యుదయ రచయితల సంఘంతో మమేకమైపోయిన కార్యకర్త ఆయన. అరసంలో అధ్యక్షుడుగా, కార్యదర్శిగా ఎన్నో పదవుల్ని నిర్వహించినప్పటికి తను ప్రధానంగా కార్యకర్తననే చెప్పుకుంటాడు పెనుగొండ. ''అరసం లేని సాహిత్యం వృధా, వృధా'' అన్నది పెనుగొండ అభిప్రాయం. 1930లలో తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రారంభమైన అభ్యుదయ సాహిత్యం ఒక అర్ధశతాబ్దం పాటు తెలుగు సాహిత్యాన్ని ఒక నిర్ణయాత్మకమైన మలుపు తిప్పింది.

నిర్మాణ రీతులను, సూత్రాలను వివరించే 'కవిత్వం - డిక్షన్‌'

విజయలక్ష్మి పండిట్‌.పి
86390 61472
అతడు కవిత్వపు గిజిగాడు. అందమైన అక్షరాలను ఏర్చి కూర్చి సమతల కవితల మాలికలను అల్లుతుంటాడు. అతడో అరుదైన మానవీయ కవి. తనతో పాటు ఒక కవుల సమూహాన్ని తయారు చేయాలనే తపన ఉన్న నిరంతర కవిత్వ కృషీవలుడు. పరిశోధకుడు, బోధకుడు, సీనియర్‌ జర్నలిస్ట్‌, సాహితీ పరిశీలకుడు, విమర్శకుడు, కవిత్వ వ్యక్తీకరణ విశ్లేషకుడు.. అతడు కళారత్న బిక్కి కృష్ణ. కొత్త కవులకు పాత కవులకు కవిత్వ వ్యక్తీకరణ నిర్మాణ సూత్రాలను, మెలకువలను అందుబాటులోకి తేవాలని అహౌరాత్రులు కృషి చేసి వెలువరించిన అతని 'కవిత్వం - డిక్షన్‌' గ్రంథం అందుకు నిదర్శనం. 'కవిత్వం- డిక్షన్‌' కవిత్వ సౌందర్య, వ్యక్తీకరణ దర్శనం అనడంలో నాకు ఏమాత్రం సందేహం లేదు.
సోషల్‌ మీడియాలో ఎక్కువమంది కొత్త కవులు, పాత కవులు కవిత్వ సాహిత్య వేదికల మీదికి రావడం అతడు గమనించాడు. చాలామంది కవుల కవితలను చదివి ముందుమాటలు రాసిన బిక్కి కృష్ణ కొత్త కవులకు కవిత్వ వ్యక్తీకరణ, నిర్మాణ పద్ధతులపై సరైన మార్గదర్శకాన్ని బోధించే 'కవిత్వం- డిక్షన్‌'ను వివరించే కరదీపిక అవసరాన్ని గుర్తించారు. కవిత్వం రాశిలో పెరిగినంత వాసిలో పెంచడానికి అవసరమైన పుస్తక సామగ్రి, శిక్షణా కార్యక్రమాలు గ్రామీణ మండల యువ కవులకు తెలుగు భాషలో అందుబాటులో లేకపోవడం గమనించారు. ఈ నిశిత పరిశీలన 'కవిత్వం- డిక్షన్‌' రచనకు పురిగొల్పింది. ఇందులో 23 వ్యాసాలు ఉన్నాయి. ఇవన్నీ ఆంధ్రప్రభ సాహితీ గవాక్షంలో ప్రచురించారు. వ్యాసాలపై వచ్చిన స్పందన గమనించి 'కవిత్వం - డిక్షన్‌' పేర గ్రంథ ముద్రణకు పూనుకున్నారు. కవిత్వం వస్తునిర్మాణ వ్యక్తీకరణ పరిధి అపారమైనా తన లోతైన పరిశీలనా పరిధిలో కవిత్వ నిర్మాణ దక్షులైన పాశ్చాత్య అంతర్జాతీయ కవుల లాక్షణికుల సిద్ధాంత గ్రంథాలను చదివి, పరిశీలించి పరిశోధించి రాసిన రచన 'కవిత్వం - డిక్షన్‌'. ఈ 152 పేజీల ఈ పుస్తకాన్ని నాలుగు వేల కాపీలు ముద్రించి వివిధ సాహిత్య సభల్లో ఉచితంగా పంచిపెట్టారు. మంచి కవులను తయారుచేయాలన్న ఆతని కుతూహలం, తపన ఎవరినైనా అబ్బురపరుస్తుంది.

ఊరిమర్లు

మారుతి పౌరోహితం
94402 05303
ఫోన్‌ ఎత్తుతా ''సెప్పురా! ఈరన్నా'' అంటి.
''సా! యాడుండావు?'' అన్య.
''కర్నూల్ల. ఇంట్ల ఉండాను.సెప్పు రా! ''
''సా! తమ్మల వేంకటేశు తీరిపాయ''
''ఎప్పుడు?'' అంటి తత్తర పడుకుంటా.
''ఈ పొద్దు యాగజాము నాలుగున్నర గంటలకి అంట! సా''
''అవునా? అనుకున్నంతా ఆయగాదప్పా! ఆయప్ప పెండ్లాంకి సెప్పి పంపిచ్చి ఉండారా?''
''వాళ్ళు ఊర్లోనే ఉండారు. నాల్గు దినాలైతాది వాల్లోచ్చి. మనిసి అపూటం పాలు మారిండ్య కదా! సూసేకి వోచ్చిండ్రి. ఇంగ మనిసి ద్యాసల లేడని ఈడనే ఉండిరి.''

మూడు పార్టీల క్రీడలతో అమరావతి ఆహుతి

తెలకపల్లి రవి
ఎ.పి రాజధాని అమరావతిలో ఇన్‌సైడర్‌ ట్రేడిండ్‌ కేసును సుప్రీం కోర్టు కొట్టివేయడంతో భూములు కొన్న పెద్దలు ఊపిరి పీల్చుకుంటున్నారు. అత్యున్నత న్యాయస్థానం తీర్పు గనక దీనిపై తదుపరి న్యాయ పోరాటానికి ఆస్కారం ఉండదు. టిడిపి పెద్దలు, మంత్రులు, వారికి కావలసినవారు ముందస్తు సమాచారంతో రాజధాని భూములను కొనేసి రైతులకు నష్టం కలిగించారని ప్రస్తుత ముఖ్యమంత్రి జగన్‌ ప్రతిపక్ష నేతగా ఉన్నప్పటి నుంచి ఆరోపణ చేస్తూనే ఉన్నారు. ఈ క్రమంలోనే ఇన్‌సైడర్‌ ట్రేడింగ్‌ పదాన్ని తీసుకొచ్చారు. అప్పటి ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు శాసనసభలోనే భూములు కొంటే తప్పేముందని సమర్థించారు. స్టాక్‌ మార్కెట్‌కు సంబంధించిన ఇన్‌సైడర్‌ ట్రేడింగ్‌ ఇక్కడ ఎలా వర్తిస్తుందని కూడా అప్పుడే ఆయన వాదించారు. సుప్రీం తీర్పు ఇంచుమించు అలాగే ఉంది. అమరావతిలో భూములను బడా బాబులు, రియల్టర్లు ముందస్తుగా కొనుగోలు చేశారనే దాంట్లో సందేహమేమీ లేదు. విజయవాడ, గుంటూరు మధ్య రాజధాని వస్తుందనేది చెప్పుకుంటూనే వున్నా కచ్చితంగా ఎక్కడ వస్తుంది, ఎక్కడ కీలకమైన నిర్మాణాలు వస్తాయనేది ప్రభుత్వంలో ఉన్నత వర్గాలకు మాత్రమే తెలుసు. మంత్రులు, శాసనసభ్యులు చాలామంది రిజిస్ట్రేషన్లకు ముందే కొనుగోలు ఒప్పందాలు చేసుకున్నారు. 2020 తర్వాత జగన్‌ ప్రభుత్వం దీనిపై తీవ్రంగా కేంద్రీకరించింది. అప్పటి కొనుగోళ్లను విచారించేందుకు మంత్రివర్గ ఉపసంఘాన్ని నియమించింది. 'సిట్‌' ఏర్పాటు చేసింది. రాజకీయ విమర్శలు ఏమైనా ఈ వ్యవస్థలో చట్టపరంగా ఆ కొనుగోళ్లు నేరం కాదనే భావన నిపుణులు వ్యక్తం చేస్తూ వచ్చారు. అందుకు తగినట్టే హైకోర్టు ఇన్‌సైడర్‌ ఆరోపణలను కొట్టివేసింది. మరోవైపున ప్రభుత్వం మాజీ ఎ.జి దమ్మాలపాటి శ్రీనివాస్‌ భూమి కొనుగోళ్లు, వాటిని న్యాయమూర్తి ఎన్‌.వి.రమణ కుటుంబ సభ్యులు తర్వాత కొనడంపైనా ఎఫ్‌ఐఆర్‌ దాఖలు చేసింది. రాష్ట్ర హైకోర్టు ఆ విచారణ నిలుపు చేస్తూ ఎఫ్‌ఐఆర్‌ వివరాలు ప్రచురించరాదని ఆంక్షలు పెట్టింది. ముఖ్యమంత్రి జగన్‌ హైకోర్టు పైన ఫిర్యాదులతో పాటు జస్టిస్‌ రమణపై ఆరోపణలతో అప్పటి సిజెఐ ఎస్‌.ఎ.బాబ్డేకు లేఖ రాయడం పెద్ద చర్చకు దారితీసింది.

జాషువా గబ్బిలం అభ్యుదయ కవితా నికేతనం

డాక్టర్‌ కల్లూరి ఆనందరావు
81796 17807

''సహజమైన ప్రకృతి సౌఖ్యంబు లొకవ్యక్తి
దొంగలించి మనుట దొసగు నాకు'' అంటూ సమతాతత్త్వం ఆలపించిన మహాకవి, నవయుగ కవిచక్రవర్తి గుఱ్ఱం జాషువా. విశ్వజనీనంగా సమ సమాజానికి విఘాతం వర్గమే కానీ, భారతదేశంలో దీనికి అదనపు చీడ కులవివక్ష అని గుర్తించి, గర్హించి, నిర్మూలించడానికి కదనఖడ్గం అందుకొన్నవాడు జాషువా. దళితాభ్యుదయానికి ఈ ఆలోచన తొలిమెట్టు.
''కర్మ సిద్ధాంతమున నోరు కట్టివేసి
స్వార్థలోలురు నా భుక్తి ననుభవింత్రు
కర్మమననేమొ, దానికీ కక్షయేమొ'' అంటూ ఆయన హేతుబద్ధంగా వేసిన ప్రశ్న సంపూర్ణ మానవాభ్యుదయానికి బాటలు వేసింది Only a free man, it was held, was in the complete sense a man at all, a slave was only half man అంటూ స్వేచ్ఛా మానవత్వాన్ని ప్రతిపాదించిన ఇటలీ మానవతా ఉద్యమం ...
''విశ్వ సుఖములనుభవింపజేతులు సాచి
పేరెమెత్తు నా యభీప్సితముల
గాయపఱచు మాయ కట్టుబాట్లకు నంజ
లింపదయ్యె, నాదు లేత మనసు'' అంటూ 'తెల్లవారి పెత్తనాన్ని', 'కట్టు కథల్ని', 'కులమదగ్రస్తుల క్రీగంటి చూపుల్ని' కర్మ సిద్ధాంతాలను అంగీకరింపని జాషువా మానవాభ్యుదయ కాంక్షా సహగాములే.

నువ్వే కావాలి!

గిరి ప్రసాద్‌ చెలమల్లు
94933 88201

ఎందుకో నువ్వంటే తెగ పిచ్చి
తీగలా అల్లుకు పోయి
లోలోన ప్రకంపనలు సృష్టిస్తావు
నిన్ను నాలో సానబట్టుకుంటూ
పదిలంగా దాచుకుంటా
నువ్వే నా చుట్టూ పెట్టని కోటవై
నా రక్షణగా ఎల్లవేళలా ...

నూనెల 'లే...' కవిత్వం ఆవిష్కరణ, జాషువా వర్ధంతి సభ

జంధ్యాల రఘుబాబు
సభలో మాట్లాడుతున్న కోయి కోటేశ్వరరావు;
చిత్రంలో రఘుబాబు, స్ఫూర్తి, వొరప్రసాద్‌, అజశర్మ, మోహన్‌
హఠాత్తుగా కరోనాకు బలైపోయిన కవి మిత్రుడు నూనెల శ్రీనివాసరావు కవితా సంపుటి 'లే...' ఆవిష్కరణ, కవికోకిల జాషువా 50 వర్ధంతి వెబినార్‌ 24.07.2021 సాయంత్రం సాహితీ స్రవంతి రాష్ట్ర కమిటీ ఆధ్వర్యంలో జరిగాయి. అధ్యక్షత వహించిన జంధ్యాల రఘుబాబు తమ అధ్యక్షోపన్యాసంలో జాషువా రాసిన 'రాజు మరణించెనొక తార రాలిపోయె' పద్యంలో లాగా సుకవి నూనెల శ్రీనివాసరావు ప్రజల నాలుకలయందు ఎప్పుడూ జీవించి ఉంటారని అన్నారు. సాహితీ స్రవంతి ఒక మంచి కార్యకర్తను, కవిని కోల్పోయిందని అన్నారు. సున్నితమైన, మానవత్వం నిండిన నూనెల మన మధ్యలేకపోయినా ఆయన కవిత్వం మనకు దారి చూపుతుందన్నారు.