సాహిత్య ప్రస్థానం, సెప్టెంబరు 2021

ఈ సంచికలో ...

కథలు
పాత బాకీలు
బతుకు చెట్టు
నలుపు తెలుపులు
కవితలు
దారిపక్క పొలాలు
నాగలి వెంట నడిచే కవి
కుంచెవొకటి
గన్‌ - సితార్‌
గంట
ఆవిరైన స్వప్నాలోచనలు
మగన్యాయం
ఆత్మస్తుతి - ఒక శోధన
కొక్కెం తిరగబడింది
చెట్టు

పాత బాకీలు

జి.వెంకటకృష్ణ
మెయిన్‌ రోడ్డు మీదనే వూరు. రోడ్డు నుంచి వూర్లోకి కారు తిరుగుతూనే ఎదురుగా రాళ్లూ, మొద్దులూ అడ్డం పెట్టున్నారు. పచ్చని కానుగ చెట్ల కిందికి కారును ఆపేసి, ఎలా అన్నట్టు చూసాడు డ్రైవర్‌. ఎదురుగా వూర్లోకి వెళ్లే రోడ్డు కన్పించినంత దూరమూ సందడిగా వుంది. కళకళలాడుతూ వుంది.
కారు వెనుక సీట్లో మేనేజరూ, సూపర్‌ వైజరూ వున్నారు. ఇద్దరూ నోటికున్న మాస్క్‌ తీసి, కార్‌ విండో గ్లాస్‌ దించీ, తలలు బైటికి పెట్టారు.
'ఊర్లోకి ఎట్లా పోవల్లా?..' అనడిగారు.
'ఎక్కడికి పోవల్ల సారూ? ఎవురింటికీ?' అక్కడున్న వాళ్లు అడిగారు.

గిరీశం పాత్రతో వక్రబుద్ధులను ఎండగట్టిన గురజాడ

భమిడిపాటి గౌరీశంకర్‌
'చిన్నతనంలో బొమ్మలాట నేర్చి ఉండటం చేత లోకమనే రంగంలో చిత్ర కోటి రీతులను ఆటాడే మనుష్యులనే పాత్రల సొగసును కనిపెట్టడము నాకు అలవాటైంది. సొగసులేని మనిషే లేడు. స్నేహము, ప్రేమ అనేవి అనాది అయిన్నీ, ఎప్పటికీ కొత్తగా ఉండే రెండు వెలుగులను నరుని మీద తిప్పికాంచితే వింత, వింత సొగసులు బయలుదేరతవి. అసూయ అనే అంధకారంలో అంతే ఏక నలుడే' - ఇది తన పాత్ర చిత్రణ గురించి 'గురజాడ' వ్యాఖ్యానం.

బతుకు చెట్టు

పి.వి.బి. శ్రీరామమూర్తి
94400 59067
గోల!
అలజడి!
ఏదో తరుముకొస్తున్నట్టు ...
తలపాగా తలకింద పెట్టుకొని, చుట్ట తిరగేసి నోట్లో పెట్టుకొని పొగ పీలుస్తోన్న చలమయ్యకు తెలివొచ్చేసింది. మళ్లీ ఈ చిన్నపట్నం కేటయ్యింది సెప్మా! అనుకున్నాడు. కొన్నాళ్లు తాగటానికి నీళ్లు దొరక్క అవస్థలు పడ్డారు. మరి కొంతకాలం తుపానుతో జలమయం. అంతకు ముందు 'అమ్మ' చనిపోయిందని గోల!
ఎప్పుడూ ప్రశాంతత లేని నగరం!

అన్వేషణకు పురిగొల్పే పుస్తకం

ఆర్‌.డబ్ల్యు.జె.ఐజయ కుమార్‌
94945 49969
ఓ ముఖచిత్రం, ఓ తుది చిత్రం.. ఆ రెంటి నడుమా కొన్ని పుటలు.... ఇంతేనా పుస్తకమంటే! అనేక కష్టనష్టాలకోర్చీ, ఈతిబాధలకు తట్టుకొనీ తదేక ధ్యానంతో చేసిన తపఃఫలితం పుస్తకమంటే. ఓ రచయిత కన్న ఓ అందమైన కల. ఆలోచనల సుడిగాలుల్లో, అన్వేషణల్లో అనేక నిద్ర లేని రాత్రులు గడిపిన అనంతరం సాక్షాత్కరించిన సుమధుర స్వప్నం. అటువంటి పుస్తకాన్ని పరిచయం చేయాలంటే ఆ రచయితతో సహానుభూతి చెందగలగాలి. అతను తిలకించిన స్వప్నాన్ని మనమూ దర్శించగలగాలి. అప్పుడు మాత్రమే ఆ కృషిని తూచగలం. మరి 'పెద్దాపురం సాహితీ మూర్తులు' అనే ఈ గ్రంథాన్ని పరిచయం చేయడానికి నాకున్న అర్హత ఏమిటి? జోశ్యుల కృష్ణబాబు మాస్టారి అసంఖ్యాక శిష్యుల్లో నేనూ ఒకడిని. తరగతిలో మాస్టారి పద్య ఆలాపనని మంత్రమగ్దుడినై వింటూ, అనుకరిస్తూ పద్యమాలపించే విధానాన్ని నేర్చుకున్నవాడిని.

సమకాలీన సమాజ దర్పణం 'దార్ల మాట శతకం'

డాక్టర్‌ జడా సుబ్బారావు
98490 31587
ఉత్తమ పరిశోధకుడిగా, కవిగా, అధ్యాపకుడిగా, తెలుగుశాఖ అధ్యక్షుడిగా, బహు గ్రంథకర్తగా, ఉత్తమ సాహిత్య విశ్లేషకుడిగా ప్రసిద్ధులైన ఆచార్య దార్ల వెంకటేశ్వరరావు 'దార్ల మాట' శతకం ద్వారా శతకకర్తగా కూడా తమ ప్రతిభను చాటారు. ఒక పక్క విస్తృతంగా వ్యాసాలను వెలువరిస్తూనే, మరోపక్క అంతర్జాల సాహితీ సదస్సుల్లోనూ పాల్గంటూ తెలుగుభాష వైశిష్ట్యాన్ని దశదిశలా వ్యాప్తిచేస్తున్న భాషా ప్రేమికుడు.
తెలుగు సాహిత్యంలో శతక ప్రక్రియకు ఒక ప్రత్యేక స్థానం ఉంది. వంద పద్యాలు లేదా నూట ఎనిమిది పద్యాలతో మకుటాన్ని కలిగివుండే రచన శతకంగా చెప్పబడింది. కథా ప్రాధాన్యం, వర్ణనా ప్రాధాన్యం లేకుండా ఏ పద్యానికి ఆ పద్యంగా విడివిడిగా ముక్తకాలవలే ఉన్న శతకాలు తెలుగునాట సామాన్య ప్రజానీకంలో బహుళ ప్రాచుర్యంలో ఉన్నాయి. నీతి, భక్తి, వైరాగ్య, అధిక్షేపలాంటి అనేక శతకాలు కూడా ఆయా కాలాల్లో సమాజాన్ని విస్తృతంగా ప్రతిబింబించాయి.

మానవత్వం పరిమళించే మౌని కథలు

డాక్టర్‌ పి.సి. వెంకటేశ్వర్లు
సినారె, ఆరుద్ర వంటి ఉద్ధండులైన తెలుగు సాహిత్య కర్తల చేత 'శభాష్‌' అనిపించుకున్న త్యాగదుర్గం మునిస్వామి వృత్తిరీత్యా తితిదేలో ఉద్యోగి. 'మౌని' అనే కలం పేరుతో ఎన్నో రచనలు చేశారు. ఏడు పదుల వయసులో ఇప్పుడూ రాస్తున్నారు. వివిధ పత్రికల్లో అచ్చయిన 41 కథల్ని 'కొత్తపొద్దు' పేరుతో పుస్తకరూపంలో తెచ్చారు. తాను చూసిన సమాజంలోని సంఘటనల్ని నలుగురికి చెప్పాలనే ఆత్రుత ఆయనిది. సింగమనేని నారాయణ జీవితం తెలిసిన కథకుడిగా, జీవితానుభవం పండిన కథకుడిగా డా||మౌనిని అభినందించారు. 'సంఘ జీవితంలో మానవీయ సంబంధాలను మహౌన్నతంగా ప్రశ్నించడమే గాకుండా సాహిత్యం యొక్క పరమార్థం. సామాజిక, సామూహిక శ్రేయస్సు అని తన కథల ద్వారా నిరూపించిన కథకుడు' అని మెచ్చుకున్నారు.

తెలుగు కథా సాహిత్యం వృత్తిదారులపై ప్రపంచీకరణ ప్రభావం

డాక్టర్‌ కడియాల వెంకట రమణ
99496 17591
20వ శతాబ్దం చివరి భాగంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరిగిన పరిణామాల్లో ప్రపంచీకరణ ఒకటి. ప్రపంచదేశాల మధ్య వస్తువులు, సేవలు, మూలధనం, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, శ్రమ, మానవ మూలధనం మొదలగునవి ఎలాంటి అడ్డంకులు లేకుండా స్వేచ్ఛగా ప్రవహిస్తాయి. ఇది ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థను సంఘటితం చేసే ప్రక్రియ. ప్రపంచీకరణ ప్రధాన లక్షణం స్వేచ్ఛామార్కెట్‌. ఈ స్వేచ్ఛా మార్కెట్‌ సహజంగానే ఆర్థిక అంతరాలను వేగవంతం చేసింది. ఈ ప్రపంచీకరణ ప్రభావం అన్ని రంగాలపై ప్రభావం చూపింది. అలా ప్రభావం చూపబడిన వాటిలో కులవృత్తులు కూడ ఒకటి. ఈ కులవృత్తులు ప్రపంచీకరణలో భాగంగా అభివృద్ధి పేరిట విధ్వంసం చెందాయి. వృత్తికులాలవారికి ఎలాంటి రక్షణ లేకుండాపోయింది. ప్రాచీన భారతీయ సమాజంలో వృత్తికులాలవారే శాస్త్రజ్ఞులు. వీరు తయారు చేసిన వస్తువులను విదేశాలకు ఎగుమతి చేస్తూ వచ్చారు. ప్రపంచీకరణలో భాగంగా 18వ శతాబ్దంలో వచ్చిన పారిశ్రామిక విప్లవం కులవృత్తులను కబళించివేయడం మొదలుపెట్టింది. పారిశ్రామిక విప్లవం వల్ల భారతదేశంలో కులవృత్తులు తీవ్రమైన నష్టాలను చవిచూశాయి.

బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి మల్లాది

చెరుకూరి సృజన
98486 64587
మద్రాసు పాండీబజార్‌లో ఒక పాత పుస్తకాల షాపులో నీరు కాయి పంచె, చొక్కా వేసుకున్న ఒక పెద్దాయన ఇంగ్లీషు పుస్తకాలు తిరగేస్తుంటే.. 'ఏమయ్యా ఆ ఇంగ్లీషులో పుస్తకాలు తిరగేస్తా వెందుకు? అవి నీకేం అర్ధమౌతాయి?' అంటే ఆ పెద్ద మనిషి నవ్వి తనకు కావాల్సిన పుస్తకాలు తీసుకొని వెళ్ళిపోయాడు. పి.వి. నర్సింహారావుకి 14 భాషలు, బూర్గుల రామకృష్ణరావుకి 8 భాషలు వచ్చునని గొప్పగా చెప్పుకుంటారు. రాహుల్‌ సాంకృత్యా యన్‌కు అనేక విదేశీ భాషలు వచ్చని తెలుసుకొని ఇంకా ఆశ్చర్యపోతాం. కాని అన్ని భారతీయ భాషలతో పాటు జర్మన్‌, ఇటాలియన్‌, నేపాలీ, గ్రీక్‌, ఫ్రెంచ్‌, బర్మీస్‌, చైనీస్‌, జపనీస్‌ లాటి మొత్తం 50కి పైగా భాషలపై పట్టు కలిగిన వ్యక్తి మన తెలుగువాడై ఉన్నాడు. ఆ పుస్తకాల షాపు నుంచి నవ్వుతూ వెళ్లినదే ఆ బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి.. పేరు మల్లాది రామకృష్ణ శాస్త్రి. తాళపత్రాలపై తనకు వచ్చిన భాషలన్నిటితోనూ సంతకం చేసి ఇవ్వమని ఒకసారి ఆరుద్ర అభ్యర్ధించగా అలాగే తనకు వచ్చిన అన్ని భాషల్లోనూ సంతకం చేసి ఇచ్చాడట. ఇంకా కొన్ని భాషలు మిగిలి ఉండగానే ఆరుద్ర తెచ్చిన తాళపత్రాలు అయిపోయాయట.

హైకూల సమ్మోహనం పూలరేకులు

చిత్తలూరి సత్యనారాయణ
82474 32521
Listen, real poetry doesn’t say anything; it just ticks off the possibilities. Opens all doors. You can walk through any one that suits you అంటాడు జిమ్‌ మోరిసన్‌. అట్లాంటి ద్వారం కోసం వెతుకులాడుతూ వెళ్లే క్రమంలో, హైకూ ఏమిటి? ఆ కవిత్వమేమిటి? బషో ఎవరు? తెలుగునాట ఒక గాలి నాసర రెడ్డి ఎవరు? ఆ కవెవరు? ఈ కవెవరు? ఇంకో కవెవరు? అంటూ తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రశ్నలు వేసుకుంటూ బయల్దేరిన నాలాంటి ఒక సాహితీ పిపాసికి హైకూ కవితల తేటనీటి చెలిమెలా ఎదురై గుండెలతో తోడుకోమంటుంది ఒక నిఖార్సయిన కవితా హృదయం.ప్రకృతిని ప్రేమించగలవాడు మాత్రమే ఆ ప్రకృతిలోని మనిషిని ప్రేమించగలడు. మనిషి చుట్టూ లతలా అల్లుకున్న పరిమాళాన్ని ప్రేమించగలడు. పరిమళాన్ని పంచిపెట్టే మృదువైన పసిపిల్లల చర్మంలాంటి మృదువైన పూలరేకులను మెచ్చుకోలుగా శిరస్సుపై చల్లుతూ పచ్చదనాన్ని నిర్మిస్తూ పోతూ కొత్త లోకాలను పరిచయం చేయగలడు. అతడే కవి. కవితా హృదయమున్న ఒక విమర్శకుడిగా ఎదురుపడ్డ నాకు గుండెదోసిలి నిండా కొన్ని పూలరేకులు పట్టుకునొచ్చి, ఒకసారి ఆస్వాదించి చూడరూ! అన్నవాడు ఈ మోహన సమ్మోహనుడు, మోహన్‌ రాం ప్రసాద్‌. కొంతమంది వ్యక్తులను చూసినపుడు, నాలుగు క్షణాల సంభాషణయినపుడు, మాటనచ్చో, పాట నచ్చో, మనిషిరూపం నచ్చో, మనసు చూపిన కాసింత ప్రేమనచ్చో ఇష్టపడతాం.

మురికి మనుషుల మూల వేదన 'అశుద్ధ భారత్‌'

బడుగు భాస్కర్‌ జోగేష్‌
98666 02325

మానవత్వం కొరవడిన మనిషి వికృత రూపం ఇది. పురోగామి కాలం ఏ ప్రభావం చూపలేకపోయిన పరమ జుగుప్సాకరమైన వృత్తి ఇది. ఆధ్యాత్మికతలు ఆపాదించి ఇంకా ఆ వృత్తిలో మురిగిపోయేందుకు అవసరమైన కుట్రలు కుమ్మరించ బడుతున్న కాలం ఇది. ప్రగతిశీల పోరాటాలు, దళితోద్యమాలు తమ సమీపం నుంచి దాటిపోయినా తమ మూగ గొంతుల్ని తామే విప్పుకుంటున్న వాస్తవ స్థితి ఇది. తాము చేసే పనిని మానేయటమే పోరాటమైౖన పరమ పీడిత కులం ఇది. ప్రభువులు మారి ప్రభుత్వాలు వచ్చినా, ధర్మశాస్త్రాలు పోయి రాజ్యాంగం వచ్చినా.. ప్రగతి లేని అవస్థల అస్తవ్యస్త వ్యవస్థ ఇది. దాచబడ్డ భారతాన్ని విప్పిచూపుతున్న విమోచక ఆకాంక్ష ఇది. ఆధునిక భారతం సిగ్గుతో తల వంచుకోవల్సిన సందర్భమిది.