- చేకూరి రామారావు
తెలుగు భాషకు అన్ని వైపుల నుంచి ప్రమాదాలు ఎక్కువవుతున్నాయి. తెలుగు భాషాభిమానులు తగిన చర్యలు తీసుకోకపోతే కొన్నాళ్లకు తెలుగు అనేది లేకుండా పోవచ్చు. భాషకు పుట్టుక ఉన్నట్టే మరణం కూడా ఉండొచ్చు. బహుఃశ తెలుగు ఇప్పడిప్పుడే మరణించకపోవచ్చు గాని తెలుగు పేరుతో మిగిలింది మనం అనుకునే తెలుగుతో పోలికలేని పరిస్థితి రావచ్చు. చరిత్రలో అట్లాంటి ఘట్టాలు లేకపోలేదు. భాషా మిశ్రమాల వల్ల ఏర్పడ్డ భాషలు అంగవికలురతో సమానం.
అయితే ''మాతృభాష నేర్చుకోకపోతే ఏం ? ఏం కొంప మునిగింది? సెంటిమెంటు కోసం మాతృభాష నేర్చుకోవాలి?'' వంటి ప్రశ్నలు మనకెదురవుతాయి, మాతృభాషపై సెంటిమెంటు, భక్తి, ప్రేమ ఉండటం నేరం కాదు. కాని మాతృభాషను రక్షించుకోవాలనటం కేవలం సెంటిమెంటల్‌ వ్యవహారం మాత్రం కాదని మనవి చెయ్యదల్చుకున్నాను.
భాషాశాస్త్రజ్ఞులు భాషను అర్థం చేసుకోటానికి చాలా కాలంగా ప్రయత్నిస్తున్నారు. వాళ్ల ఆలోచనలో ఉన్నది మాతృభాషగా వ్యవహరించే భాషే. మాతృభాష అంటే ప్రజలు తమ ఆలోచనలు అన్ని విధాలా వ్యక్తీకరించగల భాష. దీనికి మాతృభాష అనే పేరులో అర్థస్ఫూర్తి కన్నా సెంటిమెంటుకు అవకాశం ఇచ్చే పద సంయోజన ఉంది. ఇప్పుడు దాని పేరు మార్చుకోవాల్సిన అవసరం లేదు గాని అర్థ స్పష్టత ఏర్పర్చుకోవాలి. మాతృభాష తొలుత తల్లి దగ్గర నేర్చుకునేదే అయినా తల్లిభాషకే పరిమితం కాదు. కుటుంబం బయట నుంచి కూడా నేర్చుకుంటాం. భాషకు ఎన్ని రకాల నిర్వచనాలున్నా అవి అన్నీ అసమగ్రాలే. నిర్వచనాలపై అంత పట్టింపు అక్కర్లేదు. కొన్ని నిర్వచనాలకు లొంగనంత మాత్రాన వాటిని గురించి తెలుసుకోటం మానం. అధ్యయనానికి నిర్వచనం ఒక ఆరంభం మాత్రమే.
భాషకూ భాషేతర భావ ప్రకటన సాధనాలకూ మధ్య ఉన్న భేదాలను అధ్యయనం చెయ్యటం ద్వారా భాషను గురించి తెలుసుకోవచ్చు. అందులో భాషకు మాత్రమే ఉన్నట్లు లక్షణాలు చెప్పబడుతున్నాయి. భాషలో చెప్పే భావాలకు దేశకాలావధుల్లేవు. భాషలో చెప్పే భావాలకు సత్యనిద్ధత లేదు. భాషలో వాక్యాలకు గరిష్ఠ పరిమితి లేదు. ఆ మాట కొస్తే వాక్య దైర్ఘ్యా0నికి కూడా పరిమితి లేదు. ఇవన్నీ వేరు వేరు లక్షణాలుగా చెప్పినా వీటి అన్నిటి మూల తత్త్వం ఒకటే. దాన్నే హాకెట్‌ శీజూవఅఅవరర అనీ, ఛామ్‌స్కీ ఱఅటఱఅఱ్‌వ అనీ అన్నారు. ఈ రెంటినీ కలిపి 'అనవధికత' అనవచ్చు. ఈ అనవధికతనే మరోకోణం నుంచి చెపితే సృజనశక్తి (షతీవa్‌ఱఙఱ్‌వ) అనవచ్చు. సృజనశక్తి అంటే అభావాన్ని భావించటం, ఒక్కోసారి భావనను రూపించటం. దీన్నే కల్పనశక్తి అనవచ్చు. మొదటే అనుకున్నట్టుగా ఈ శక్తి మాతృభాషలోనే ఉంటుంది. అయితే మనవాళ్లు కొందరు ఇంగ్లీషులోనో, ఉర్దూలోనో కవిత్వం చెప్పటం లేదా అని అడగొచ్చు. అయితే అది కవిత్వం అని ఆ భాషా వ్యవహర్తలు అంగీకరించాలి.అట్లాంటి అంగీకారాన్ని పొందగిలిగితే, బహుశా వాళ్ళు పరభాషను మాతృభాషలాగే నేర్చుకొని ఉంటారు. ఇక్కడ కవిత్వం గురించి చెప్పటం కవిత్వం ఒక్కటే సృజనాత్మక వ్యాపారమని కాదు. అందరికీ తెలిసిన వ్యాపారమని.
పిజిన్‌ (జూఱసస్త్రఱఅ) , క్రియోల్‌ (షతీవశీశ్రీవ) వంటి భాషల్లో కవిత్వం ఉండకపోవటం కూడా గుర్తించదగింది. మొదటిది సంకరభాష, రెండోది సరళీకృత సంకుచిత భాష.
మనిషికీ, జంతువుకూ ప్రధానభేదం సృజనాత్మకత. అందుకవకాశమిచ్చేది భాష. భాష అంటే పైన చెప్పిన అర్థంలో మాతృభాష. మానవుల సృజనశక్తికి భాష ఒక వేదిక, ఒక సాధనం. స్వభాషపై తగిన పట్టు లేకపోతే ఆ వ్యక్తి సృజనశక్తి కుంటుపడుతుంది. ఇంగ్లీషు మీడియం స్కూళ్లలో చదువుకునే విద్యార్థులకు ఏ భాషా అధీనంలో ఉండదు. ఏ భాషనూ క్రియేటివ్‌గా ఉపయోగించలేరు. వీళ్లు చివరికి డబ్బు సంపాయించే యంత్రాలుగానో, మందిపై పెత్తనం చేసే ప్రభుత్వోద్యోగులుగానో తయారవుతారు. వివిధ విషయాలను వివేచించి నూత్నాంశాలను ఆవిష్కరించే శక్తి వీళ్ళకుండదు. వీరిలో కాస్త తెలివైన వాళ్లు బహుళజాతి సంస్థల వ్యాపార ప్రయోజనాలకు ఉపయోగపడినంతగా దేశప్రజలకు
ఉపయోగపడరు.
ప్రధాన యంత్రాంగాల్లో భాషలన్నీ సమానమే కావచ్చు. మౌలికమైన వ్యక్తీకరణ విధానాలు అన్ని భాషల్లోనూ కనిపించవచ్చు. అయితే అన్ని విషయాల్లోనూ భాషలు సమానం కాదు. పదనిర్మాణంలో సంస్కృతానికి ఎక్కువ సౌకర్యాలున్నాయి. ఆ పదనిర్మాణ రీతుల్ని భారతీయ భాషలు గ్రహించాయి. సమాన, పద కల్పన సౌకర్యాల వల్ల సాంకేతిక పద నిర్మాణంలోనూ, వివిధార్థచ్ఛాయల్లో సమానార్థక పదాల నిర్మాణంలోనూ సంస్కృతం తెలుగుకు ఉపయోగించింది. సంస్కృతం అవసరానికి పనికి వచ్చిన పెన్నిధి. ఇప్పుడు, ఈ ఆధునిక సాంకేతిక యుగంలో సంస్కృతాన్ని వెలివేయాలనటం సాధ్యమయ్యేది కాదు. ఆ అవసరమూ లేదు. సంస్కృతం ఏ సామ్రాజ్యవాద సంస్కృతినీ ప్రతిబింబించదు. సంస్కృతంలో భాషా నిర్మాణ రీతులతోనే మనకు పని. భావజాలంతో మనకంత పనిలేదు. సంస్కృతంతో పొత్తు ప్రాచీన సమాజ పునరుద్దరణ కోసం కాదు, నవ భావవ్యక్తీకరణ కోసం. అందువల్ల ఇవాళ తెలుగంటే సంస్కృతం మూలధనంగా
ఉన్న తెలుగు అనే. మాతృభాషను నేర్చుకునే పద్దతిని భాషాశాస్త్రజ్ఞులు aషనబఱరఱ్‌ఱశీఅ అంటారు. ఇది సహజ స్థితిలో నేర్చుకునే విధానం. పిల్లలు చాలా చిన్నతనం నుంచే మాతృభాష మాట్లాడటం నేర్చుకుంటారు. దాదాపు ఐదేళ్ల ప్రాయానికే మాతృభాషలో ఉన్న వాక్య నిర్మాణ రీతుల్ని స్వాధీనం చేసుకుంటారని నోమ్‌ ఛామ్‌స్కీ అంటారు. అంతేకాక తన పరిసరంలో ఉన్న భాషా వ్యవహారాన్ని గమనించి దాని నుంచి సూత్రాలు నిర్మించుకుంటారని ఛామ్‌స్కీ ప్రతిపాదన. పిల్లలకు పుట్టుకతోనే భాష సంపాదన సాధనం కూaఅస్త్రబaస్త్రవ aషనబఱరఱ్‌ఱశీఅ సవఙఱషవ ఒకటి ఆధీనంలో ఉంటుందనీ, అది అలిఖిత వ్యాకరణాన్ని నిర్మిస్తుందనీ ఆయన ప్రతిపాదన. వివరాల్లో వివాదాంశాలున్నా భాషా సంపాదన అనుకరణ ద్వారా కాక సృజనాత్మక వాక్య ప్రయోగం ద్వారా జరుగుతుందనీ, అట్లాంటి వాక్యనిర్మాణ దక్షన, సదసద్వాక్య నిర్మాణ వివేచన కలిగించే యంత్రాంగం పిల్లలకు అంటే మానవులకు పుట్టుకతో వస్తుందనేది ఛామ్‌స్కీ ప్రధాన ప్రతిపాదన. అంటే అది మానవ జీవ స్వభావమన్నమాట (పఱశీశ్రీశీస్త్రఱషaశ్రీ వఅసశీషఎవఅ్‌) మాతృభాషా సంపాదన, మాతృభాషా ప్రయోగం సృజనాత్మక వ్యాపారాలుగా ఛామ్‌స్కీ పరిగణించారు. అంతేగాక ఇది మానవుల ప్రత్యేక లక్షణంగా (రజూవషఱవర రజూవషఱటఱష) కూడా పరిగణించారు. మాతృభాషా సంపాదన వ్యవహర్త సొంతంగా వ్యాకరణం నిర్మించుకోటం ద్వారా చేస్తాడు. చిన్నప్పుడే పరభాషను నేర్చుకుంటే ఇదే పద్దతి - అంటే అలిఖిత వ్యాకరణ నిర్మాణ పద్దతి ద్వారా జరుగుతుందని ఊహించవచ్చు. అప్పుడా పిల్లలు రెండు భాషలకు వ్యాకరణాలు నిర్మించుకుంటారు. వీళ్లు రెండు భాషల్లోనూ సమాన సృజనశక్తిని పెంపొందించుకుంటారు. దాంట్లో ఎక్కువ తక్కువలుంటే ఉండొచ్చు. తేల్చే ప్రమాణాలు లేవు.
మాతృభాష వ్యవహర్తలు భాషలో వాక్య నిర్మాణ రీతులు మాత్రమే నేర్చుకుంటారనుకోకూడదు. వాటిని తప్పకుండా నేర్చుకుంటారు. ప్రయోగవైచిత్రిని, వైవిధ్యాన్నీ కూడా నేర్చుకుంటారు. పాత హాస్యోక్తులను ఆనందిస్తారు. కొత్త వాటిని సృజిస్తారు. సామెతలు ప్రయోగిస్తారు. కొత్త సామెతలను సృజిస్తారు. జాతీయాలు, పలుకుబళ్లు అర్థవంతంగా వాడతారు. భాషలో ఉండే సదృశీకరణ పద్దతులను (ఎవ్‌aజూష్ట్రశీతీఱఓa్‌ఱశీఅ జూతీశీషవరరవర) పదస్థాయి నుంచి వ్యవహార ఖండికల స్థాయి వరకు వ్యవహర్తలు పాతవి గ్రహిస్తారు. కొత్తవి సృజిస్తారు. అంతేకాదు, భాషలో లయాత్మక స్పృహ కూడా భాషా వ్యవహర్తలకుంటుంది. పదాల ఎన్నికలో ధ్వని సమత, అర్థపుష్టిపై దృష్టి ఏర్పడుతుంది. ఇవన్నీ సృజన వ్యాపారాలే. అయితే వీటిని ఐదేళ్లలోపునే మనుషులంతా సంపూర్ణంగా గ్రహిస్తారనుకోను. బహుశా మరికొంతకాలం (ఎంత కాలం అని చెప్పలేం!) పడుతుంది. జీవితాంతం సాగుతుందా? మధ్యలో ఆగిపోతుందా అనే దాన్ని గురించి ఇదమిత్థమని చెప్పలేం.ఈ రకపు భాషా సృజన వ్యాపారం విద్యార్థి దశలో ఎక్కువ జరగటం చూస్తాం. అంటే సహజ పద్దతిలో కాక, శిక్షణ పద్దతిలో సాగుతుంది. భాషా శాస్త్రజ్ఞులు ప్రతిపాదించిన aషనబఱరఱ్‌ఱశీఅ (సహజ సంపాదన) చాలదనీ, షశీఅరషఱశీబర శ్రీవaతీఅఱఅస్త్ర (స్పృహతో కూడి శిక్షణ) అవసరం అనీ తేలుతుంది. చాలాకాలంగా భాషా పరిశోధకులు భాషంటే మాట్లాడే భాషే అనుకున్నారు. అంతేకాదు, మాట్లాడే భాషను అక్షరాల్లో పెడితే రాసే భాష అవుతుందనుకున్నారు. ఇందుకు కారణాలనేకం. అవన్నీ ప్రస్తుతం మనకవసరం లేదు గానీ స్థూలంగా కొంత తెలుసుకుందాం.
ప్రపంచంలో అన్ని భాషలనూ మాట్లాడతారు. కొన్ని భాషలకే లిపి ఉంది. అన్ని భాషలకూ సరిపడే సిద్దాంతాలను ప్రతిపాదించాలన్నా, సర్వభాషా నిర్మాణ సూత్రాలను నిర్వచించాలన్నా, అన్ని భాషలకూ వ్యాకరణ పద్దతులను తయారు చేయాలన్నా మాట్లాడే భాషలనే ప్రధానంగా గ్రహించారు. ఈ పద్దతి కొంత ప్రజాస్వామికంగా కనిపించింది. రాసే భాషలకే వ్యాకరణం ఉంది. మాట్లాడే భాషలకు ఒక పద్దతీ పాడూ లేదు అనే ప్రాచీన స్థితి నుంచి మాట్లాడే బాషలకు నియమ నిష్ఠలున్నాయి. వ్యాకరణం ఉంది అనటం ఒక పెద్ద గెంతు. ఈ దృష్టి మన దేశంలో వ్యావహరిక భాషోద్యమానికి బాగా పనికొచ్చింది. అంతేకాదు, మాట్లాడటం సహజం, రాయటం కృత్రిమం అనే వాదం వరకూ వచ్చింది. మాట్లాడే భాషకు భిన్నంగా ఉన్నదంతా కృత్రిమమనో, తప్పు అనో ముద్ర వేసే వరకూ ఈనాటి వ్యావహారిక భాషలో ''అభివృద్ధి'' సాధించారు. చారిత్రకావసరం కోసం వచ్చిన ఏ ఉద్యమమైనా కాలాంతరంలో వెర్రితలలు వెయ్యొచ్చు. ప్రస్తుతం తెలుగులో సాంప్రదాయిక వ్యావహారిక భాషావాదుల వాదనలు ఈ స్థితిలోనే ఉన్నాయి. వీళ్లతో పేచీ పడటం ప్రస్తుతం నా పని కాదు. కాని ఈ దృష్టి సమగ్రం కాదని మాత్రం చెప్పక తప్పదు.
ఒక జాతి అభివృద్ధిలో భాష నిర్వహించే పాత్రను గురించి ప్రత్యేకంగా వివరించనక్కర్లేదు. అందులో లిఖితభాష పాత్ర అమోఘమైనది. ఒక కాలంలో ఒక జాతి సంపాదించిన విజ్ఞానాన్ని, చేసిన సృజనను, లిఖిత భాష భద్రపరచి కాలాంతరంలో తరవాత తరాలకు అందిస్తుంది. దానిపై మరింత చేర్చే అవకాశం మలి తరాలకు వస్తుంది. భాషలో చెప్పే భావాలకు దేశకాలవధుల్లేవు అన్నాం. అయితే భాషా ప్రసారానికా పరిమతులున్నాయి. ఏ యంత్రసాయం లేని రోజుల్లో భాషా ప్రసారం వక్తృశ్రోతల సామీప్యానికే పరిమితమయింది. లిఖిత వ్యవస్థ ఈ పరిమితిని అధిగమించే అవకాశం భాషకు ఇచ్చింది. విస్తృత భాషా సమాజాలకు ఈ లిఖిత వ్యవస్థ అవసరం కూడా అయింది. సమాజ విస్తృతికీ, అభివృద్ధికీ లిఖిత భాషకీ ప్రత్యక్ష సంబంధం ఉంది. గిరిజన భాషలకు, సమాజాలకు రాసే భాష లేదు. సమాజాభివృద్ధీ లేదు.
విస్తృత సమాజాల్లో రాసే భాష 'మాట్లాడే భాషా రెండూ ఉంటాయి. ఈ రెంటికీ వేరు వేరు పరిమితులున్నాయి. వేరు వేరు ప్రయోజనాలున్నాయి. ఈ రెంటికీ ఇచ్చి పుచ్చుకునే సంబంధాలుంటాయి. అందువల్ల రాసే భాషకూ, మాట్లాడే భాషకూ తప్పని సరిగా సామ్యాలుంటాయి. కాలక్రమంలో వేరుదారుల్లో పయనించటం వల్ల భేదాలు కూడా ఉంటాయి. వీటిని శాస్త్ర దృష్టితో అర్థం చేసుకోవాలిగాని, ఒకటి సహజమైనది వేరొకటి కృత్రిమమైనది అనుకోటం హ్రస్వదృష్టి.
రాసే భాష ఉన్న సమాజాల్లో విద్యాబోధకు పాఠ్యాంశాలు రాసే భాషలో ఉంటాయి. మనకు కొంత కాలంగా రాసే భాష అంటే ప్రాచీన కావ్యభాష. ప్రాచీన కాలంలో లిఖిత భాషకు సాహిత్యమే ప్రధాన ప్రయోజనంగా ఉండేది. అది ఒకానొక రకమైన సాహిత్యం మాత్రమే. అందుకే అది కేవలం కావ్యభాష. సంకీర్తన, పద సాహిత్య భాష, యక్షగాన భాష, శాసనభాష, కైఫీయత్తుల భాష, వ్యాఖ్యానాల భాష ప్రధాన సంప్రదాయంలో భాగాలుగా కాక సమాంతర సంప్రదాయాలుగా ప్రాచీన కాలం నుంచీ ఉన్నాయి. రచనా వైవిధ్యానికి, పాలనాది రాజకీయ, సాంఘికావసరాలకి మనకు సాంప్రదాయికంగా వచ్చిన ఏ ఒక్క పద్దతీ చాలదు. ఆధునికావసరాలకు ఆధునిక రచనా భాషనొకదానిని తయారు చేసుకోవాల్సిన అవసరం వచ్చింది. అది మాట్లాడే భాష పునాదిగా, పైన పేర్కొన్న సాంప్రదాయిక రీతుల సహకారంతో తయారవుతున్నది. ఈ దశలో ఏకవాక్యత ఉండకపోవచ్చు. అది దోషమూ కాదు, అసహజమూ కాదు. ఆధునిక రచనా భాషకు అనేక రచనారీతులను ఇముడ్చుకోగలిగిన శక్తి
ఉంది. ఒకవేళ ఈ శక్తి చాలకపోతే మనకున్న అన్ని వనరులనూ, అంటే మాట్లాడే భాషతో సహా అన్ని సాంప్రదాయిక రీతులనూ వీలైనంతగా కొల్లగొట్టి ఆ శక్తిని సంపాదించాలి. ఇతర భాషల నుంచి గ్రహించగూడదని కాదు. అత్యవసరమైనప్పుడు ఎట్లాగూ తప్పదు, అవసరానికి మించి పరభాషలకు పెత్తనమిస్తే పేనుకు పెత్తనమిచ్చినట్టు అవుతుంది.
ఇంగ్లీషు మీడియం స్కూళ్లు ఆ పని బాగా చేస్తున్నాయి. కేంద్రం వారు మూడు భాషల సిద్దాంతం, హిందీకిచ్చిన పెత్తనం వల్ల ఇదే పని ఇంకో వైపు నుంచి జరుగుతుంది. అర్థశతాబ్ద కాలంగా మనకు సంక్రమించిన రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల నిర్లక్ష్యం ఈ పరిస్థితిని అనుమతించాయి. అగ్నికి ఆజ్యం పోసినట్లు తెలుగు విద్యావంతుల అలసత్వం తోడయింది. తెలుగు భాషపై ఆసక్తి ఉన్న విద్యావంతులుగా ఇప్పుడు మన కర్తవ్యాలేమిటి? తెలుగును రక్షించుకోవాలి. తెలుగు పిల్లలను తెలుగు పౌరులుగా తయారు చేసుకోవాలి. తెలుగు రాష్ట్రంలో తెలుగు వాతావరణాన్ని కలిగించాలి. ఇందుకు పరిమిత పరిధుల్లోనూ, విస్తృత రంగాల్లోనూ ఏకకాలంలో కృషి చెయ్యాల్సి ఉంది. ఎవరి పరిధుల్లో వారు కృషి చేస్తూనే తమ శక్తియుక్తులను ఏకోన్ముఖం చెయ్యాల్సి ఉంది. వలస పాలకులు మనకు ఇంగ్లీషు ఇస్తే, మనం వారికన్నా ముందుకు పోయి ఇంగ్లీషు మీడియం స్కూళ్లను ఏర్పార్చుకున్నాం. వీటిని ప్రజాస్వామ్య పద్ధతులతో నిరోధించాలి. వాటిని తగ్గించే మార్గాలను అన్వేషించాలి. తెలుగు పిల్లలకు తెలుగు తప్పనిసరిగా నేర్పే అవకాశాలను కల్పించాలి ఈ స్కూళ్ల పైన వత్తిడి వచ్చేట్టు చెయ్యాలి. అది ఒక వైపు తల్లి తండ్రుల నుంచి రావాలి. మరోవైపు ప్రభుత్వం నుంచి రావాలి. ఆచరణ యోగ్యమైన ప్రతిపాదనలను వారి దృష్టికి తీసుకురావాలి. ఇదే సందర్భంలో తెలుగు అధ్యాపకులుగా మన కర్తవ్యాల గురించి ఆలోచించాలి. పాఠశాలా, కళాశాల, విశ్వవిద్యాలయాల పాఠ్యాంశాలను పునఃపరిశీలించి తగిన మార్పులు చెయ్యాలి.
మనం చాలాకాలంగా ఒక వైపు సాహిత్య బోధనకూ, భాషా బోధనకూ తేడా గమనించటం లేదు. మరోవైపు భాషా బోధనకూ, వ్యాకరణ బోధనకూ వ్యత్యాసం చూపించటం లేదు. సాహిత్యం తప్పకుండా చదవాల్సిందే. సాహిత్యం మానసికావసరం. భాష భౌతికావసరం. సాహిత్యం రచన, పఠనాలపై అందరికీ ఆసక్తి ఉండక్కర్లేదు. భాష అందరికీ అవసరమైనది. తెలుగు పాఠ్యాంశాలలో వచన రచనపై చూపించవలసిన శ్రద్ద చూపిస్తున్నామా? అని మనం ఆత్మ విమర్శ చేసుకోవాలి. వచనంలో మనకు అనేక రచనా భేదాలున్నాయి. వాటిలో కొన్ని రకాలు ఇంకా అభివృద్ది చెందాల్సి ఉన్నా, ఈపాటికే అభివృద్ధి చెందినవి ఉన్నాయి.
ఉదాహరణకి మనకు నిర్దిష్ట శాస్త్ర వచనం అంత సుష్ఠుగా ఏర్పడలేదు. అలంకారాలు, వ్యంగ్య సూచనలు, అనేకార్థ బోధలు లేకుండా విషయ ప్రధానం వచనం రాయలేకపోతున్నాం. పత్రికల పతాక శీర్షికలు చూడండి. వాటిల్లో పదాల విరుపులు చూడండి. వార్తా కథనం చూడండి. తెలుగు పత్రికలు కవిత్వ వచనం రాయటంలో పోటీ పడుతున్నాయి. సాహిత్య వ్యాసాలు చూడండి. సిద్దాంత వ్యాసాలు చూడండి. కాస్త కవిత్వం, మరికొంత కథ, బోలెడు ఊకదంపుడు కనిపిస్తుంది. అర్థాంతర బోధలూ, చమత్కారాలూ, సభంగాభంగా శ్లేషలూ వచానికి వన్నె తెచ్చేవి అనుకొంటున్నాం. అలంకారికత మంచి వచనానికి గీటురాయి అనుకుంటున్నాం. శాస్త్ర వచనంలో ఇది అర్థ నిర్దిష్టతకు ఆటంకాలని మనం ఇంకా గుర్తించలేదు. దిన పత్రికా వ్యాసానికి పరిశోధక పత్రానికి భేదం చూపించలేకపోతున్నాం. దీని విషయమై చెప్పవలసింది చెయ్యవలసింది చాలా ఉంది. శాస్త్ర సంక్షిప్తతకు, నిర్దిష్టతకూ కొంత గ్రాంథికమే నయం. శాస్త్ర సంక్షిప్తత అంటే ప్రకరణానికి అవసరమైనదంతా చెప్పటం. అవసరమైనది మాత్రమే చెప్పటం. అర్థాంతర బోధ, వ్యంగ్య వైభవమూ వగైరా లేకపోవటం, హాస్య, చతురోక్తులు లేకపోవటం, చెప్పింది తార్కికంగా, సహేతుకంగా ఉండటం, శాస్త్ర వచనం ద్వారా మనం ఆశించేది వినోదం కాదు. మనోల్లాసం కాదు, హృదయహ్లాదం కాదు, విజ్ఞానం.
తెలుగులో అందరూ కవిత్వం రాయరు, చదువుకున్న వాళ్లంతా వచనం రాస్తారు. ఆ వచనంలో రకరకాల సంప్రదాయాలు కొన్ని ఏర్పడి ఉన్నాయి. కొన్ని ఇంకా ఏర్పడాల్సి ఉన్నాయి. సాహిత్య వచనం (షతీవa్‌ఱఙవ జూతీశీరవ) లో మనకు కొన్ని శైలీ భేదాలు ఉన్నాయి. శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి, చలం, కృష్ణశాస్త్రి, శ్రీశ్రీ, విశ్వనాథ సత్యనారాయణ, నార్ల వంటి రచయితల వచన రచనలను శైలి కోసం అధ్యయనం చెయ్యాల్సిన, చేయించాల్సిన అవసరం ఉంది. తెలుగు పత్రికల సంపాదకీయాలలో, ఇతర కాలమ్స్‌లో కొన్ని వచన రీతులేర్పడ్డాయి. ఇవి రచనా రీతులు. వీటిని సవిమర్శకంగా బోధించే లక్ష్యాలతో పాఠ్య భాగాలుగా చేర్చవచ్చు. పాలనా రంగంలో భాషకు కూడా నిర్దిష్టత అవసరం. విషయబోధ ప్రధానం. ఇప్పటి వరకు తెలుగు అమలులో భాష విషయంలో వస్తున్న చిక్కులను అధ్యయనం ద్వారా పరిష్కరించుకోవాలి. ఇట్లా వివిధ రంగాలలో భాషా ప్రయోగంలో జరిగిన అభివృద్ధి ఎంత? జరగాల్సింది ఎంత? అని బేరీజు వేసుకొని ముందుకు సాగాలి.
ఇతర భాషల దురాక్రమణ నుంచి తెలుగును రక్షించుకుందాం. తెలుగు భాషా ప్రయోగాన్ని అన్ని రంగాలకూ విస్తరింపజేద్దాం. తెలుగులో ఇంకా ఏర్పడని రచనా రీతులను ఏర్పర్చుకుందాం. తెలుగు భాష సర్వతోముఖాభివృద్ది కోసం ప్రయత్నిద్దాం.
('భాషానువర్తనం' పుస్తకం నుండి)