బడుగు భాస్కర్‌ జోగేష్‌
98666 02325
మానవత్వం కొరవడిన మనిషి వికృత రూపం ఇది. పురోగామి కాలం ఏ ప్రభావం చూపలేకపోయిన పరమ జుగుప్సాకరమైన వృత్తి ఇది. ఆధ్యాత్మికతలు ఆపాదించి ఇంకా ఆ వృత్తిలో మురిగిపోయేందుకు అవసరమైన కుట్రలు కుమ్మరించ బడుతున్న కాలం ఇది. ప్రగతిశీల పోరాటాలు, దళితోద్యమాలు తమ సమీపం నుంచి దాటిపోయినా తమ మూగ గొంతుల్ని తామే విప్పుకుంటున్న వాస్తవ స్థితి ఇది. తాము చేసే పనిని మానేయటమే పోరాటమైౖన పరమ పీడిత కులం ఇది. ప్రభువులు మారి ప్రభుత్వాలు వచ్చినా, ధర్మశాస్త్రాలు పోయి రాజ్యాంగం వచ్చినా.. ప్రగతి లేని అవస్థల అస్తవ్యస్త వ్యవస్థ ఇది. దాచబడ్డ భారతాన్ని విప్పిచూపుతున్న విమోచక ఆకాంక్ష ఇది. ఆధునిక భారతం సిగ్గుతో తల వంచుకోవల్సిన సందర్భమిది.
మధ్య యుగాల్లో ప్రారంభమై నేటికీ యథాతథంగా కొనసాగుతున్న పాకీ పని వారి ఆత్మ ఘోష ఇది. వివిధ రాష్ట్రాల్లో ఈ పని చేసే వాళ్ళ అనుభవాలు, ఆవేదనలు, ఆకాంక్షల సమస్త సమాహారం ఇది. ప్రముఖ జర్నలిస్టు భాషా సింగ్‌ 'అన్‌ సీన్‌' -'ద ట్రూత్‌ ఎబౌట్‌ ఇండియన్‌ మాన్యువల్‌ స్కావెంజింగ్‌'గా ఇంగ్లీష్‌లో ప్రచురించిన ఈ పుస్తకాన్ని ప్రముఖ సామాజిక ఉద్యమకారిణి కె.సజయ తెలుగులోకి అనువదించగా హెచ్‌బిటి ప్రచురించింది.
ఈ పుస్తకం మన పక్కనే కొనసాగుతున్న దుర్నీతిని ప్రశ్నిస్తుంది. ఒక మనిషి విసర్జితాలను మరో మనిషి చేతులతో ఎత్తి నెత్తిన మోసే వికృత రూపాన్ని మనకు ఎత్తి చూపుతుంది. శుభ్రం చేసే పనిలో ఒకే సామాజిక వర్గానికి చెందినవారు వేల ఏళ్లుగా కొనసాగటంలోని కుళ్ళుని ఎలుగెత్తి చాటుతుంది. కాశ్మీర్‌ నుంచి కన్యాకుమారి వరకు పశ్చిమ బెంగాల్‌ నుంచి ఉత్తర ప్రదేశ్‌ వరకు కాశ్మీర్‌ నుంచి ఆంధ్రప్రదేశ్‌ వరకు దేశంలోని 12 రాష్ట్రాల్లో పర్యటించి స్వయంగా ఆ పనివారినీ, ప్రాంతాలను చూసి వారి గుండె లోతుల నుంచి కట్టలు తెంచుకు వస్తున్న ఆగ్రహాన్ని, కన్నీళ్లను ఈ పుస్తకంలో నమోదు చేశారు భాషాసింగ్‌.
పెళ్లికి పెట్టిన గోరింటాకు చెరిగిపోకుండానే చీపురు పట్టి, దొడ్లు ఊడ్చవల్సిన స్థితికి నెట్టబడిన నవ వధువును గురించి, చేతులకు తొడుగులుండటాన్ని కూడా కలగనే 'నీరా' వంటి నిస్సహాయ ముదుసలి గురించి, పాలకులు పలికే ఆధ్యాత్మికత ముసుగులు, కర్మ సిద్ధాంతపు వల్లెవేతల్లోని దాగిన కుట్రల గురించి ఈ పుస్తకం వివరిస్తుంది.
'కులం అనేది దైవదత్తమైన అంశమని అది మన చేతుల్లో లేదని', చెప్పటానికీ, ఎన్నో దశాబ్దాల నుంచి నిర్బంధంగా ఆపాదించిన ఈ అమానవీయ వృత్తిని 'స్వచ్ఛకార్‌' అని అనటానికీ, స్వభావంలో లేని మృదుత్వాన్ని ఆపాదించే కుట్రపూరిత ప్రయత్నాలకీ, ఎల్లవేళలా బాధితుడికి మాత్రమే వర్తింపచేసే సభ్యతా సూత్ర సూక్తిముక్తావళికీ పెను సవాల్‌ విసురుతున్నారు. తమ పని పట్ల అప్రజాస్వామిక అభిప్రాయాలు వ్యక్తం చేసిన మోహన్‌ దాస్‌, మోడీల వ్యక్తిత్వాలను సైతం వారు చర్చకు పెడుతున్నారు.
ఆధ్యాత్మికత ముసుగులో మరికొన్ని తరాలను ఈ అపవిత్ర వృత్తిలో కొనసాగేలా చేసే ఈ ఎత్తుగడలో గల మార్మిక భాషని సేవక కులాలుగా అరిగిపోయిన తమ భుజాలు మోసేందుకు సిద్ధంగా లేవని స్పష్టం చేస్తున్నారు. కుళ్ళిన మానవ మలమూత్రాల్లో మునిగి తేలుతూ వర్ధిల్లే ఈ విషపూరితమైన వ్యవస్థ'ను వారు అసహ్యించుకుంటున్నారు. భారతీయ సమాజపు గరిష్ట హింసాత్మక ప్రవృత్తి నమూనాను గర్హిస్తున్నారు. ఈ సమాజానికి తాము అందించిన అసామాన్య సేవలకు భారతీయ శిక్షాస్మ ృతులు వేసిన అసహ్యకరమైన దండన ఇంకా ఎంతకాలమని ప్రశ్నిస్తున్నారు. వనవాసాన్ని సైతం శిక్షగా భావించే వారు ఈ అసహ్యకరమైన పనిని చూస్తే భీతావహులవుతారు. వృత్తికీ శిక్షకూ వ్యత్యాసం చెరిగిపోయిన వారి దుస్థితిని చూసి కలత చెందుతారు. ఈ నిర్బంధ వృత్తి మూలంగా గర్భస్రావాలు, అంగవైకల్యపు పిల్లలు, ఆస్మా, చర్మవ్యాధులు, క్షయ, కలరా, న్యుమోనియా, కామెర్లు, ఊపిరి తిత్తుల కాన్సర్‌ వంటి రోగాలను ఆకస్మిక మరణాలను బహూకరించిందని మధనపడుతున్నారు. ఈ పని మూలంగా 'శరీరం మొత్తం ఒలిచేసుకోవాలనీ, ఒళ్ళంతా కత్తితో చెక్కేసుకోవాలని' అనిపిస్తుందనీ ... ఏ వ్యధాభరిత జీవితం నుంచి ఇలాంటి ఏహ్యభావం రేకెత్తుతుందనీ అడుగుతున్నారు. తరాలుగా ఒక్క అడుగు ముందుకు వేయలేని అశక్తత నుంచి, అసహ్యం నుంచి తమ మనసు ఆక్రోశిస్తుందనీ చెబుతున్నారు.
సుమారు ఐదు వేల సంవత్సరాల క్రితం మహెంజాదారోలో నీటి వసతితో కూడిన టాయిలెట్లను వినియోగించిన దేశం ఈ ఆధునిక కాలంలో ఇంకా ఆ అదిమ దశకైనా చేరుకోలేక పోవడంలోని లోగుట్టును బయల్పరుస్తున్నారు. ఈ పని తమను మాత్రమే అంటరాని వారిని చేయడం లేదనీ తమ పిల్లలను సైతం చదువుకు, ఆర్థికాభివృద్ధికి, ఆరోగ్యానికి అంటరానివారిని చేయటం పట్ల ఆందోళన చెందుతున్నారు. పిల్లలపై తమ పని ప్రభావం పడకుండా పోవాలనే వారి ప్రగాఢ ఆకాంక్ష పాఠశాల దశలోనే ముగిసిపోతుండటం పట్ల అంతులేని ఆవేదన అనుభవిస్తున్నారు. స్కూల్‌కి వచ్చే పిల్లల అశుద్ధాన్ని కూడా తమ పిల్లలతో ఎత్తించటం, బడిలో జరిగే సాంస్క ృతిక కార్యక్రమాల్లో తమ పిల్లలు ప్రతిభను ప్రదర్శించే అవకాశమే లేకుండా చేయటం ద్వారా తమ పిల్లలను పాఠశాలకు దూరం చేస్తున్న వాస్తవాలను ఆవేదనతో వెల్లడిస్తున్నారు. పర్యవసానంగా తమ భవిష్యత్‌ తరాలు కూడా ఈ వృత్తి ద్వారానే జీవించాల్సిన రావటం పట్ల వారు అంతులేని వేదనను అనుభవిస్తున్నారు. ఈ పని నుంచి తమ తర్వాతి తరాలనైనా విముక్తం కావాలని వారెంతగా పెనుగులాడినా ఫలితం లేకపోవటం పట్ల నిర్వేదానికి లోనవుతున్నారు. తమ గౌరవాలను కూకటివేళ్ళ నుంచి పెకలించివేస్తున్న వైనాన్ని విడమర్చి చెబుతున్నారు.
తమ లాభదాయక పనుల్లో కాస్త వాటా తగ్గితే రిజర్వేషన్ల గురించి విరామమెరగకుండా విలపించే వాళ్ళు ఈ పనికి సంబంధించిన నూరు శాతం రిజర్వేషన్లలో ఎప్పుడూ వాటా అడగరేమని ప్రశ్నిస్తున్నారు. 'దేవతాగణంలో ఏ ఒక్కరూ మా కోసం అవతారమెత్తి సహాయం చేసింది లేదనీ.. తమ కష్టాలను చూస్తూ కూడా దేవుడు ఖాళీగా గుడిలో కూర్చునే ఉంటాడు ఏమీ చేయడని' వివరిస్తున్నారు.
ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఈ పని కోసం వినియోగించి తమనీ పని నుంచి విముక్తం చేయాలనే దిశగా కనీస చర్యలు చేపట్టక పోవటంలోని ప్రభుత్వాల బాధ్యతా రాహిత్యాన్ని పట్టిచూపుతున్నారు. స్వతంత్ర భారతావని ముందు మనమంతా దేశభక్తిలో మునిగితేలుతున్నప్పుడు వాళ్ళు నల్లబ్యాడ్జీలు ధరించి 'పాకీ పని నుంచి తమకు స్వతంత్రం కావాలని' నినదిస్తుంటే వారిని కొందరు దేశద్రోహులుగా భ్రమించవచ్చు కానీ, దశాబ్దాల క్రితం సిద్ధించిన స్వాతంత్య్రం ఎవరికోసం అనే ప్రశ్నలు ఎదురవుతున్నాయి. 'స్వచ్ఛ, శుభ్ర భారత్‌ అసలు రూపం పాకీ పని' అనీ, దుర్గంధమయమైన జీవితాన్ని అనాదిగా ముళ్ళకిరీటంలాగా మోస్తున్న గొంతులు నినదిస్తున్నాయి. మానవ మలాన్ని ఎత్తే చివరి చేతులు తమవి మాత్రమే కావాలని ఆ సమూహాలు ప్రగాఢంగా కోరుకుంటున్నాయి. ఈ సమస్యకు ఉప కరణాలు, ఉపరితల కారణాలు ఎన్నైనా ఉండవచ్చు కానీ, దీనికి మూలం కులం మాత్రమేనన్నది నిజం. ఈ వృత్తి దళిత జాతి అంతిమ వికృతరూప విరాట్‌ స్వరూపమని స్పష్టం చేస్తున్నాయి.
ఆ స్త్రీల బాధామయ గాథలు మనల్ని కలవర పరుస్తాయి. 70 ఏళ్ల స్వాతంత్య్రానంతరం భారతదేశాన్ని శుభ్రపరిచే భారం కేవలం ఒకే కులం నెత్తిన ఉండటంలోని ఆంతర్యాన్ని తేటతెల్లం చేస్తాయి. సెప్టిక్‌ ట్యాంకులను శుభ్రపరిచే పనిలో వెలువడే మీథేన్‌ విషవాయువుల కారణంగా మృత్యువాత పడిన కుటుంబాల అగమ్యగోచర స్థితిని వివరిస్తాయి. చివరికి తాగడం కారణంగానే వారు చనిపోయారని నమోదయ్యే కేసులు వారికి చట్టపరంగా రావల్సిన ఆర్థిక భరోసా అందకుండా చేయటాన్ని వెల్లడిస్తాయి. వాస్తవాలు ప్రపంచానికి తెలియకుండా దాచిపెట్టడంలోని పాలకుల దురుద్దేశాలను విడమర్చి చూపుతాయి. వీరి చావులకు ఎవరి బాధ్యత లేదనుకోవడమే కాక వారి చావులకు వారు మాత్రమే కారణంగా చూపే ఒక పలాయనవాద ప్రచారం యథాలాపంగా జరిగి పోవటాన్ని విమర్శిస్తాయి. దేశ సైనికుడికి ఏవిధంగానూ తీసిపోని తమ చావుల పట్ల సమాజ ఉదాసీనతను ప్రశ్నిస్తాయి. వీరి మరణాలకు పౌర సమాజం నుంచి కనీస స్పందన కూడా కరువుకావటంలో దాగిన రహస్యాలను వివరిస్తాయి. ఆ పనిలో ప్రమాదాల బారినపడి మురికి కారణంగా డాక్టర్లు వైద్యాన్ని అందించక చనిపోయిన యథార్థ, వ్యథార్థ జీవితాలు మనలను కలవరపరుస్తాయి. ఈ వివక్ష హిందూమతానికే పరిమితం కాదనీ, ముస్లిం సమాజంలోని 'హేళాలు' మదర్సాలలో, మసీదుల్లో, శ్మశానాల్లో చూపే వివక్షల వికృతరూపాన్ని విప్పి చూపుతున్నాయి. ఇతర వర్గాలకు చిటికెలో దొరికే పరిష్కారాల కోసం తాము యేళ్ళకేళ్లు వేచి చూడటంలోని అసలు రహస్యాలను వాళ్ళు గ్రహిస్తున్నారు. బాధిత సమూహం ఏ వర్గానికి చెందుతుందన్న విషయం పైనే పాలకులు సత్వర పరిష్కారాలు కనగొంటారని, లేదంటే దశాబ్దాలపాటు ఉదాశీనత ప్రదర్శిస్తారనీ స్పష్టం చేస్తున్నారు. ఇతర వర్గాలకు చిటికెలో దొరికే పరిష్కారాల కోసం తాము యేళ్ళకేళ్లు వేచి చూడటంలోని అసలు రహస్యాలను వాళ్ళు గ్రహిస్తున్నారు. వీరి మరణాలకు ఏ గౌరవ మర్యాదలూ దక్కకపోవటంలోని మూలాలను విప్పుతున్నారు. తాము కులాన్ని మార్చుకోలేకపోవచ్చు కానీ ఆ కారణంగా ఆయాచితంగా లభించే అవమానాలూ, అవిద్య, అనారోగ్యం వీటన్నిటినీ పోగొట్టుకుంటామనే ఆశాభావాన్ని వ్యక్తం చేస్తున్నారు. తాము వెల్లడించే వేదనలు తమవి మాత్రమే కావనీ ఎన్నో నోరులేని గత తరాలవనీ తెలియచేస్తున్నారు.
మానవ వ్యర్థాలను ఎత్తి పొట్ట నింపుకోవడం జీవితం కానేకాదని వారికి విశాలమైన మరో జీవితం ఉందని వారికి ఎరుక పరచడంలో ఎందరెందరో కృషి దాగి ఉంది. ముఖ్యంగా 'సఫాయి ఖర్మచారి ఆందోళన్‌'ను ప్రారంభించిన బెజవాడ విల్సన్‌, మాజీ ఐఏఎస్‌ అధికారి ఎస్‌ఆర్‌ శంకరన్‌, ఆలిండియా ప్రోగ్రెసివ్‌ అసోసియేషన్‌ - శ్రీలత స్వామినాధన్‌, గరీమా అభియాన్‌ - ఆసిఫ్‌ షేక్‌, నవ సర్జన్‌- మంజులా ప్రదీప్‌, మార్టిన్‌ మక్వాన్‌, దళిత శక్తి కేంద్రం తదితరులు అందరూ అభినందనీయులు. వారికి మనుషులమన్న స్ప ృహ కలిగించి ప్రత్యామ్నాయ జీవన విధానాన్ని పరిచయం చేసిన మహౌన్నత మానవులు. ప్రభూత్వాలూ, న్యాయ వ్యవస్థ, సమాజమూ దశాబ్దాలుగా సహాయ నిరాకరణ చేసినా తమ చేతుల్లోని చీపుర్లనీ, రేకుల్నీ, బుట్టల్నీ, మరిన్నింటినో వాళ్ళు విదిలించుకుంటారు. గత జీవితం నుంచి విముక్తమై ఆత్మగౌరవంతో, స్వావలంబన దిశగా తమ భవిష్యత్తును తాము నిర్మించుకుంటారు. ఈ దేశం మాత్రం తన మురికిని ఎప్పటికీ కడుక్కోలేదు. అది ఎన్ని తరాలైనా ప్రపంచానికి తన అసలైన రూపాన్ని ప్రదర్శిస్తూనే ఉంటుంది. ప్రపంచ మానవత్వం ముందు దోషిగా నిలబెడుతూనే ఉంటుంది. ఇది మురుగు భారతం, మరుగున పడిన భారతం, మరుగు పరచబడిన భారతం, ఇది అసహ్య భారతం, అదృశ్య భారతం, 'అశుద్ధ భారతం'. దీనిని మనసొగ్గి విందాం. బాసటగా నిలుద్దాం.