మహీధర శేషారత్నం
ఆ వేళ పౌర్ణమి. వెండి వెన్నెల భూమ్యాకాశాలను ఏకం చేస్తూ వర్షిస్తోంది. చెట్ల ఆకులు వెన్నెల స్నానం చేస్తూ మురిసిపోతున్నాయి. ప్లిలగాలి సంతోషంగా చెట్లను పలకరించి పోతోంది. గాలి తాకిడికి చెట్లు సిగ్గు సిగ్గుగా కదిలిపోతున్నాయి.
రోజూ ఆ సమయానికి భోజనం పూర్తిచేసి గదిలో రాసుకుంటూ కూర్చునే కృష్ణమూర్తి పౌర్ణమికి మాత్రం ఆరుబయట మంచం వేసుకుని ఆకాశంలోకి తదేకంగా చూస్తూ వెన్నెలను ఆస్వాదిస్తూ ఉంటాడు. అతని మనసు పరవశిస్తూ ఉంటుంది. భార్య రుక్మిణి దృష్టిలో ఇదొక వెర్రి.
''ఏమిటో ఈయన... దోమల కుట్టవూ!'' అంటుంది సాగదీస్తూ.
పెళ్ళైన కొత్తలో రుక్మిణిని కూడా ఆ ప్రపంచంలోకి లాగాలని చూసాడు. కాని ఒకటి రెండు సార్లు మొహమాటానికి కూర్చుని దోమలు కుడుతున్నాయని, కాలవలో నుండి మురికి వాసన అని బయటికి రావడం మానేసింది. తరువాత కృష్ణమూర్తి కూడా పిలవడం మానేసాడు. ఇలా ఏకచ్ఛత్రాధిపత్యంగా ఎవరికి వారు వారి వారి ఇష్టాన్ని ఆస్వాదిస్తూ ఉంటారు.
అంతేకాక రుక్మిణికి కృష్ణమూర్తి ఆరుబయట వేసుకునే మడత మంచం అంటే చిన్న చూపు. డబల్‌కాట్లు, సోఫాలు ఉండే ఆ ఇంట్లో ఈ పాత మడత మంచం అంటే ఆవిడకి చికాకు. ఈ విషయంలో మాత్రం కృష్ణమూర్తి ఆవిడ మాటలు వినడు. ''నీకేం అడ్డు వచ్చింది'' అంటాడు. ప్రతి పది, పదిహేను రోజులకొకసారి మడత మంచం గుడ్డ తానే తీసి ఉతుక్కుంటాడు. ఆవిడ టి.వి. చూసుకుంటూ కూర్చుంటుంది.
అయితే ఈ రోజు అందుకు భిన్నంగా రుక్మిణి కూడా బయట మెట్ల మీద వెన్నెట్లో కూర్చుంది. దానికి కారణం ఆవిడ ముద్దుల కూతురు వసంత. వసంత రుక్మిణీ కృష్ణమూర్తుల ఏకైక సంతానం. కొత్తగా పెళ్ళైన కూతురు. ఆషాఢ మాసం... అని పుట్టింటికి వచ్చింది.
ఆ పిల్లకి కొన్ని విషయాలలో తండ్రి అభిరుచులున్నాయి. వెన్నెల... ఆ పైన పక్కనే విరజాజి పందిరి. విరబూసిన పూల గుబాళింపులు... ఆహ్లాదాన్ని పోగుచేసినట్టుంది.
''అమ్మా! కాసేపే బయట కూచుందామే'' అన్న కూతురుతో బయటికి వచ్చి మెట్ల మీద చతికిలబడింది రుక్మిణి. ఆవిడని చూస్తూనే ఫక్కున నవ్వేడు కృష్ణమూర్తి. తండ్రి ఎందుకు నవ్వాడో అర్థంకాక ప్రశ్నార్థకంగా చూసింది వసంత. కృష్ణమూర్తి చప్పున చూపు తిప్పుకొని ఆకాశంలోకి చూసాడు.
''ఏమిటి నాన్నా!'' అంది అయోమయంగా వసంత.
''ఏం లేదమ్మా! ఆకాశంలో మబ్బులున్నాయోమో, వెన్నెల మాయమై వాన కురుస్తుందా!'' అని చూస్తున్నాను.
''ఆయన అంతేలే! పుచ్చపువ్వులా వెన్నెల కాస్తుంటే వాన అంటారేమిటి? ఎప్పుడూ ఇంతే...'' రుక్మిణి సాగదీసింది.
తండ్రి ఎందుకన్నాడో అర్థమై వసంత కూడా ఫక్కుమంది.
రుక్మిణికి ఈ నవ్వులర్థం కాలేదు.
''ఆయన వెర్రిలో సగం నీక్కూడా వుందేమిటే?'' అంది రుక్మిణి.
తల్లి అలా అనడం వసంతకి నచ్చలేదు. తండ్రంటే ఆ పిల్లకి చాలా ఇష్టం.
''ఉండొచ్చు. నాకూ కూతురేగా...'
''సరేలెండి. ఎప్పుడూ ఉండేదేగా..'' అంటూ ''సరే గాని వసంతా! ఇంట్లో వంటెవరు చేస్తారూ?''. కూతురి కొత్త కాపురం గురించి ఆరా మొదలెట్టింది రుక్మిణి.
కృష్ణమూర్తికి ఆ సంభాషణ నచ్చకపోయినా మౌనంగా ఉన్నాడు. రుక్మిణి వసంతలకు ఈ గమనం లేదు.
''వంటంతా ఆవిడే చేస్తారనుకో!... కాఫీ సెక్షనూ, పనమ్మాయికి అంట్లు బయట పడెయ్యడం, కూరలు తరగడం, ఇల్లు చిమ్మడం... అన్నీ నావే''
''మరి మీ ఆడపడుచు..''
''ఆ అమ్మాయి ఇంటర్‌ కదా! ఎంసెట్‌, కోచింగు క్లాసులూ... పొద్దున్న ఏడింటికి వెడితే రాత్రి ఎనిమిదే.. ఇంకేం చేస్తుంది'' కనుబొమలెగరేస్తూ అంది వసంత.
''తండ్రీ, కొడుకూ ఇద్దరూ సంపాదిస్తున్నారు. ఇల్లు కూడా పనమ్మాయి చేత చిమ్మించుకోవచ్చుగా! కూరలు తరిగితే వంటెంత సేపు... '' గింజుకుంది రుక్మిణి.
''పని మనిషి కూడా లేకుండా మొన్నటి దాకా ఇంటి పనంతా నువ్వే చేసుకోలేదా రుక్మిణీ! నలుగురు మనుషుల కెంత పని ఉంటుంది చెప్పు'' కృష్ణమూర్తి సంభాషణను ఆపడానికితన వంతు ప్రయత్నం చేసాడు.
''మూడు లక్షల రొక్కం కట్నం, ఆడపడుచు కట్నం అంటూ ఏభైవేలు గుంజారు. ఇంకా పెళ్ళి ఖర్చులు అవీ, ఇవీ అన్నీ కలిపి గ్రాండ్‌.. గ్రాండ్‌ అంటూ పది పదిహేను లక్షలు వదిల్చారు. వాళ్ళేమాత్రం పెట్టారు బంగారం... గీసి గీసి ఐదు సవరలు పెట్టారు.'' విసురుగా అంది రుక్మిణి.
కృష్ణమూర్తికి ఒళ్ళు మండింది. వెన్నెలలో ఆహ్లాదం పోయి వేడెక్కినట్టు అనిపించింది. అక్కణ్ణుంచి లేచి పోదామనుకున్నాడు. తండ్రి మనసు 'నిగ్రహించుకో' అంది.
''అబ్బాయి జీతం నీ చేతికే ఇస్తాడా?''
''ఊహూ! మామగారికే ఇస్తాడు. నాకేమైనా కావలిస్తే మా అత్తగార్నే అడగాలి. అయినా ఇంతవరకు ఆ అవసరం రాలేదనుకో! ఎప్ప్డుడైనా సినిమాకో, షికారుకో వెడితే ఆయనతోనే కదా! రోజూ సాయంత్రం దేవుడికి పువ్వులు కొంటారు. కొత్త కోడల్ని కదా! అని ఓ మూర పువ్వులు ముందే నాకు ఇచ్చేస్తారు. ఆవిడ శాస్త్రానికి ముత్తైదువ పువ్వంటూ ఒక పువ్వు తుంపి తలలో పెట్టుకుంటారు. ఆ అమ్మాయి అసలు పువ్వులే పెట్టుకోదు...'' పకపకా నవ్వింది వసంత.
''అయినా మా అత్తగారు అన్నీ పద్ధతిగా చేస్తారులే అమ్మా!'' అంది వసంత మళ్ళీ తనే.
రుక్మిణికి ఈ చివరి మాట మింగుడు పడలేదు. కృష్ణమూర్తికి కాస్త గాలి వీచినట్టైంది.
''అయినా కొద్దో గొప్పో అడిగి తీసుకో, నీకంటూ ఏదైనా పది రూపాయలుండాలి..'' గురుబోధ చేసింది రుక్మిణి.
''ఊ...! ఊ...! అడిగి తీసుకోవచ్చు! మీ అయన నీకెంత ఇస్తున్నాడు ప్రతినెలా అని కూడా అడుగమ్మా!'' అన్నాడు నవ్వుతూ కృష్ణమూర్తి.
''ఆ! ఏమిటిచ్చేది, పెళ్ళయి పాతికేళ్ళయింది. ఏనాడైనా పదిరూపాయలిచ్చారా! ముచ్చటకైనా...''
''కదా మరి! కనుక అమ్మాయికి అలాంటి బోధ చెయ్యకు. అత్త మామల్ని అమ్మానాన్నల్లా చూసుకో. ఆడపడుచును చెల్లెలుగా చూసుకో, లేకపోతే ఫ్రెండ్‌లా కలిసి ఉండు అని చెప్పు... ఇంత సేపట్నుంచి వింటున్నాను మీ సంభాషణ. ఆ అమ్మాయి అనకపోతే ఆ అమ్మాయికి.. అదే మీ ఆడపడుచుకు ఒక పేరు ఉంది కదమ్మా! సాటి ఆడపిల్ల. చక్కగా పేరుతో చెప్పమ్మా! అది బాగుంటుంది.'' మెత్తగా అన్నాడు కృష్ణమూర్తి.
వసంత తల ఊపింది.
''ఆ ! మీరెప్పుడూ అంతే! రేపు పిల్లా పాప పుట్టాక ఖర్చు పెరుగుతుంది. ఇల్లూ వాకిలీ ఏర్పాటు చేసుకోవాలి కదా! మొగుడూ, పెళ్ళాలు కలిసి ఇంటా బయటా చక్కదిద్దుకోవాలి కదా!...'' వదల లేదు రుక్మిణి.
''నిజమే. ఆర్థిక విషయాలు భార్యాభర్తలిద్దరూ కలిసే నిర్వహించుకోవాలి. భర్త భార్యతో అన్నీ సంప్రదించాలి. ఏదీ దాచకూడదు. కలిసి బండి లాగాల్సిన వాళ్ళు కనుక ఇద్దరికీ సరియైన అవగాహన ఉండాలి. అంటే దాని అర్థం అంతవరకు ఉమ్మడి కుటుంబంగా సాగుతున్న సంసారాన్ని చీల్చి వెళ్ళిన మర్నాడే గొడవలు పెట్టుకోవడం కాదు. అసలు అల్లుడు అలా జీతం అంతా తెచ్చి తండ్రిని కాదని భార్యకి ఇస్తే నాకే నచ్చదు ముందు. అలా చేస్తే పెద్దలను గౌరవించే సంస్కారం లేనివాడు. పెద్దవాళ్ళు అనుభవ జ్ఞానాన్ని ఉపయోగించుకునే తెలివి లేని వాడుగా కనిపిస్తాడు. మెల్లిగా అవగాహన, ఆత్మీయతలూ పెరగాలి. అత్తామామలు కూడా ఇదివరకట్లా ఎవరూ ఉండటం లేదు. అందుకని గౌరవం ఇచ్చిపుచ్చుకుంటే హూందాగా
ఉంటుంది'' అన్నాడు కృష్ణమూర్తి.
''మరి వీళ్ళ భవిష్యత్తు గురించి వీళ్ళు ఆలోచించుకోనక్కర్లేదా?'' ఉక్రోశంగా అడిగింది రుక్మిణి.
''ఇవేమీ నేను కాదనడం లేదు రుక్మిణీ! అత్మీయతలు పెరిగి, అవగాహన పెరిగే వరకు పద్ధతిగా ఉంటే బండి పట్టాల మీదకి తేలికగా ఎక్కుతుంది. కట్నం... కట్నం... అంటున్నావు. అది మనం ఇష్టపడే ఇచ్చేం. మంచి సంబంధం. బ్యాంకు ఆఫీసరు. అమ్మాయి సుఖపడుతుంది. ఉద్యోగం కూడా చెయ్యక్కర్లేదన్నారు. ఇంటా, బయటా కూడా కష్టపడక్కర్లేదు అని ఆలోచించావు. మనకి ఏ పదిమంది ఉన్నారు, ఒక్కతే కూతురు గ్రాండ్‌గా చెయ్యాలని నువ్వే ఊదరగొట్టావు. ఇప్పుడిలా మాట్లాడుతున్నావు. ఇదేమైనా బాగుందా రుక్మిణీ! అమ్మాయికిలా చెప్పకు'' నచ్చ చెబుతున్నట్టుగా అన్నాడు కృష్ణమూర్తి.
''ఇప్పుడేమన్నానని క్లాసు పీకడం... కొత్త చోటు అమ్మాయెలా ఉందో తెలుసుకోవద్దా!'' విసురుగా అంది రుక్మిణి.
కృష్ణమూర్తికి చర్రున కోపం వచ్చింది. అయినా నిగ్రహించుకున్నాడు.
''తెలుసుకోవడం వేరు... ఆరా వేరు రుక్మిణీ. అయినా అమ్మాయి ముఖం చూస్తే తెలియటం లేదా! అక్కడ సుఖంగా ఉందని, అలాగే గంటలు గంటలు మొగుడితో సెల్‌ఫోన్‌లో గుసగుసలు చెప్పటం లేదా!... అల్లుడు బాగానే చూసుకుంటున్నాడని. ''నవ్వుతూ అన్నాడు కృష్ణమూర్తి.
''ఫో! నాన్నా... నువ్వు మరీను..'' సిగ్గుపడింది వసంత.
''అమ్మ ఏదో ఆరాటంతో అడుగుతుంది కాని పట్టించుకోకమ్మా! నువ్వు మొదటి రెండేళ్ళు కాస్త అమ్మా, నాన్నా అంటూ ఆలోచిస్తావు. తరువాత నా ఇల్లు, నా మొగుడు, నా పిల్లలు అంటూ రానేరావు. మీ అమ్మైనా అంతేగా. అలాగే
ఉండమ్మా! పాతికేళ్ళ జీవితం అత్తింట్లో. మెల్లిగా వాళ్ళ పద్ధతులు అలవాటు పడాలి అలాగే నీకేదైనా ఇబ్బందులుంటే అత్తమామలతోనో, మొగుడితోనో చెప్పుకో. వేరు వేరు చోట్ల పెరిగిన పిల్లలకు మొదట్లో ఈ సర్దుబాట్లు తప్పవు'' అనునయంగా అన్నాడు.
''ఆడపిల్లలకేనా నాన్నా! సర్దుబాట్లు మగపిల్లలకుండవా?'' చురుగ్గా అడిగింది వసంత.
అలా అడుగు అన్నట్టు తనూ చురుగ్గా చూసింది రుక్మిణి. కృష్ణమూర్తి కాసేపు నిశ్శబ్దంగా ఉన్నాడు. తల్లీ కూతురూ కూడా మౌనంగా ఉండిపోయారు.
''మంచి ప్రశ్న వేసావు కదూ! నిజానికి మన విషయంలో సమస్యలే లేవు. భార్యాభర్తలిద్దరూ ఉద్యోగాలు చేసేవాళ్ళయినప్పుడు ముఖ్యంగా సాఫ్ట్‌వేర్‌ ఉద్యోగులైనప్పుడు, కోట్ల టర్నోవర్‌లో బిజినెస్‌ చేసే కంపెనీలలో పనిచేసేటప్పుడు డెడ్‌లైన్లు, వర్క్‌ స్టక్‌ అయిపోవడం ఒత్తిడితో పేలిపోయేటట్లు ఉండడం, చేతిలో నిండా డబ్బు, పెద్దవాళ్ళ సహాయం లేకపోవడం, నేను మగవాడిని అనే పురుషాహంకారం ఇంకా పోని కుటుంబాలు కూలిపోవడం ఎన్నో చూస్తున్నాం. పెళ్ళి విడాకులు మళ్ళీ పెళ్ళి అది మాత్రం ఎంత బాగుంటుందో తెలియని దుస్థితి. కడుపు నిండా దు:ఖం, పెదాల మీద లిప్‌స్టిక్కు నవ్వులు.. ఎన్ని చూడడం లేదు. ఎన్ని వినడం లేదు. అంతకంటె కొద్దిపాటి నిగ్రహం, అవగాహన ఉంటే ఎంత సుఖపడవచ్చో ఆలోచించు.''
''నీకు మన కుటుంబంలో విషయమే చెప్తాను. విను. నువ్వు చదువుకున్నదానివి. విజ్ఞత కలదానివి. ఆలోచించగలవనుకుంటాను.''
నవ్వులతో మొదలైన వాతావరణం కొంచెం గంభీరమైంది.
''రుక్మిణీ! మా అన్నయ్య ఇంట్లోంచి పారిపోయాడని ఒకసారి చెప్పాను గుర్తుందా! మా అమ్మ పోయేదాకా పెద్దాడా! పెద్దాడా! అంటూ గొణుక్కుంటూనే ఉండేది. నీకు గుర్తుందా!''
''ఏమో! మన పెళ్ళయ్యాక ఒకటి రెండేళ్ళేగా ఆవిడ
ఉన్నది. బాగా గుర్తులేదు'' సాలోచనగా అంది రుక్మిణి. వసంత మౌనంగా వింటుంది.
''మా అన్నయ్యకూ, నాకూ పదేళ్ళకు పైగా వార ఉంది. మధ్యలో ఒక ఆడపిల్ల పుట్టి పోయిందట అమ్మకు. అమ్మకు కొంత వయసయ్యాక పుట్టాను నేను. అన్నయ్యకు పెళ్ళయ్యేటప్పటికి నాన్నగారు పోయారు. అమ్మ, అన్నయ్యకు పెళ్ళయితే చేసింది కాని ఏదో అభద్రత ఉండేదో, భయమో కాని ఎప్పుడూ అన్నతో వదిన మీద ఏవో నేరాలు చెపుతూనే ఉండేది. మౌనంగా ఉంటే మాట్లాడేవరకూ చెండుకు తినేది. దాంతో అన్నయ్యకు, వదినకు యుద్ధం. మధ్యలో చేరి తప్పులు పడుతూ పుల్లలు వేస్తుండేది. చిలికి చిలికి గాలివాన అయింది. మనస్పర్థలొచ్చి ఇద్దరూ విడిపోయారు. నేను అందరి మాటలు వినడమే గాని ఏమీ చెప్పగలిగే వయసు గాదు. వదిన తల్లిదండ్రులు వచ్చి గొడవ పెట్టుకున్నారు. పల్లెటూరు కదా! పెద్దమనుషులు, పంచాయతీ మామూలే. మాకు రెండెకరాల పొలం మాత్రం ఉండేది. అన్నయ్య ఆ గొడవ వదిలించుకోవడానికి తన వాటా ఎకరం పొలం వదినకి రాసిచ్చేసాడు. వదిన వెళ్ళిపోయింది. నోటి దగ్గర కూడు లాక్కుని వెళ్ళిపోయిందని అమ్మ ఆవిడని తిట్టని రోజు లేదు. చవట, చేతకాని వెధవ, పెళ్ళాన్ని వంచడం చేతకాక ఎకరం పొలం పోగొట్టి చచ్చాడు... అని అన్నయ్యను కూడా తిడుతూనే
ఉండేది. ఒకరోజు అన్నయ్య ఎదురు తిరిగేడు.
''నువ్వు నా జీవితం నాశనం చెయ్యలేదా?'' అంటూ.
అమ్మ స్వభావం అఘాయిత్యం చెయ్యడం, బెదిరించడం.. దాంతో నన్ను ఏమైనా అంటే చస్తానని ఒంటిమీద కిరసనాయిలు పోసుకుంది. అన్నయ్య మౌనంగా బయటికి వెళ్ళిపోయాడు. ఏమయ్యాడో తెలియదు. మళ్ళీ తిరిగి రాలేదు. అమ్మ స్వభావం మారలేదు. ఎప్పుడు చూసినా వాళ్ళిద్దరినీ తిడుతూనే ఉండేది. నేను లేటుగా పెళ్ళి చేసుకోవడానికి ఇదే కారణం రుక్మిణీ! పెళ్ళంటే ఏవేవో కోరికలకన్నా నా జీవితం ఏమవుతుందో అనే బెదురు నాలో పనిచేస్తుండేది. ఎందుకొచ్చిన లంపటం అనిపించేది.
అఅఅ
కృష్ణమూర్తి మధ్యలో ఆపేసి కళ్ళుమూసుకుని పడుకున్నాడు నిశ్శబ్దంగా.
రుక్మిణికి తను మరిచిపోయిన గతం ఒకసారి కదలాడింది కళ్ళముందు. తను మరిచిపోయిందనడం కన్నా కృష్ణమూర్తి మరిపించాడనడం నిజం.
తల్లిపోయి తండ్రి రెండోపెళ్ళి చేసుకున్నాడు. సవతి తల్లికి ఇద్దరు పిల్లలు. వాళ్ళని ఆడించడానికి, ఎత్తుకోవడానికి వీలుగా టెన్త్‌ క్లాసులో చదువు ఆపించేసారు. గంతకు తగ్గ బొంత అంటూ చదువూ సంధ్యా సరిగా లేని వాణ్ణి ఇచ్చి కట్టబెట్టడానికి ప్రయత్నించాడు తండ్రి. పైగా నాజూగ్గా ఏం చెయ్యనమ్మా! నీ వెనకాల నాకింకా ఇద్దరు పిల్లలున్నారు అంటూ కల్లబొల్లి ఏడుపేడ్చాడు. పైగా వయసులో పదేళ్ళ పెద్దవాడు తనకంటే... అదుగో సరిగ్గా అప్పుడు చూసాడు కృష్ణమూర్తి. కృష్ణమూర్తి ఒక్కడూ ఒక గది అద్దెకు తీసుకుని ఉద్యోగం చేసుకునేవాడు. అతడు అద్దెకున్న ఇల్లు తన స్నేహితురాలిది. తను ఏడుస్తుంటే విని విషయం తెలుసుకుని తండ్రిని కలుసుకుని కానీ కట్నం లేకుండా పెళ్ళి చేసుకున్నాడు. తను ఎప్పుడూ తిరిగి ఆ గుమ్మం తొక్కలేదు. తను ఈ ఇంటికి మహారాణే అనుకుంది. పొరపాటున కూడా కృష్ణమూర్తి తన గురించి కాని, తన తండ్రి గురించి కాని ఎప్పుడూ ఒక్కమాట కూడా అనలేదు. ఇంకా తనే...
రుక్మిణి కళ్ళల్లో నీళ్ళు తిరిగాయి. కృష్ణమూర్తికి అర్థమయి మౌనంగా ఉన్నాడు.
''ఇన్నేళ్ళలో పెదనాన్నగారు ఒకసారీ రాలేదా నాన్నా!'' నెమ్మదిగా అడిగింది వసంత.
''లేదమ్మా! ఎంతకాలం గడిచినా రాకపోయే సరికి మీ నాయనమ్మ దిగులు పెట్టుకుంది. ఎంతైనా కన్నపేగు కదా! పోయేదాకా పెద్దాడా! పెద్దాడా! అంటూ గొణుక్కుంటూనే
ఉండేది. ఏం లాభం? అర్థం లేని అహంకారాల వల్ల రెండు జీవితాలు నాశనం అయ్యాయి...''
భారంగా నిట్టూర్చాడు కృష్ణమూర్తి.
''పాతికేళ్ళ వైవాహిక జీవితంలో ఇంత పెద్ద విషయం ఎప్పుడూ నాకు చెప్పలేదే?'' ఆశ్చర్యంగా చూసింది రుక్మిణి.
''అవసరం రాలేదు. ఇప్పుడైనా చెప్పకపోదును. భార్యాభర్తల మధ్య అటు వాళ్ళైనా, ఇటు వాళ్ళైనా ఒక విషపు విత్తు తెలిసో తెలియక నాటితే అది పెరిగి మహావృక్షమై విషఫలాలనే ఇస్తుంది. జీవితాలను నాశనం చేస్తుంది. ఇంతవరకు ఇది నీకు చెప్పాల్సిన అవసరం రాలేదు. అందుకని చెప్పలేదు.''
వసంతకి మనసు తత్తర పడింది. తన భర్త కళ్ళముందు కదిలాడు. క్షణంలో అతని సన్నిధిలో వాలాలనిపించింది.
ఆహ్లాదంగా కూర్చుని కబుర్లు చెప్పుకోవాలనుకున్న వాతావరణం కాస్తా భారంగా, నిశ్శబ్దంగా తయారయింది. తనెప్పుడూ చూడని పెదనాన్న, పెద్దమ్మ, నాన్నమ్మలు...
తను ఇంతకాలం నాయనమ్మకి నాన్నొక్కడే సంతానం అనుకుంది. కాదా... అనుకుంది వసంత.
''మరి పెద్దమ్మ ఉందా నాన్నా! ఎక్కడుందో తెలుసా?'' వసంత నెమ్మదిగా అడిగింది.
తన గొంతులో ఉండచుట్టుకుని, తను అడగలేక పోయిన ప్రశ్న కూతురడగడంతో రుక్మిణి తాను కూడా కుతూహలంగా చూసింది.
''ఉందమ్మా! మన పక్క ఊరే! మన పొలం అమ్మడానికి వెళ్ళినప్పుడు చూసాను. ఐదేళ్ళ కింద. పోనీ తనేమైనా సుఖంగా ఉందా అంటే ఒకటి రెండేళ్ళు తల్లితండ్రులున్నంత వరకు బాగానే గడిచింది. ఇప్పుడు అన్నదమ్ములకి, వాళ్ళ పిల్లలకి చాకిరీ చేస్తూ గడుపుతోంది. ఓపిక లేకపోయినా అలాగే చేస్తూ బ్రతుకుతోంది. ఆ పనేదో తన ఇంట్లోనే చేసుకుంటే తన ఇంటికి తనే రాణి అయ్యేది. చిన్న వయసు... పెద్దవాళ్ళకే లేని ఆలోచనలు ... చిన్నవాళ్ళకెలా వస్తాయి. ఉడుకు రక్తం కదా!'' నిట్టూర్చాడు కృష్ణమూర్తి.
''అయితే విడాకులకు నువ్వు వ్యతిరేకమా నాన్నా!''
''కాదు. సర్దుకోలేనంత పెద్ద కారణాలు, వివాదాలు, బాధలు ఉంటే తప్పకుండా విడాకులు తీసుకోవచ్చు. పరువు పోతుందనే లాంటి కారణాలతో కష్టాల్లో ఉన్న పిల్లల్ని తల్లితండ్రులు వదిలెయ్యకూడదు. కాని కొన్ని కారణాలు చిత్రంగా ఉంటాయి. మా అమ్మా, వదిన విషయమే చూడు. మా వదిన పట్టణంలో పెరిగింది. పెద్దగా చదువు కోలేదు. కాని టెన్త్‌ పాసయింది. ఆవిడకు పేడ ముట్టుకోవడం, బర్రెల దగ్గర పనిచేయడం చేతకాదు. అసహ్యం. పోనీ అని మా అమ్మ ఆ పనులు నే చేస్తాలే అమ్మాయి! నువ్వు ఇల్లు చిమ్మడం, వంట చెయ్యడం లాంటివి చూడు అని సర్దుకోలేదు. ఎందుకు చెయ్యదు అని ఆవిడ పంతం. నాకిష్టం లేని పని ఎందుకు చెయ్యాలి అని వదిన పంతం. ఇద్దరి పంతాల మధ్య అన్నయ్య పాపం నలిగిపోయాడు. ఏమయిపోయాడో, ఎక్కడ ఉన్నాడో అసలు ఉన్నాడో లేడో కూడా తెలియదు'' బాధగా అన్నాడు కృష్ణమూర్తి.
రుక్మిణి మౌనంగా లేచి భర్త భుజం మీద ఓదార్పుగా చెయ్యి వేసింది. ఆవిడకు ''యోగక్షేమం వహమ్యహం'' అంటూ దీపం ఆరిపోకుండా చేతులు అడ్డుపెట్టే ఎల్‌.ఐ.సి. యాడ్‌ గుర్తుకు వచ్చింది.
వసంతకి తండ్రి చెప్పదలుచుకున్నది బాగానే అర్థం అయింది. వెనక నుంచి వచ్చి తండ్రి భుజాల మీదుగా తన చేతులు దండలా వేసింది. కృష్ణమూర్తి ఆ రెండు చేతుల మీదుగా తన చేతులుంచాడు ప్రేమగా.
మబ్బులు తొలిగిన చంద్రుడు నిండుగా వెలుగుతూ వెన్నెల వెదజల్లుతూ కనపడ్డాడు.
వసంతకీ, కృష్ణమూర్తికీ ఇప్పుడు వెన్నెల మరింత చల్లగా తోచింది.