విశ్లేషణ
- రాచపాళెం చంద్రశేఖర రెడ్డి - 7440222117
మతము మత్తుగూర్చు మార్గమ్ము కారాదు
హితము గూర్పవలయు నెల్లరకును
హితము గూర్పలేని మతము మానగవలె
కాళికాంబ !హంస! కాళికాంబ!
ఏ మతమైనా ప్రజలకు హితం, అంటే మంచిని నేర్పాలి.
మంచిని సంపాదించి పెట్టాలి. అంతేతప్ప అది మనిషికి మత్తు కలిగించేదిగా ఉండకూడదు. ఏ మతమైనా సమాజానికి మంచిని సమకూర్చేది కాకపోతే దానిని వదిలేయాలి. మతం మనుషుల్ని కలపాలి. కలిసి ఉన్న మనుషుల్ని విడగొట్టరాదు. మతం మనుషులమధ్య ఉండే అడ్డుగోడల్ని పగులగొట్టాలి. మనుషులమధ్య స్నేహం పెంచాలి. ద్వేషం పెంచరాదు. మతం మానవుల మధ్య సామరస్యం కలిగించాలి. ఇవి చేయలేనప్పుడు మతం అక్కరలేదు.... నిజానికి మతం భావవాద సంస్థ. ప్రకృతి పరిణామాలు ఎలా సంభవిస్తున్నాయో తెలియని కాలంలో, ఆదిమానవునికి మానవాతీతశక్తి మీద నమ్మకం ఏర్పడి, అది క్రమంగా మతావిర్బావానికి దారితీసింది. ఆరాధనా విధానాలు మారుతున్న కొలదీ మతాలు పెరగసాగాయి. అవి మనుషుల్ని విడదీసి మత్తులో ముంచాయి. విశ్వాసానికే తప్ప విజ్ఞతకు అవకాశంలేని మతాలవల్ల ప్రజలలో అనైక్యతలు పొడసూపాయి. వీరబ్రహ్మంగారి కాలానికి హిందూమతంలోనే శాఖోపశాఖల మధ్య అనైక్యత ఉండేది. ఇస్లాం మతం వచ్చినాక మరొకటి తోడయింది. దానినంతా గమనించిన బ్రహ్మంగారు మనుషులకు మత్తు అందించటమే మతమైతే అది వద్దు అని చెప్పారు. మార్క్సిజం మతం మత్తుమందు అని తిరస్కరించింది. బ్రహ్మంగారు ప్రజలకు మంచి చేయలేని మతం వద్దన్నారు.
అన్నమయములైనవన్ని జీవమ్ములు
కూడులేక జీవకోటి లేదు
కూడుదినెడికాడ కులభేదమేలొకో
కాళికాంబ! హంస!కాళికాంబ!
అన్ని ప్రాణులూ అన్నం తినే బతుకుతున్నాయి. అన్నం, అది శాకాహారం కావచ్చు, మాంసాహారం కావచ్చు. ప్రతిప్రాణీ ఘనపదార్థమో ద్రవపదార్థమో ఏదో ఒకటి తిని, తాగి బతుకుతున్నది. అలాగే వండినదో, పచ్చిదో, పండినదో ఏదో ఒక ఆహారం తినే అన్ని ప్రాణులూ బతుకుతున్నాయి. ఆహారం లేకుండా ఏ ప్రాణీ బతకదు. ప్రాణులన్నిటికీ బతకడం ఎలా సమానధర్మమో, తిండితినడం కూడా అలాగే సమాన ధర్మం. తిండి అన్ని ప్రాణులనూ ఒక్కచోటికి చేరుస్తున్నది. తిండి లేకుండా ఏ ప్రాణీ బతకదు. ఇలాంటి ప్రాణులలో మనిషి ఒకప్రాణి. మానవేతరప్రాణులకు కులం లేదు. మనిషే కులం సష్టించాడు. ఇదొక కుట్ర. గుంపుగా అన్యోన్యంగా బతుకుతున్న మనుషులమధ్య కులం అనే అడ్డుగోడ కట్టాడు వెనకటివాడెవడో. ఆ గోడను పగలగొట్టుకోలేక దేశం సతమతమౌతున్నది. ఓ కులంమీద మరోకులం పెత్తనం చెలాయిస్తున్నది. ప్రతికులమూ తాను మరోకులం కన్నా వేరే అనుకుంటున్నది. ఒక కులాన్ని మరొకకులం పీడించే సాంఘికధర్మం ఏర్పడింది. కులం ఉమ్మడిజీవితాన్ని నాశనం చేసింది. కొన్ని కులాలకు ఎక్కడలేని సామాజికగౌరవం. తక్కినవాటికి తక్కువస్థానం. దీనినే నిచ్చెనమెట్లసమాజం అన్నారు డా.బి ఆర్‌ అంబేద్కర్‌. అంతేకాదు కులం సాంఘిక నిరంకుశత్వానికి కేంద్రం అనికూడా అన్నారు. భారతదేశం వందలసంవత్సరాలు పరాయిపాలనలో మగ్గడానికి కులమే కారణం. దుర్మార్గమైన కుల వ్యవస్థను శాశ్వతం చెయ్యడానికి దైవ,కర్మ, జన్మ సిద్ధాంతాలు సష్టించబడ్డాయి. ఫలితం జనం శకలాలుగా, ముక్కలు ముక్కలుగా విడిపోవడం, పగిలిపోవడం. ఒక ఊరిలోనే కులాలవారీగా అనేక ఊళ్ళు. ప్రపంచంలో కులవ్యవస్థవంటి దుర్మార్గమైన వ్యవస్థ ఇంకొకటి లేదు. అది భారతదేశంలో బలంగా ఉంది. మనదేశం కులాలకుంపటి. ప్రతిదీ నిరంతరం రగులుతూనే ఉంటుంది. ప్రతికులమూ రగిలిరగిలి మరోకులం మీద పడుతూ ఉంటుంది. కులవ్యవస్థలో కొన్ని కులాలు సుఖపడ్డాయి. లాభపడ్డాయి. గౌరవం పొందాయి. అధికకులాలు శ్రమకు పరిమితమయ్యాయి. శ్రమే తప్ప ఫలితంలేదు. గౌరవం అంతకన్నాలేదు. ఎవరి శ్రమ లేకుండా తిండిగింజలు పండవో, ఎవరి శ్రమలేకుండా మిగతా జనం బతుకే గడవదో వాళ్ళు అంటరానివాళ్ళని, శ్వపచులని పేర్లతో ఊరికి దూరంగా, అవమానాలతో, పేదరికంతో బతకాల్సివచ్చింది. అందరూ తిండితినే బతుకుతున్నా ఎక్కువ తక్కువలు. ఈ దుర్మార్గంమీద ప్రాచీన కాలంలోనే ఎందరో యుద్ధం చేశారు. వాళ్ళలో పోతులూరి వీరబ్రహ్మంగారొక్కరు. ఈ పద్యం ఆయన కులవ్యవస్థమీద వేసిన మొట్టికాయ. అన్నిప్రాణులూ తిండితినే బతుకుతూ ఉంటే తిండిదగ్గర కులం ఎందుకు అన్నది ఆయన ప్రశ్న. ఈ ప్రశ్నకు కులం సష్టికర్తలు, కులాన్ని సమర్థించేవాళ్ళు సమాధానం చెప్పాలి. ఒక చిన్నవాక్యంతో వీరబ్రహ్మంగారు కులవ్యవస్థలోని అసంబద్ధతను ఎత్తిచూపారు. కులంమత్తులో కూరుకుపోయిన మనమొద్దుబుర్రలకు ఎక్కుతుందా? అన్నం అనేవాళ్ళు సంస్కారవంతులని, కూడు అనేవాళ్ళు అనాగరికులని అనుకుంటాం మనం. వీరబ్రహ్మంగారు 'కూడుదినెడికాడ' అని చక్కని తెలుగుమాట వాడారు. ఆయనను అనాగరికుడందామా. అన్నం సంస్కతం, కూడు తెలుగు. వీరబ్రహ్మంగారు వర్ధిల్లాలి. కులవ్యవస్థ నశించాలి.
వెలదులకును వేదవిద్యాధికారమ్ము
లేదటంచు, బ్రహ్మలిఖితమంచు
నోరుతెరచి మరచినారు వాణిని నిన్ను
కాళికాంబ!హంస!కాళికాంబ!
ప్రాచీన, మధ్యయుగాలలో స్త్రీలకు చదువుకునే అర్హత లేకుండా చేసిన దుర్మార్గం మీద ఈ పద్యంలో వీరబ్రహ్మంగారు విమర్శ పెట్టారు. స్త్రీలకు వేదవిద్యనభ్యసించే అర్హత లేదనీ, అది బ్రహ్మ రాసినరాత అనీ ప్రచారం చేస్తూ ఆ విద్యకు అధినేత్రి అయిన నిన్ను మరచిపోయినారమ్మా వాణీ అని వీరబ్రహ్మంగారు సరస్వతికి గుర్తుచేశారు. భారతీయ సామాజిక వ్యవస్థలలో ముఖ్యమైన విద్యావ్యవస్థలోని అసంబద్ధతను అన్యాయాన్నీ వీరబ్రహ్మంగారు ఎత్తిచూపారు. ఇక్కడ ప్రతిదానికీ ఒక దేవుడో దేవతో నాయకత్వంవహిస్తూ ఉంటారని సంప్రదాయం చెబుతుంది. వాయుదేవుడు, అగ్నిదేవుడు, వరుణదేవుడు ఇలా. వీళ్ళంతా మొగవాళ్ళే. విద్యకు మాత్రం ఒక మహిళను నాయకురాలిని చేశారు. ఆమె సరస్వతి. అయితే ఇందులోని అసంబద్ధత ఏమంటే ఒక స్త్రీ నాయకత్వం వహిస్తున్న వ్యవస్థలోకి స్త్రీలకు ప్రవేశం లేకుండా చేయడం. ఈ అన్యాయాన్ని వీరబ్రహ్మంగారు అధిక్షేపాత్మకంగా సమాజం ముందు పెట్టారు. విమర్శలోంచే ప్రగతి. ఇవాళ మహిళలు చదువుకోగలుగుతున్నారంటే ఆ హక్కు గాలిలోంచి ఊడిపడలేదు. వీరబ్రహ్మంగారిలాంటివాళ్ళు చేసిన విమర్శలూ, నడిపిన ఉద్యమాలూ ఆ హక్కును సాధించాయి. మొన్న మొన్నటి దాక కూడా ఆడవాళ్ళకు చదువెందుకు ఉద్యోగాలు చేస్తారా ఊళ్ళేలుతారా అని అనేవాళ్ళు. శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యంశాస్త్రిగారి 'తల్లిప్రాణం' కథలో ఒక తండ్రి ఇలాగే అన్నాడు. అంటే తల్లి తిరగబడి యేం నాకూతురికి ఉద్యోగంజెయ్యడానికి తెలివిలేదా, ఊళ్ళేలడానికి శక్తిలేదా అని తన వితంతుకూతురిని చదివించి మళ్ళీపెళ్ళి చేసింది. విద్య ప్రతిమనిషికీ ఉండవలసిన ఒక సహజమైన హక్కు. ప్రాథమిక హక్కు. ఆ హక్కును దేశజనాభాలో సగంగా (ఆకాశంలో సగం అన్నాడు చైనా కమ్యునిస్టు నాయకుడు మావో. ఇప్పుడు మనం అవనిలో సగం అంటున్నాం) ఉన్న మహిళలకు లేకుండా చేయడం తప్పు. భారతదేశ చరిత్రలో జరిగిన పెద్ద తప్పు విద్య అందరిదీ కాకపోవడం. రెండవది శ్రామికశక్తులను అంటరానివాళ్ళని ముద్రవేసి ఊరికిదూరంగా పెట్టి అవమానించడం. చరిత్రలో జరిగిన తప్పును భారతదేశం గుర్తించి సరిదిద్దుకోడానికి చాలాకాలం పట్టింది. శతాబ్దాలు గడచిపోయాయి. ఇప్పుడు ప్రపంచవ్యాప్తంగా వచ్చిన వత్తిడులకు తలవంచి 'ఇల్లాలి చదువు ఇంటికి వెలుగు' అని ప్రచారం చేసుకుంటున్నాం. ఆలస్యంగానైనా స్త్రీలకు న్యాయం జరగడం సంతోషాత్మకం. అయితే స్త్రీలను విద్యకు దూరం చేయడం చరిత్ర ప్రారంభం నుంచీ ఉన్నదా అంటే,
ఉపనిషత్తుల కాలం నుండే ఈ నిషేధం
ఉంది, అంతకుముందు లేదు అని ఒక అభిప్రాయముంది. ఉపనిత్తులకాలం నుంచి కూడా మహిళలు చదువుకొని ఉంటే భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అగ్రగామిగా ఉండేది. ఎవరో కొందరు అజ్ఞానులైన స్వార్థపరుల తెలివితక్కువ నిర్ణయాన్ని ప్రశ్నించకుండా శిరసావహించడం వల్ల కలిగిన అనర్థం. ఈ అనర్థాన్ని ఇప్పడైనా గుర్తించి తప్పును సరిదిద్దుకోవడం ఆనందదాయకం. తల్లిని పిల్లలకు మొదటి గురువు అంటూనే ఆ గురువుకే విద్యలేకుండా చేస్తే ఆమె తనపిల్లలకు ఏమి నేర్పగలదు? అయితే ఇందుకు అపవాదంగా మనదేశంలోనే చరిత్రలో చదువుకున్న మహిళలు తమబిడ్డలకు విద్యనేర్పిన తల్లులు కనిపిస్తారు. అవన్నీ అరుదైన ఉదాహరణలే తప్ప సార్వజనీనమైనవికావు. తొంభైశాతంమందికి చదువు నిషేధింపబడిన మనదేశంలో అరదుగానైనా కొందరు చదువుకున్న మహిళలు ఉండడం విశేషమే. మైత్రేయి, గార్గి వంటి పేర్లన్నీ అరుదైనవే. వాళ్ళెంత పోరాటం చేశారో. ఒక స్త్రీనాయకత్వంలో ఉండే వ్యవస్థలోకి స్త్రీలకే నిషేధం విధించడంలోని అసంబద్ధతను గుర్తుచేసిన సామాజికసంస్కర్త వీరబ్రహ్మంగారికి నమస్కరించకుండా ఉండలేం. మనుమరాలిని తన వారసురాలిని చేసారు వీరబ్రహ్మం గారు. మీకు వీలయితే ఆచార్య కాత్యాయనీ విద్మహేగారి వ్యాసం 'పురాణేతిహాసాలలో స్త్రీవిద్య... జీవితం' చదవండి. 1983లో ఆమె రాసిన ఈ వ్యాసం ''సంప్రదాయసాహిత్యం.. స్త్రీవాద దక్పథం'' అనే గ్రంథంలో ఉంది.
నాల్గుజాతులకును నాగేటిమొనలోన
ప్రాణమున్నదంచు పలికినారు
ఇలను దున్నువారు బలభద్రులగుదురు
కాళికాంబ!హంస!కాళికాంబ!
నాలుగువర్ణాలవారికీ శారీరకశ్రమతోకూడిన వ్యవసాయాభివద్ధిలోనే జీవితమున్నదంటారు. భూమిని దున్నేవాళ్ళనే బలభద్రులని అంటారు.మానవశ్రమను బౌద్ధికశ్రమ, భౌతికశ్రమ అని రెండురకాలుగా విభజించారు మేధావులు. బౌద్ధికశ్రమ సమాజాభివద్ధికి అవసరమైన ఆలోచనలను, ప్రణాళికలను రూపొందిస్తుంది. శారీరకశ్రమ మానవజీవితం సుఖమయమూ, శాంతమయమూ, ఆనందమయమూ కావడానికి అవసరమైన వస్తువులను
ఉత్పత్తి చేస్తుంది. అంతమాత్రంచేత వీటిమధ్య ఎక్కువతక్కువలు లేవు. ఇవిరెండూ విరుద్ధశక్తులు కావు. ఒకదానిపై ఇంకొకటి ఆధారపడినవే. నిజానికి ప్రతిపనిలోనూ ఈ రెండూ కలిసే ఉంటాయి. ఇంజనీర్లూ డాక్టర్లూ ఉపాధ్యాయులూ వంటివారు బౌద్ధికశ్రమకూ! కార్మికులూ కర్షకులూ భౌతికశ్రమకూ ప్రతినిధులు. అయితే వర్గసమాజంలో, విభజిత సమాజంలో ప్రజలందరికీ సమానజీవితముండదు. అల్పసంఖ్యాకులతో నిండిన బౌద్ధికవర్గం అధికసంఖ్యాకులతో కూడిన భౌతికవర్గంపైన పెత్తనం చెలాయిస్తుంది. తాను గొప్పదనీ భౌతికశ్రామికవర్గం తనకన్నా తక్కువదని భావిస్తుంది. హీనంగా చూస్తుంది. ఏ వర్గం శ్రమమీద ఆధారపడి తాను జీవిస్తున్నదో దానిని అవమానిస్తుంది. ఈ అన్యాయాన్ని వీరబ్రహ్మంగారు ఈ చిన్నపద్యంలో విమర్శించారు. ఏ రకమైనశ్రమ చేసేవాళ్ళకైనా వ్యవసాయంద్వారానే ప్రాణం నిలబడుతుందని గుర్తుచేశారు. బ్రహ్మంగారి కాలానికే బౌద్ధికశ్రామికులలో ఒకవర్గం విశ్రాంతివర్గంగా తయారయింది. అది పరాన్నభుక్కుగా రూపుదిద్దుకుంది. ధర్మం, సనాతనం, దైవం, జన్మ, కర్మ వంటి మాటలతో అజ్ఞానంతోకూడిన అహంకారంతో అత్యధికులైన శ్రామికజనంమీద ఆధిపత్యం సంపాదించింది. సంప్రదాయ విజ్ఞానాన్నికూడా శాస్త్రీయంగా తెలుసుకోకుండా చిలకపలుకులవంటి వినికిడి మిడిమిడి జ్ఞానంతో ప్రజలను భయపెట్టి పబ్బం గడుపుకోవడం మొదలుబెట్టింది. నాల్గవ అయిదవవర్ణాల ప్రజల శ్రమతో బతుకుతూనే వాళ్ళను హీనులుగా నీచులుగా చూచే దుర్మార్గం దాపురించింది. మహిమలపేరుతో మహిమాన్వితులపేరుతో రకరకాల వేషాడంబరాలతో శ్రమచెయ్యకుండా పొట్టనింపుకునే దుర్మార్గం ప్రబలిపోయింది. దీనిని బ్రహ్మంగారు గుర్తించారు. అందుకే ఈ చిన్నపద్యంలో ఆ విశ్రాంతివర్గానికి చురకవేశారు. శ్రామికవర్గానికి పతాక ఎత్తారు. 'నాగేటిమొన' ఎంత అందమైన తెలుగు మాట! నాగలికర్రు అని అర్థం. నేలలోకి కర్రు దిగితేనే నోట్లోకి మెతుకులు దిగేది. నాగలికర్రు నేలను చీలుస్తుంది. నేలను పంటకు సిద్ధం చేస్తుంది. అందువల్ల మానవజాతి ప్రాణమంతా నాగలికర్రులోనే ఉంది. అంటే రైతులోనే
ఉంది. నాగలిమొన రైతుకు ప్రతీక. వడ్రంగమూ వ్యవసాయమూ తెలిసిన తాత్త్వికకవి గనక బ్రహ్మంగారు ఈ మాట అనగలిగారు. భూమిని దున్నేవాళ్ళను బలభద్రులన్నారు. బలరాముడు శ్రీకష్ణునికి అన్న. ఆయన ఆయుధం నాగలి. హలాయుధుడని అందుకే అంటారు. ఆయన వ్యవసాయ సంస్కతికి ప్రతీక. పొలాలనన్నీ హలాలదున్నీ ఇలాతలంపై హేమం పిండగ....అన్నారు శ్రీశ్రీ. బ్రహ్మంగారు శ్రామిక జనపక్షపాతి. సేద్యం దండగ, వరి పండిస్తే ఉరి వంటి బాధ్యతారహిత ప్రేలాపనలు పలికేవాళ్ళు బ్రహ్మంగారిని చదువుకోవాలి.
రూపరహితునకును రూపమ్ముగల్పించి
కర్మకాండ పెంచి కలుషమతులు
ధర్మమార్గములను ధ్వంసమ్ము చేసిరి
కాళికాంబ! హంస! కాళికాంబ!
దైవభావన అత్యంతప్రాచీనకాలంలో ప్రకతిలో జరిగే పరిణామాలు తెలుసుకునే జ్ఞానం లేనికాలంలో పుట్టింది. ప్రకతిలో జీవిస్తున్న మనిషి నిరంతరం ప్రకతిని అర్థం చేసుకుంటూ, ప్రకతితో స్నేహం చేస్తూ, అవసరమైనపుడు ఎదిరించి పోరాటం చేస్తూ వచ్చాడు. సూర్యచంద్రులు వస్తున్నారు, పోతున్నారు. వెలుగు, చీకటి వస్తున్నాయి పోతున్నాయి. కరువు, వర్షం వస్తున్నాయి పోతున్నాయి. చెట్లు పూలుపూస్తున్నాయి, కాయలుకాస్తున్నాయి, పండ్లుమాగి రాలిపోతున్నాయి. నేలమీద పడిన గింజ మొలకెత్తి మానౌతున్నది. జంతువులలో కొన్ని మనిషితో స్నేహం చేస్తున్నాయి, కొన్ని మనిషిని ఎగబడి చంపుతున్నాయి. ఇవి ఎలా జరుగుతున్నాయి? ఎందుకు జరుగుతున్నాయి? ప్రాచీనమానవునికి అర్థం కాలేదు. తనకన్నా ఏదో బలమైన శక్తి ఉండి వీటిని చేయిస్తున్నది అనుకున్నాడు. తనకన్నా బలమైంది కాబట్టి దానికి ఒదిగి ఉండాలనుకున్నాడు. ఈ రకంగా దైవభావన అజ్ఞానంలోంచి, భయంలోంచి పుట్టింది. దైవభావన కలిగిందేగానీ దానికి పేరు పెట్టలేదు. ఊరు లేదు. రూపం కల్పించలేదు. పూజలు లేవు. మహా అయితే దండంపెట్టి ఉంటాడు. ఇదంతా ప్రక తివైపరీత్యాలనుండి తననుతాను రక్షించుకోడానికే. గణవ్యవస్థ ఏర్పడేసరికి రాళ్ళను
దేవుళ్ళుచేసి రూపం కల్పించాడు. బలివిధానం మొదలయ్యింది. రాచరిక వ్యవస్థ ఏర్పడేసరికి దైవభావన మతరూపం ధరించింది. దైవం దేవుళ్ళయింది. గుళ్ళు, గోపురాలు, మడులు, మాన్యాలు ఏర్పడ్డాయి. ధర్మకర్తలు, పూజారులు పుట్టుకొచ్చారు. దేవుళ్ళచుట్టూ సంపద చేరింది. కర్మకాండ మొదలయ్యింది. పూజలు అభిషేకాలు అర్చనలు ఊరేగింపులు వాహనాలు
ఉత్సవాలు మొదలయ్యాయి. భక్తుల కోరికలు తీర్చడం దేవుని బాధ్యతైంది. మొక్కుబడులు హుండీలు పుట్టుకొచ్చాయి. దేవుడు వ్యవస్థరూపం ధరించాడు. ప్రయాణ సౌకర్యాలు పెరుగుతున్నకొలదీ దైవకార్యాలూ కర్మకాండలూ బలిసిపోయాయి. దైవంచుట్టూ స్వార్థపరశక్తులు చేరాయి. భక్తికన్నా దేవుళ్ళసంపద ప్రధానం అయిపోయింది. జనం పెరిగేకొలదీ కొత్తకొత్త కార్యక్రమాలు. మనిషి అవసరాలకు దేవుళ్ళదయకు మధ్య ముడుపుల హుండీలకానుకల ఒప్పందం కుదురుతున్నది. ఈ కర్మకాండమీద వీరబ్రహ్మంగారు విమర్శ పెట్టారు. రూపంలేని దేవునికి రూపం కల్పించడంలోని రాజకీయాన్ని ఎత్తిచూపారు. భక్తిస్థానాన్ని కర్మకాండ ఆవరించడాన్ని విమర్శించారు. ఇది కలుషమతులైనవారి దుర్మార్గమని, ఇది ధర్మాన్ని నాశనంచేసిందని అభిప్రాయపడ్డారు. ఇవాళ దేవస్థానాలు వివాదాలలో చిక్కుకుని బజారున పడడం చూస్తున్నాం. దేవాలయాలు, ఆధ్యాత్మికకేంద్రాలు రాజకీయకేంద్రాలు అయిపోవడం చూస్తున్నాం. ఇదంతా ఎందుకు జరుగుతున్నది. భక్తిస్థానాన్ని కర్మకాండ ఆక్రమించుకోవడంవల్ల. వీరబ్రహ్మంగారి దష్టిలో కర్మకాండ ధర్మహాని. ఇప్పుడు అదే నాయకత్వస్థానంలో
ఉంది. ఈనాటి పాలకులూ, చీటికిమాటికి ఆగమశాస్త్రాలను ముందుకు నెట్టే పూజారులూ, గుళ్ళచుట్టూ ఆవరించే ధర్మకర్తలూ భక్తులుకూడా వీరబ్రహ్మం గారిని అధ్యయనం చేస్తే మతాల గుడుల హడావిడి తగ్గిపోతుంది. దేవుడు
ఉన్నదీ లేనిదీ అలాఉంచి చూస్తే మతమౌఢ్యం తగ్గిపోతుంది.
గాఢతమములైన మూఢవిశ్వాసాల
జలధిలోన మునుగు జనులకెల్ల
స్వేచ్ఛగోరువాడె సిద్ధుండు బుద్ధుండు
కాళికాంబ! హంస! కాళికాంబ!
పోతులూరి వీరబ్రహ్మంగారి కాలంనాటికే మతం దాని మూలతత్వాన్ని కోల్పోయి మౌఢ్యంగా మాత్రమే మిగిలిపోయింది. సోమరిపోతులు, వంచనాశీలురు, విచిత్రవేషధారులు, క్షుద్రక్రీడాపరాయణులు, పేదల అమాయకుల జీవితబాధల్ని సొమ్ముగా మార్చుకునే గారడీ గాళ్ళు మతాన్ని తమ ఆధిపత్యంలోకి తెచ్చుకున్నారు. మతమే మానవ జీవితాన్ని పరాయీకరిస్తుంది. అలాంటిది బ్రహ్మంగారి కాలానికి తానే పరాయీకరణకు లోనైంది. స్వార్థపరుల డాంబికుల చేతిలో బందీ అయింది మతం. రాచరికవ్యవస్థ బలహీనపడుతున్నది. రాజులు ప్రజలకు మధ్య సంబంధాలు విచ్ఛిన్నమౌతున్నాయి. ఈ ఖాళీని ఆధ్యాత్మికత ముసుగులో వేషాడంబరులు సొంతం చేసుకున్నారు. మూఢనమ్మకాలను ప్రచారంచేస్తూ ప్రజల్ని భయకంపితులను చేస్తున్నారు. అశాస్త్రీయమైన కర్మకాండలతో ప్రజల శ్రమను ఈ స్వార్థపరులు, విలాసజీవులు దోచుకుంటున్నారు. ఈ దుర్మార్గమైన వ్యవస్థమీద తీవ్రమైన విమర్శచేశారు బ్రహ్మంగారు. బ్రహ్మంగారు ఏ దొంగలను ఏ సోమరిపోతులను విమర్శించారో వాళ్ళసంఖ్య ఇవాళ ఇబ్బడిముమ్మడిగా పెరిగిపోయింది. తమాషా ఏమిటంటే వీళ్ళకు పాలకుల అండ దొరకడం. మూఢవిశ్వాసాలు అనే సముద్రంలో మునిగిపోతున్న ప్రజలను బయటికి లాగేవాడే సిద్ధుడు తప్ప ప్రజల్ని ఇంకా మౌఢ్యంలోకి నెట్టేసేవాడు సిద్ధుడు కాడు అన్నారు బ్రహ్మంగారు. మూఢనమ్మకాలుకూడా చిన్నచిన్నవి కావు గాఢతమమైనవి. అంటే చాలాప్రమాదకరమైనవి. సిద్ధులుగా ఉన్నవాళ్ళు నిజంగా వాళ్ళు సిద్ధులైతే వాళ్ళు సమాజాన్ని సంస్కరించాలి. ప్రజల్ని ఉన్నతస్థితికి తీసుకుపోవడానికి కషిచేయాలి తప్ప మౌఢ్యంలో ఉన్నవారిని మరింతమూఢులుగా మార్చకూడదు. సిద్ధుడు అంటే మామూలు మనుషులకు సాధ్యంకాని శక్తులను సంపాదించిన వాడనికదా అర్థం. ఆ శక్తులను సాధించడానికి అవసరమైన అన్ని సదుపాయాలూ కల్పించేది సామాన్యప్రజలే. అందువల్ల సామాన్య ప్రజలశ్రమతో సాధించిన శక్తులను సిద్ధులు సామాన్యుల బతుకులు మెరుగవ్వడానికి
ఉపయోగించాలి. అంతేతప్ప ప్రజలను మరింత మౌఢ్యంలోకి నెట్టివేయరాదు. ఆనాటి సిద్ధులు చేయవలసింది ప్రజల్ని మౌఢ్యంలోంచి బయటికి లాగడం. కానీ వాళ్ళుచేసింది ప్రజల్ని మరింత మూఢులుగా మార్చడం.ఈ తలక్రిందులు వ్యవస్థ మీద బ్రహ్మంగారు దాడిచేశారు. చాలామందితో వాదించారు. పోరాడారు.ఆయన పోరాడినశక్తులు బలహీనమైనవి కావు.అవి - ఇవాళ ఇంకా బలపడి రాజ్యంలోకి చొచ్చుకు వచ్చాయి. అవి చేయని అకత్యాలులేవు. అందువల్ల ఇవాళ ఊరూరికీ ఒక బ్రహ్మంగారు కావాలి.
(ప్రజాశక్తి బుక్‌హౌస్‌ ప్రచురించిన రాచపాళెం పుస్తకం
'వీరబ్రహ్మం పద్యాలు' నుండి)