పిల్లా తిరుపతిరావు
70951 84846
వందేళ్ల ఉత్తరాంధ్ర జనజీవనాన్ని కళ్ళ ముందు పెట్టడం ఒక గొప్ప ప్రయత్నం. దానిని ఓ కథ గానో, ఓ వ్యాసం గానో బంధించాలంటే అసాధ్యం. అందుకే ప్రముఖ కథా, నవలా రచయిత అట్టాడ అప్పల్నాయుడు బృహత్తర సాహితీ యజ్ఞానికి పూనుకొన్నారు. ఉత్తరాంధ్ర బహుజనుల దుర్భర జీవనయానాన్ని ఇముడ్చుతూ 'బహుళ' నవలకు శ్రీకారం చుట్టి, మూడేళ్ల కాలానికి పూర్తి చేసి, ఇటీవల ఆవిష్కరించారు. సుమారు 170 పాత్రలతో 467 పుటల నిడివి గల పెద్ద నవల బహుళ. ఈ నవల్లో ప్రతి పాత్రకు రచయిత జీవం పోయడంతో అవి సజీవ శిల్పాల్లా మన ముందు దర్శనమిస్తాయి. పాఠకులు తమ జీవితాలను వెనక్కి తిరిగి చూసుకుంటే, ఈ పాత్రలన్నీ ఏదో రూపంలో తారసపడినవే. అంతలా జనజీవన అంత:సంబంధాలను, అంతరంగాలను తడుముతూ నవల ఆద్యంతమూ ఆసక్తికరంగా నడుస్తుంది.రచయిత తన స్వీయ అనుభవాలల్లోంచి, పరిశీలనల్లోంచి చూసిన పాత్రలనే ఎంపిక చేసుకుని ఈ సుదీర్ఘ నవలా రచనకు పూనుకోవడమనేది యథార్థం. ఇందులో రచయిత జీవితం కూడా ఉన్నట్లే అనిపిస్తుంది. అందుకే రచయితతో దగ్గరి సంబంధం ఉన్న 'గంటేడ' వారికి కూడా ఈ భావనే స్ఫురించింది. రచయిత ఆశావహ దృక్పథంతో నవలలోని పలు సామాజిక చేతనాంశాలను ప్రజల ముందు ఏకరువు పెట్టారు. అవి ఏనాటికైనా ఆచరణ రూపంలోకి రావలసిన అగత్యాన్ని చాటుతాయి. శతాబ్దాల కాలంగా ఆధిపత్య భావజాలం గల వ్యక్తుల చేతుల్లో అనేక ఒడిదుడుకులు, అష్టకష్టాలు, కన్నీటిపర్యంతాలు, పీడనలు, వేధింపులకు గురవుతున్న ఉత్తరాంధ్ర బహుజనులు నేటికైనా సంఘటితమై పోరాటాలకు సిద్ధం కావల్సి ఉందని రచయిత ఆశిస్తాడు.
'నవల' అనేది వాస్తవ విషయాలతో మరికొన్ని కల్పిత సంఘటనలతో ఉత్క ృష్ట కథన స్వభావం కలిగి ఒక నిర్దిష్ట పొడవుతో ముందుకు సాగుతుంది. ఇది ఒక సమగ్రమైన, సమాహార సాహితీ ప్రక్రియ. తెలుగులో ప్రఖ్యాతి గాంచిన సాంఘిక నవల ఉన్నవ మాలపల్లి. ఆచార్య రంగా ... టాల్‌స్టాయి 'యుద్ధము-శాంతి' నవలతో మాలపల్లిని పోల్చారు. ముందుమాట రాసిన ఏ.కె ప్రభాకర్‌ కూడా బహుళను అదే రీతిలో పోల్చడం గమనార్హం. ఈ నవల చదివేటప్పుడు గతంలో నేను చదివిన 'మాలపల్లి, ప్రజల మనిషి, ఏడు తరాలు, అంకుల్‌ టామ్స్‌ క్యాబిన్‌' నవలలు జ్ఞప్తికొచ్చాయ. రష్యన్‌ బోల్షెవిక్‌ ఉద్యమ నేపథ్యంలో నాటి దేశకాల పరిస్థితులను చూసి చలించిపోయి ఉన్నవ 'మాలపల్లి'ని రాసారు. తెలంగాణ సాయుధ పోరాట నేపథ్యాన్ని, తదనంతర పరిణామాలను ప్రతిబింబిస్తూ 'ప్రజల మనిషి' రాశారు ఆళ్వారు స్వామి. బానిసత్వ నిర్మూలన దిశగా పోతూ, మహిళా హక్కుల ఉద్యమానికి బాటలు పరిచి, క్రైస్తవం స్వభావాన్ని శోధించడమనే బలమైన నేపథ్యం 'అంకుల్‌ టామ్స్‌ క్యాబిన్‌'లో కనిపిస్తుంది. 'రూట్స్‌' నవలను 'ఎలెక్స్‌ హేలీ' రచించారు. ఇది 'ఏడు తరాలు' పేరిట తెలుగులో అనువాదమైంది. మిగతా నవలల కంటే, రూట్స్‌ నవలతో బహుళను పోల్చి చూస్తే, దగ్గర పోలికలు కనిపిస్తాయి. హేలీ తన వంశచరిత్రను తెలుసుకునే క్రమంలో పరిశోధన చేసి తన వంశ మూలపురుషుడైన 'కుంటాకింటే' నుంచి తన జీవితం వరకూ జరిగిన సంఘటనలను నవలలో హృద్యంగా పొందుపరిచాడు. ఆఫ్రికా నల్ల జాతీయుల బానిసత్వపు వేదనలు ప్రతిబింబించేలా ఆ నవల ఉంటుంది. బహుళలో కూడా రచయిత తన స్వీయచరిత్రనే చెప్పుకున్నట్లు అగుపిస్తుంది. ఈ క్రమంలో నడిచిన వివిధ పోరాటాలు వీరోచితంగా కనబడతాయి.
పెద్ద నిడివి గల 'బహుళ' నవలలోని పాత్రల భిన్న స్వరూప స్వభావాలను, కథాగమనం మలుపులను, చిన్న చిన్న పిట్ట కథలను, మొత్తం కథా సారాంశాన్ని కేవలం కొన్ని వందల పదాలలో నిబిడీకృతం చేస్తూ సమీక్ష రాయడం ఏ రచయితైనా సవాలే. 'కన్యాశుల్కం'లోని పాత్రల్లా 'బహుళ'లోని ప్రతి పాత్రకూ ఒక పరిశోధనా పత్రాన్ని రాయవచ్చు. అందువల్ల నవలలోని కథా సారాంశం, వివిధ దశల్లో కొనసాగిన ప్రజా ఉద్యమ నేపథ్యాన్నే మాత్రమే తీసుకుని సమీక్షించడం ఉత్తమంగా భావిస్తున్నాను.
ఏటికవతల అడివి. ఏటికివతల 'గంగువాడ' గ్రామం. ఆ ఊరిలో బేతాళయ్య అనే రైతు. అతని చిన్న కొడుకు పెద నారాయుడు. ఇతను సాహసి. ఇతనికి కోసంగి ఈనాందారు జగన్నాథదాసు కుమార్తె సుభద్రతో పెళ్లి చేస్తారు. పెదనారాయుడికి ఇద్దరు కుమారులు గుంపస్వామి, రామస్వామి. కుమార్తెలు ముగ్గురు. వారిలో చిన్నది వరహాలమ్మ. ఈమె కొడుకు నారాయుడు. నారాయుడు కూడా తన తాత పెదనారాయుడిలా ధైర్యశాలి. చిన్నతనంలో ఎక్కువగా తాతగారి ఇంటనే ఉండేవాడు. ఆ ఊరిలో సింహాద్రప్పయ్య గొప్ప తప్పెటగుళ్ళు కళాకారుడు. అద్భుతంగా ప్రదర్శనలు ఇచ్చేవాడు. ఆ ప్రదర్శనను చూసిన నారాయుడు ఎలాగైనా తప్పెటగుళ్ళు నేర్చుకోవాలనే పట్టుదలతో ఉంటాడు. నేర్చుకునే క్రమంలో సింహాద్రప్పయ్య కూతురు బంగారమ్మతో పరిచయం ఏర్పడి, అది ప్రేమగా మారి, ఒకరోజు ఎవరికీ చెప్పాపెట్టకుండా భిలారు లేచిపోతారు. వీరికి రాధేయ పుడతాడు. అక్కడ కూలీ దొరక్క, నారాయుడు అండమాన్‌ వెళ్తాడు. బంగారమ్మను కన్నవారు ఊరు పంపుతాడు. బంగారమ్మ తండ్రి చనిపోతే, నారాయుడు మేనమామ రామస్వామి ఆదరిస్తాడు. ఈలోగా నారాయుడు అండమాన్‌ నుంచి వచ్చి, మేనమామ ఇంట్లోనే ఉంటాడు. మేనమామ కూతురు అన్నపూర్ణ చాలా మంచిది. అన్నపూర్ణను చిన్నప్పుడే నారాయుడికి ఒనేసారు. కానీ అనుకున్నదొక్కటి అయిందొక్కటి. రామస్వామి చాలా మంచివాడు. నాయుడోరి కుటుంబం అయినప్పటికీ ఊరి జనంతో కలుపుగోలుగా ఉండేవాడు. రామస్వామి, సింహాద్రప్ప య్య మిత్రులు. అందువల్ల బంగారమ్మను సొంత కూతురిలా చూసుకునే వాడు. ఈలోగా రామస్వామికి ఆరోగ్యం చెడి చనిపోతాడు. దాంతో అన్నపూర్ణ ఒంటరి అవుతుంది. తన వల్లనే నాయుడోరి కుటుంబానికి చెందిన నారాయుడు అనేక కష్టాల పాలయ్యాడని, పైగా అన్నపూర్ణ ఒంటరిది అయ్యింది కాబట్టి, నేను ఎక్కడికైనా దూరంగా పోతే నారాయుడు అన్నపూర్ణను చేసుకొని, రాధేయను చక్కగా పెంచుకుంటాడని ఆలోచించి, ఒకనాటి రాత్రి బంగారమ్మ ఎవరికీ చెప్పా పెట్టకుండా ఊరు దాటి పోతుంది. కొన్నాళ్ళకు అనివార్యంగా అన్నపూర్ణను నారాయుడు పెళ్లి చేసుకుంటాడు. అన్నపూర్ణ రాధేయను కన్నబిడ్డ కంటే ఎక్కువగా చూసుకుంటుంది. రాధేయను చక్కగా చదివిస్తుంది. స్వామి మాస్టారి వల్ల రాధేయకు సామాజిక స్ప ృహ అలవడుతుంది.
రాధేయ పార్వతీపురంలో చదువుతుండగా, ఒకరోజు జనసందోహం మధ్య కోర్టు ఆవరణలో ఇద్దరు నక్సలైట్‌ నాయకుల మృతదేహాలను చూస్తాడు. అక్కడ ఒక లెక్చరర్‌ గొప్ప ఉపన్యాసాన్ని ఇస్తాడు. ఆ ఉపన్యాసానికి రాధేయ ఆకర్షితుడవుతాడు. ఈలోగా అక్కడికి పోలీసులు 'బలరాం' అనే నక్సలైట్‌ను తీసుకొస్తారు. కోర్టు ఆవరణ నుంచి బలరాం పోలీసులు కళ్ళుగప్పి తప్పించుకు పోతాడు. ఒక రాత్రివేళ రాధేయ మిత్రుడు రెల్లి జానేషు ఇంటికి బలరాం వచ్చి, రాధేయకు కబురు పంపుతాడు. అలా రాధేయకు బలరాంతో సాన్నిహిత్యం పెరిగి, ఉద్యమ సానుభూతిపరుడిగా ఉంటాడు. పలు సామాజిక కళా ప్రదర్శనలు గ్రామాల్లో ఇస్తూ ఉంటాడు రాధేయ. ఈ క్రమంలో సహ కళాకారిణిగా బలరాం కూతురు సంధ్య పరిచయం అవుతుంది. పరిచయం ప్రేమగా మారి రాధేయ సంధ్యను ఆదర్శ వివాహం చేసుకుంటాడు. రాధేయ, సంధ్య వ్యవసాయం చేస్తారు. కరువు కాటకాల వల్ల అనేక ఇబ్బందులు పడతారు. రాధేయ పాత్రికేయునిగా, కార్మికునిగా చేరి, అష్టకష్టాలు పడుతూ, చివరకు ఒక ప్రభుత్వ ఉద్యోగిగా స్థిర పడతాడు. సంధ్య కేన్సర్‌ వ్యాధితో చనిపోతుంది. కొన్నేళ్ళ తర్వాత తన మిత్రుడు జానేషు కొడుకు సత్యకాం పిలుపు మేరకు మనవుడితో కలిసి గంగువాడ వస్తాడు రాధేయ. పెద నారా యుడు సమాధి వద్ద జరిగే సంబరాల్లో భాగంగా సత్యకాం పార్టీలకతీతంగా బహుజనోద్యమం సభను నిర్వహిస్తాడు. సత్యకాం అంబేద్కరిజాన్ని నమ్మినవాడు. ఆ సభకు హాజరైన రాధేయను పోలీసులు అడ్డుకుంటారు. రాధేయను 'అర్బన్‌ నక్సలైట్‌'గా పోలీసులు పేర్కొంటూ, సభలో పాల్గనవద్దని అంటారు. కానీ రాధేయ సభలో ప్రసంగిస్తాడు. ఆ ప్రసంగాన్ని చక్కగా వింటున్న ఒక ముసలమ్మను చూస్తాడు రాధేయ. అదే ముసలమ్మ పోలీస్‌ స్టేషన్‌లో కొనఊపిరితో పడి ఉండడంతో రాధేయ ఊరి జనంతో కలిసి వెళ్తాడు. ఆమె రాధేయ తల్లి బంగారమ్మగా జనం గుర్తుపడతారు. అమ్మా... అమ్మా... అని ఆప్యాయంగా పిలుస్తూ కన్నీరు మున్నీరవుతాడు రాధేయ. ఆమె కళ్లు తెరుచుకుని రాధేయను చూస్తూ ఊపిరి వదిలేస్తుంది. ఇదే బహుళ నవల కథా సారాంశం.
ఈ నవల్లో ఉత్తరాంధ్ర ప్రజల సంస్క ృతీ సంప్రదాయాలు, ఆచార వ్యవహారాలు గోచరిస్తాయి. వీటితోపాటు పలు మూఢనమ్మకాలు, దురాచారాలు కూడా చూస్తాం. ఇక్కడ పుట్టిన ప్రజల అమాయకత్వం, మొరటుతనం రెండూ ఒకదానికొకటి పోటీ పడతాయి. సిక్కోలు యాసలో పలికే పలుకుబడులు నవలకు మరింత శోభను తెస్తాయి. ఈ నేలపై అనాదిగా సాగిన ఉద్యమ నేపథ్యాన్ని అడుగడుగున చూస్తాం. జమీందార్లు, తెల్ల దొరలు బహుజనులపై జరిపే దౌర్జన్యాలు, దాష్టీకాలు కథలో కనబడతాయి. శిస్తు వసూలులో భాగంగా మొఖాసాదార్లు, ఈనాందార్లు రైతులపై పడి పీక్కుతినే సందర్భాలు గోచరిస్తాయి. కరువు కాటకాలతో అల్లాడుతున్న రైతులు ఇటు శిస్తులు కట్టలేక, అటు పస్తులుండి జీవనాన్ని సాగిస్తుంటారు. తమ ఆకలి బాధలను తీర్చే నాథుడిగా, జమీల మీద తిరుగుబాటు ఎక్కు పెట్టిన నాయకుడిగా పెదరాయుడును ప్రజలు ఆదరిస్తారు. కొన్నాళ్ళు జైల్లో కూడా ఉంటాడు. మిరాశీని చంపి అజ్ఞాతంలోకి వెళ్తాడు. పాలకొండ జమీలకు వ్యతిరేకంగా సాగిన రైతు పోరాటంలో పాల్గొంటాడు. జమీలు, తెల్లదొరలు పెద నారాయుడు ఆచూకీ కనిపెడతారు. ఒకరోజు పెదనారాయుడు శవమై తోటలో చెట్టుకి వేళాడతాడు. అది చూసిన జనం బోరున విలపిస్తారు. అక్కడ నుంచి పెదనారాయుడి పేరిట ఆ ఊరిలో ఉత్సవాలు ప్రతియేటా ఘనంగా నిర్వహిస్తుంటారు. పెద నారాయుడి కథను జానపదులు తమ కళారూపాల్లో వీరగాథగా చెబుతుంటారు. పెదరాయుడు మనవుడు కనకంనాయుడు పార్లమెంటరీ రాజకీయాల పట్ల ఆసక్తి కనబరుస్తాడు. నారాయుడు తన మిత్రుల సహాయంతో కనకం నాయుడును సర్పంచ్‌ను చేస్తాడు. కానీ కనకం నాయుడు నేటి కుటిల రాజకీయాలకు విసిగిపోయి, చివరకు వామపక్ష భావజాలం వైపు మళ్ళుతాడు. భూస్వాములపై తిరుగుబాటు బావుటా ఎగురవేస్తాడు. బలరాం వల్ల రాధేయ కమ్యూనిజం వైపు ఆకర్షితుడై, ఉద్యమానికి తన వంతుగా సహాయ సహకారాలను అందిస్తాడు. ఈ సందర్భంలో జైలుకు వెళ్లడం కూడా జరుగుతుంది. బలరాంతో పనిచేసిన మూర్తి మాటల్లో అజ్ఞాత ఉద్యమం దుష్ఫలితాలను రచయిత బయటపెడతాడు. ఉద్యమంపై రాజ్యం ఉక్కుపాదం మోపి అణచి వేయడం దగ్గరగా చూసిన వ్యక్తిగా మూర్తిని కవి చిత్రీకరిస్తాడు. మూర్తి ఉద్యమ వైరాగ్యం పొంది సాధారణ వ్యాపారస్తుడిగా మారతాడు. ఉద్యమాల ద్వారా మనం ఏం సాధించాం? వ్యక్తిగత జీవితాలు పోగొట్టుకున్నాం కదా! అని మూర్తి పాత్ర ద్వారా వివరిస్తాడు రచయిత. చివరకు సత్యకాం పెట్టిన బహుజనోద్యమ సభలో రాధేయ పాల్గని, ఉద్యమ అవసరాలను వివరిస్తాడు. ఈ నవల్లో ఈ సభే హైలెట్‌గా నిలుస్తుంది. ఈ సభ ద్వారా జనం, ఎలాంటి పోరాటాలు ఇకముందు చేయాలో తెలుసుకుంటారు.
గ్రామీణ జానపద కళారూపాలు, వాటిని ప్రదర్శించే కళాకారులు, అవి ఉద్యమానికి ఎలా పనికొచ్చాయో చెప్పే పలు పిట్ట కథలు ఈ నవల్లో నిండుగా ఉంటాయి. అగ్రవర్ణ ఆధిపత్య భావజాలం గలవారు తమ కింది వర్గాలపై చెలాయించిన అధికారం, వాటిపై అణగారిన వర్గాల తిరుగుబాటు ఉద్యమాలు ప్రస్ఫుటంగా నవల్లో కనబడతాయి. పెదనారాయుడు, గుంపస్వామి, రామస్వామి, నారాయుడు, కనకం నాయుడు, జానేషు, బంగారమ్మ, చిట్టెమ్మ, అన్నపూర్ణ, వరహాలమ్మ, రుక్మిణమ్మ, బలరాం, మూర్తి, రాధేయ, సంధ్య మొదలగు పాత్రలను రచయిత అద్భుతంగా మలిచాడు. తద్వారా నవలకు ఉత్క ృష్ట స్థానాన్ని కట్టబెట్టాడు. ''ఈ నవల వందేళ్ల ఉత్తరాంధ్ర స్థల పురాణం. సచేతన స్థల పురాణం. ఇది ఒక చరిత్ర. ఇది ఒక మైత్‌. తోడుకునే శక్తి ఉండాలేగానీ, ఎండిపోని జీవన సత్యాల చెలిమ'' అని అభివర్ణించిన ప్రముఖ కవి శివారెడ్డి గారి మాటలను ఉటంకిస్తూ సమీక్షను ముగిద్దాం.