- తెలకపల్లి రవి
భారతదేశంలో సాంస్కృతిక వైవిధ్యం - సవాళ్ళు- ఈ రెండూ చాలా విస్తృతమైనవి. భారతదేశంలో ఉన్న సాంస్కృతిక వైవిధ్యాన్ని, భిన్నత్వాన్ని చెప్పాలంటే వింధ్య హిమాచల యమునా గంగా ఉత్సల జలధితరంగ పంజాబ సింధు, గుజరాత, మరాఠ, ద్రావిడ, ఉత్కళవంగ ఇన్ని భాషలున్న ఈ దేశానికి ఒక్క బెంగాలి గీతాన్ని జాతీయ గీతంగా పెట్టుకోవడంలోనే ఈ దేశం యొక్క సాంస్కృతిక ఔన్నత్యం, వైవిధ్యం కనపడుతుంది మనకు. అనుకోకుండా బెంగాలి కవి వ్రాసిన గీతాన్నే బంగ్లాదేశ్‌కు కూడా వారు జాతీయ గీతంగా పెట్టుకున్నారు. ప్రపంచంలో రెండు దేశాలకు జాతీయ గీతాన్ని రాసిన ఒకే ఒక కవి భారతదేశంలో ఉండటం కూడా యాదృశ్చికం కాదు. అందుకనే భారతదేశం ఒక దేశం కాదిది ఒక ఉపఖండం అన్నారు. ఆ సేతు హిమాచలం అంటే అపారమైన వైవిధ్యానికిది నిలయం. భారతదేశమనేది భిన్నత్వంలో ఏకత్వంగా మనం చూస్తా ఉన్నాం. ఏకత్వంలో భిన్నత్వం మనం చూస్తామా అనేది ఇక్కడ ప్రశ్న. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం అనే మాటకి ప్రాధాన్యత ఇచ్చేట్లయితే అన్ని కలిసిపోయే దానికి మనం ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. ఏకత్వంలో భిన్నత్వం అంటే అది ఇంకొకటి. నా దేశం భగవద్గీత, నా దేశం అగ్ని పునీత సీత, నా దేశం కరుణాంతరంగ, నా దేశం తరంగరంగ గంగా అని నారాయణరెడ్డి అన్నారు.
మనది భారతదేశమమ్ము, మనది భారతభూమి తల్లి, బాదరాయణ ఆదిరుషులకు పాదుకొమ్మది చెల్లి అని ఇంకొకాయన అన్నాడు. తక్షశిలా పాటలీపుత్రం హరప్పా, మొహంజదారో రోమాన్యాది బహిర్ముఖాల్లో, చారిత్రకసంధ్యా మానసిక వికాస మెట్టిదని ఒకాయన ప్రశ్నించాడు. సారే జహాసే అచ్చా హిందూ సితారాహమారా ఎందుకన్నాం మనం. ఎందుకన్నా మంటే తోటలో పూలలాగా ఈ దేశంలో రకరకాలైనటువంటి జీవ వైవిధ్యం, పర్యావరణ వైవిధ్యం, మానవ వైవిధ్యం, సాంస్కృతిక వైవిధ్యం, సాంపద్రాయ వైవిధ్యం ఉన్నాయి. ఇంత వైవిధ్యం ఉన్న దేశం మరొకటి లేదు. ఇంకెక్కడో లేదు. లేదు కాబట్టి మనది భారతదేశం అని సగర్వంగా చెప్పుకుంటున్నాం. ఈ దేశంలో కాస్త - అరకు లోయలోకి వెళ్తే ఇప్పటికి కూడా ఆదివాసి సంస్కృతి మనకు కనిపిస్తుంది. ఆదివాసులలో వనవాసులనే వారి సంస్కృతి కూడా మనకు కనిపిస్తుంది. అక్కడ్నుంచి ఇక్కడకు వస్తే విశాఖపట్నంలో చంచల సంస్కృతి కూడా మనకు కనిపిస్తుంది. కాబట్టి మనం అపారమైన ఈ భారత పరంపరను మనం ఎప్పటికి ఒకే దేశం ఒకే ప్రజ, ఒకే పార్టీ, ఒకే మోడి అంటే కుదరదు. ఈ దేశం చాలా పెద్ద దేశం. ఈ పెద్ద దేశాన్ని మొత్తం కూడా ఒక్క ముక్కలో నిర్వచించగలిగిన వాళ్ళు, ఒక్క ముక్కలో చెప్ప కలిగిన వాళ్ళు లేరు. అందుకనే ఈ వైవిధ్యాన్ని గుర్తించకలగడం మొదటగా మనకు అవసరం.
మనది వేదభూమి. వేదాల్లో కూడా ముందు భాగాలున్నాయి కదా. వేదాల్లో సంహితలున్నాయి. వేదాల్లో అరణ్యకాలున్నాయి. వేదాల్లో ఖర్మ కాండుంది, ఒక మంత్ర కాండ ఉంది. లోకం దైవాదీనం, దైవం మంత్రా ధీనం, మంత్రం బ్రాహ్మణాధీనం బ్రాహ్మణా మమ దేవతాయహా! ఇది ఒక మంత్రం. ఇది మన సంస్కృతి. ఇక్కడ సమస్య బ్రాహ్మణ్యకాలు. బ్రాహ్మణులది కాదిది. కాని ఒకే దేశం, ఒకే ప్రజ అనడంలో దానర్థం అదే. ఒకే మతం అని ఒకే దేశం ఒకే ఏంటీ ఒక దేశం ఒకే ప్రజ అంటే ఒకే మతమని. హిందువుగా జీవించు, హిందువుగా గర్వించు. గర్వించితే గర్వించు కాని ప్రక్క వాడిని ఎందుకు నిందిస్తున్నాం అనేది ప్రశ్న. ఇప్పుడు ఎప్పుడైతె మన సంస్కృతి గొప్పది. మన అభిమానం గొప్పది అనే దానితో ఆగకుండా అభిమానం దురభిమానంగా మారుతుందో అది దుష్పరిణామాలకు దారి తీస్తుంది. అందుకని ఇక్కడ ప్రభుత్వాలు, పార్టీలు, సంస్థలు మాత్రమే కాకుండా మొత్తం భారతీయ పౌర సమాజం తన మూలాల గురించి, తన ఉనికిని గురించి ఆలోచించుకోవాల్సిన ఒక విపత్కర పరిస్థితికి మనం వచ్చాము. మొన్నీ మధ్య చాలా చర్చ జరిగింది. కత్తి మహేష్‌ గారు, పరిపూర్ణానంద స్వాముల వివాదం గురించిందంతా ఇప్పుడు నేనా చర్చలోకి పోను. కాని ఆ సందర్భంగా నాకో వీడియో పంపించారు. ఆ వీడియోలో ఏముందంటే రోజు పొద్దున్నే లేచి చెపుతుంటారు పెద్దగా ఈ చాగంటి కోటేశ్వరరావు గారు, గరికిపాటి నరసింహారావు గారు, చినజియ్యర్‌ స్వామి గారు వీరంతా ఎక్కడికి పోయారు. రాముడు మీద ఇంత దాడి జరుగుతుంటే అని ప్రశ్నిస్తున్నారు. వాళ్ళను కూడా ఈ ఎలిమినేషన్‌ ప్రాసెస్‌, డామినేషన్‌ ప్రాసెస్‌ ఒకసారి మొదలైన తర్వాత అది ఒకచోట ఆగదు. అది మనమిప్పుడు చూస్తున్నాం. భారత రాజ్యాంగ విలువలను ఊచకోత కోస్తున్నటువంటి సందర్భం. భారతీయ సంస్కృతి యొక్క మూలాలను సవాల్‌ చేస్తున్నటువంటి సమయం ఇది.
ఏమిటీ భారతదేశం యొక్క మూలాలు. గ్రీకు డెమోక్రసి గురించి అందరూ చెప్తుంటారు. కాని గ్రీసులో డెమోక్రసి రాకముందే ఇస్లామిక్‌ పరిపాలనలో ప్రజాస్వామ్యం పరిఢవిల్లిన దశ ఉంది. మీరు చూడండి బెజ్జోని కొండ కెళ్ళండి. బౌద్ధ ఆరామాన్ని చూడండి. అక్కడ మధ్యలో గురువు కూర్చుని
ఉంటాడు. చుట్టూ పీఠాలు ఉంటాయి. బౌద్ధారామాల్లో ప్రజాస్వామ్యం సంస్కృతి వర్థిల్లిందని మనకు చరిత్ర చెపుతూ వుంది. అహింస గాంధీగారు చెప్పడాని కంటే చాలా కాలం క్రిందటే జైనులు చెప్పారని చరిత్ర చెపుతూ వుంది. అందుకని భారతదేశమంటేనే ఒకే మతం ఒకే ఇది అనే ముందు ఈ చరిత్రని ఎవరి కిద్దాం మనం? చరిత్ర 2014 జూన్‌ 6వ తేదీన మోడీ ప్రమాణస్వీకారంతో మొదలుపెడదామా లేదే! దానికంటే ముందు చరిత్ర ఉంది కదా! కాబట్టి మిత్రులారా ఈ భారతదేశం యొక్క సుదీర్ఘ సంస్కృతిని గమనించినపుడు ఈ దేశంలో జైనులు, బౌద్ధులు ఉన్నారు. శమనులన్నారు. వారిని బ్రాహ్మణుల మతమన్నారు. హిందూ మతం అనలా. అందుకనే హిందూ మతం అనే దానిలో కూడా మూడు దశలున్నాయి. వైదిక దశ, బ్రాహ్మణదశ, హిందూమత దశ. హిందూమత దశ అనేది బౌద్ధమతం తర్వాత వచ్చింది. బౌద్ధమతం వచ్చిన తర్వాత వీళ్ళనందరిని ఆకర్షిస్తున్నారే మన మతం ఏమయిపోతుందని శంకరాచార్య బయల్దేరారు. బయల్దేరితే అప్పుడు ఎందుకు బౌద్ధమతం ఆకర్షిస్తుందంటే బౌద్ధమతం కొంచెం ఆమ్‌ ఆద్మీ పార్టీలాగుంది. సామాన్యులందర్నీ కలుపుకుంటుంది. వీళ్ళు ఎవర్నయినా గాని చేర్చుకుంటున్నారు. కాబట్టి మనం కూడా ఇలా చేస్తే కాని కుదరదు. అప్పటివరకు ఏంటీ శూద్రులు పూజ చేయకూడదు. శూద్రుడు ఇంట్లో విగ్రహాలు పెట్టుకోకూడదు. గుళ్ళు లేవు. అంతకుముందు మనకు బౌద్ధమతం వికసించి తర్వాత కాస్త దెబ్బ తింది. బౌద్ధమతం ఎందుకు వికసించింది. బౌద్ధమతం దేశ సరిహద్దులు దాటి వెళ్ళింది. మనం బౌద్ధమతం కాదు బోడి మతం అనుకుంటున్నాం. కాని శ్రీలంకలో బౌద్ధమతం ఉంది. చైనాలో వుంది. ఇంకా కొన్ని దేశాలలో కొద్దో గొప్పో బౌద్ధమతం
ఉంది. ఇప్పటికి కూడా ప్రపంచంలో వున్న ప్రవక్తల్లో మొట్టమొదటివాడుగా బుద్ధుడు పరిగణించబడుతున్నాడు. బుద్ధుడు చెప్పినటువంటి వివరణ దాదాపు ఊహాజనితం - సోషలిజంకు చాల దగ్గరగా ఉంది. ఏమని చెప్పాడాయన. ఒకప్పుడు మనుషులందరూ సమానంగా ఉండేవాళ్ళు. ఈ సమానంగా ఉండే మనుషుళ్ళో కొంతమంది నెమ్మదిగా ఆస్తిపాస్తులు సంపాదించుకున్నాక ఇతరులను పీడించడం మొదలు పెట్టారు. ఆ విధంగా ఇవన్ని వచ్చాయి అని ఒకమాట చెప్పాడు బుద్ధుడు. అదే తర్వాత దాటి వచ్చిన వారు ఏమి చెప్పారంటే సురులకు అసురులకు మధ్యలో యుద్ధం జరిగింది అసురుల నుండి కాపాడమని వేడుకుంటే ప్రజాపతి బ్రహ్మ రాజుని నియమించాడు అని. బుద్ధుడు చెప్పిన ప్రకారం రాజు ఎన్నుకోబడతాడు. రాజు కొడుకు మరలా వస్తాడు. ముఖ్యమంత్రి వస్తాడు, ముఖ్యమంత్రి కొడుకు మరలా ఎన్నుకోబడతాడు. ఈ పరంపర ఈ వంశపారంపర్యకు, రాచరికానికి పునాదులు హిందూ మతంగా మారిన తర్వాత వచ్చాయని చరిత్రలో చూస్తే మనకు తెలుస్తుంది. అసలు మత చాందసాన్ని ప్రశ్నించే - అసలు దేవుడున్నాడా? మీరు నేను కాదు. కలడు కలండనువాడు అసలు కలడో లేడో అని పోతనే ప్రశ్నించాడు. ఇప్పుడు పోతన్నను వెళ్ళి కొడతారా సంఘ పరివార్‌ వాళ్ళు నా కర్థం కాదు.
కనకంబు గృహిణీ లేదనగానే కదలిపోయాడు రాఘువుండు. యిద్ది లేనివాడు దేవుడెట్లాయరా విశ్వదాభి రామ వినురవేమ అని ప్రశ్నించినటువంటి వేమనను కొడతారా సంఘ పరివార్‌ వాళ్ళు. కొట్టలేరు. కొట్టడానికి కుదరదు. అందుకే శ్రీశ్రీ అన్నాడు- ఆదికాలంలో తిక్కన, మధ్యకాలంలో వేమన, ఆధునిక కాలంలో గురజాడ మన మహా కవులు అన్నారు. వేమనని ఆవిష్కరించినటువంటి మన రాళ్ళపల్లి అనంత కృష్ణశర్మ అద్భుత ప్రసంగాలు ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలో సి.ఆర్‌. రెడ్డి ఏర్పాటుచేశారు. వాటిని ప్రచురించడం మనకు చాలా గర్వించదగ్గ విషయం. వేమనను మొదట చాలా తొక్కి, ప్రక్కన పెట్టారు. కాని వేమన వచ్చాడు. అంటే మనం బుద్ధుని నుంచి ఆధునిక వేమన వరకు భారతీయ సమాజంలో ఆధిపత్యం, అగ్రవర్ణ తత్వం ఎంతుందో దాన్ని ప్రశ్నించే తత్వం, ఎదురించే తత్వం కూడా అంత ఎక్కువగా ఉంది. చార్వాకులు ప్రశ్నించారు. లోకాయతులు ప్రశ్నించారు. హేతువాదులు ప్రశ్నించారు. శ్రీశ్రీ ఈ ముగ్గురినే కవులు అని ఎందుకన్నారంటే ఈ ముగ్గురు కూడా మానవుడికి పట్టం కట్టారు కాబట్టి. మానవుడు ఏ దైవాన్నైనా పూజించవచ్చు. ఎవరి దేవున్ని ఎవరయినా పూజించుకోవచ్చు. ఎవరి విశ్వాసం ఎవరిదయినా కావచ్చు. కాని మానవుడి కంటే మానవుడి విశ్వాసానికి - మతం అంటే ఏమిటి అనే అభిప్రాయానికి ఎక్కువ విలువిచ్చి నా అభిప్రాయంతో విభేదిస్తే కుదరదు అనే దగ్గర సమస్య వస్తుంది. వీరందరిని మొన్న వచ్చిరి ముసల్మానులు, నిన్న వచ్చిరి ఆంగ్రసులు, నిన్న వచ్చిరి బుడత కీచులు నేడు వచ్చిరి ఎంగిరీసులు అన్నాడు గురజాడ. మొన్న వచ్చిరి ముసల్మానులు, నిన్న వచ్చిరి బుడత కీచులు, బుడత కీచులంటే పోర్చుగీసు వాళ్ళు. నిజానికి భారతదేశ చరిత్రను మలుపు తిప్పినటువంటి బొబ్బిలి యుద్ధం ఫ్రెంచి వాళ్ళకు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకు మధ్య ఇక్కడే జరిగింది. మరీ పరిణామ క్రమం- ఈ దేశాన్ని ఫ్రెంచి వాళ్ళు గెలిసుంటే బ్రౌను దొరలు - ఇప్పుడు చంద్రునరేంద్ర దొరలు - దొరలు దొరల కుమారులు, వారిట్వీట్లు, ముసైట్లు ఇదంతా ఒక కధనుకోండి. విదేశీయులు ఇంగ్లీషు వాళ్ళకంటే, అంతకు ముందొచ్చిన ముసల్మానులు - మనం ముసల్మానులను ఎక్కువ వ్యతిరేకించుతాము ఎందుకు? వాళ్ళిక్కడే కలిసిపోయారు కదా! ముస్లింలు లేకపోతే తాజ్‌మహల్‌ లేదు, ముస్లింలు లేకపోతే మొఘల్‌ ఏ ఆజం లేదు, ముస్లింలు లేకపోతే చార్మినార్‌ లేదు - చాలా లేవు, వారన్నట్లు అక్బర్‌ లేకపోతే కొన్ని లేవు. ఇవన్ని మనం పడగొట్టుకుంటూ పోతే మళ్ళా అవి కట్టడానికి మూడు తరాల వరకు పడుతుంది. సమయం సరిపోదు. కాబట్టి చరిత్ర దృష్టి కాదిది. రెండోది- మాట్లాడితే పాశ్చాత్య నాగరికత అంటారు. మన డెమోక్రసి చాలా విషయాలు మనం తెచ్చుకున్నాం కదా! పెద్దలు చెప్పారు పాశ్చాత్యులు అంటే అదో డైరెక్షన్‌ కాదు. పశ్చిమ అంటే పాశ్చాత్యులనుకుంటున్నాము. పాశ్చాత్యులు అంటే అనంతరం వచ్చినవాళ్లు. అంటే పనైపోయాకా ఏడవడం. ఎన్నుకున్నాక ఏడవడం లాంటిది. పాశ్చాత్యులకంటే కూడా ఈ దేశంలో ఉండి ఇక్కడే కలిసిపోయిన వారిపై ఎందుకు ద్వేషం. దీనికేమైనా హేతుబద్దమైన కారణముందా! వాళ్ళలో కబీర్‌ లేడా! వాళ్ళలో ఇంకొకరు లేరా కాబట్టి ఈ తేడాని కూడా మనం గమనించాల్సి ఉంటుంది.
ఇకమూడోది. భారతదేశంలో ఈ మతాలు ఎలా వున్నా సరే, రాజ్యానికి మతానికీ మధ్యలో ఉండాల్సిన తేడా చాలా స్పష్టంగా వుంది. ఇది పాశ్చాత్య దేశాల కంటే భారతదేశం మెరుగు. ఈ విషయాలలో పాశ్చాత్య దేశాలలో చర్చి చెప్పినట్లే నడిచారు. ఇంగ్లీషు రాకుమారుడు అనుకున్న పెళ్లి చేసుకొనేందుకు చర్చి అడ్డమొచ్చే వరకు వారికేమి ఇబ్బందిలేదు. ఆ తర్వాత ప్రొటెస్టెంటు వారు విడిపోయారు. మార్టిన్‌ లూధర్‌కింగ్‌ వంటివారు అందరూ తిరుగుబాట్లు చేసినట్లే
వాళ్ళు తిరుగుబాటు చేశారు. కాని భారతదేశంలో రాజుకు రాజ గురువుకు మధ్యలో, రాజ్యానికి, మతానికి మధ్యలో ఆ తేడా వుంది. ఇప్పుడు మీరు రామదాసు కథ చూడండి. నా వుద్దేశ్యంలో రామదాసు అందరికంటే పెద్దరెబెల్‌. ఏం కులుకుతూ తిరిగేవ్‌ ఎవడబ్బసొమ్మని రామచంద్రా! అని ప్రశ్నించాడు రాముడిని. ఎవడబ్బా సొమ్మని దేవుడినే అన్నాడు రామదాసు. ఇప్పుడు స్పెషల్‌ హెలికాప్టర్‌లలో తిరుగుతున్నారు. నీ చుట్టు ఇంతమందితో ఎవడబ్బ సొమ్మని తిరుగుతున్నావని రామదాసు ఆ రోజుల్లోనే ప్రశ్నించాడు. రామదాసు తానిషా తాలుకు కప్పం తీసుకుని రాముడికో గుడికట్టించాడు కదా! గుడి కట్టిస్తే తానీషా ఆయన్ని జైళ్లో పెట్టాడు. రాముడు ఏం చేశాడండి. రాముడు ఓం భీం, ఫట్‌ తానీషా జి అని అన్లేదు. తమ్ముడిని తీసుకువచ్చి తానీషాకి కట్టాల్సిన డబ్బులు కట్టి విడిపించాడు. ఇందులో సందేశం ఏమిటి? రాజులు వేరు, రాజ్యాలు వేరు. రాజుగారికుండాల్సిన ధర్మాలు వేరు, నీ రాజ్యానికి ఉండాల్సిన ఆర్థికనియతి వేరు, భక్తి ప్రవత్తులు వేరని నీ రాముడే చెప్పాడని మీరొకవైపు చెప్పుకుంటారు. ఇక్కడే సాంస్కృతిక వైవిధ్యం కనిపిస్తుంది. అద్వానిగారు హైదరాబాద్‌ వచ్చినపుడు మీరు భద్రాచలం వెళ్తున్నారా అని అడిగితే ఎందుకు భద్రాచలం, ఏముందక్కడ అన్నాడట. ఇది వాస్తవం. లేదండి అక్కడ రాముడు వుంటాడు - ఆంధ్రజాతికిది అయోధ్య గుడి. ఆ అయోధ్య అంటే అధికారం అక్కడుంది. ఇక్కడ లేదు కదా. ఆయన ఇప్పటికీ చూశారో లేదో కాని నాకు సందేహమే. అద్వాని గారిని ఇంటర్వ్యూ చేయడానికి నా మిత్రులు వెళితే ఎక్కడా రాముడి బొమ్మలు లేవట. ఆ ఇంటర్వ్యూ చేసినవారక్కడ వాళ్ళిది ప్రత్యేకంగా వ్రాశారు. మహమ్మదాలిజిన్నా ఆయన లండన్‌లో బారిష్టర్‌లా చేసి వచ్చిన తర్వాత సన్మానం చేస్తే మీరెందుకు మిడిల్‌ టెంపుల్‌ స్కూల్‌లోనే చేశారంటే ఆయన అన్నాడట నేనెందుకు చేశానంటే అక్కడ అల్లా ఫోటోలున్నాయని అని చెప్పాడట. అల్లా ఫోటో ఉందంటే అందరు డంగైపోయారట. ఎందుకని అల్లా ఫోటో ఉండదు. ఇస్లాం ప్రకారం అల్లాకు ఫోటో ఉండదు. కాబట్టి అల్లా ఫోటో ఉండటానికక్కడ అవకాశమే లేదు. కాబట్టి అద్వాని గారు వెళ్ళి పాకిస్థాన్‌కి జిన్నాకి కితాబ్‌ ఇచ్చి వచ్చారు. ఆయన పాకిస్తాన్‌ ఏర్పాటుచేస్తే ఈయన ఎన్‌డిఎ సర్కార్‌ ఏర్పాటు చేశారు. తర్వాత ఆయన్ని బయటకు పంపించారనుకోండి. అంటే సాంస్కృతిక వైవిధ్యానికొస్తే జిన్నా పాకిస్తాన్‌ ఏర్పడ్డాక చేసినట్టి మొదటి ప్రసంగంలో ఇస్లాం అంటారేమోనని ఇందామని అందరూ వెయ్యి చెవులతో ఎదురుచూస్తుంటే ఒక్కసారి కూడ అనలేదట అతను. ఫర్‌ హిమ్‌ మతమనేది రాజకీయాలకొక సాధనం. ఖిలాఫత్‌ ఉద్యమం మొదలుపెట్టినప్పుడు ఇది మతపరమైనది వద్దని వ్యతిరేకించినవాడు జిన్నా. అటువంటివాడు ఆ మతాన్నే తీసుకుని దేశాన్నే విభజించే వరకు నడిపించాడు. అంటే మతరాజకీయాలకు ఎక్కడైనా సరే అధికారం పరమావధి తప్ప దానికి ప్రజలతో కాని, ఆధ్యాత్మికతతో కాని పనిలేదు. ఆధ్యాత్మిక చింతనకి ఏమాత్రం సంబంధం లేదు. అయోధ్యలో బాబ్రీమసీదుని పడగొట్టినపుడు అక్కడ మీడియావాళ్ళతో పాటు సంత్‌రామదాస్‌ అని ఎనబై ఏళ్ళాయన పాపం ఆయన్ని కూడా కొట్టారు. ఆయన అడ్డం తిరుగుతున్నాడు. నాదే రామాలయం అంటున్నాడు. కాబట్టి మతపరమైన అసహనానికి భారతదేశం యొక్క పరంపరకు ఏమాత్రం సంబంధం లేదనేది దైవభక్తులైన వారు కూడా గుర్తించవలసిన అవసరముంది. ఎందుకు రామాయణంలో గుహుడున్నాడు - ఎందుకు రామాయణంలో వానరులున్నారు? ఎందుకు రామాయణంలో రావణాసురున్ని కూడా గొప్పగా చెప్పారు. ఈ మధ్య ఒక చర్చ వచ్చింది. వాళ్ళే మన్నారో నేనొదిలేస్తున్నా రావణాసురుడు ఓడిపోతున్నాడు కాని సీత మీద మాత్రమ యాసిడ్‌ పోయలేదు. మనం ఈ విషయం గుర్తించాలి. కాని శూర్పణఖ ముక్కు చెవులు ఎవరు కోశారు. లక్ష్మణ కుమారుడు కోశాడు. అలాగే రావణాసురుడు పంపిన సీతని అగ్నిలోకి ఎవరు తోశాడు. రాముడు తోశాడు. వాల్మీకి వ్రాసినటువంటి రామాయణంలోని శ్లోకాలు చదివితే చాలు. ఏమన్నాడు సీతొచ్చి నిలబడగానే కొన్ని గిట్టనివి కూడా
ఉన్నాయి. కంటి జబ్బు చేసినవాడి ముందు దీపం పెడితే ఎలా ఉంటుందో సీతా నువ్విక్కడ నిలబడితే నాకావిధంగా
ఉన్నదన్నాడు. నేను రాజును, పరాక్రమవంతుడినని నిరూపించుకునేందు కోసం నిన్ను విడిపించానుకాని నిన్ను ఏలుకోవడానికి కాదు. నీవు లక్ష్మణుడు దగ్గరికైనా, విభీషణుడి దగ్గరికైనా పోవచ్చు అన్నాడు. ఇంత అందాల రాశివైన నిన్ను చూసి రావణుడు ఊరికినే ఉంటాడంటే నేనమ్మను అంటాడు. ఇవన్ని వాల్మీకి రాశాడు మరెవ్వరూ రాయలా! అంటే మన మతంలో ఆ పురుషాధిక్యత గురించి చర్చిస్తుంటే వాల్మీకి వాటి గురించేమి అనడం లేదు. సీతను రాముడి దగ్గరికి పంపించలేదు వాల్మీకి. మనమీ విషయం గుర్తుపెట్టుకోవాలి. రాముడ్ని పూజించినంత మాత్రానా సీత మీద సానుభూతి చూపించకూడదు అంటే భారతీయ సంస్కృతిలో ఏమి చెప్పినా గాని, భారతీయ సమాజం, పౌరసమాజం స్త్రీల పట్ల నిలబడి వుంది కాబట్టే వాల్మీకి సీత గురించి అలా వ్రాశాడు. లవకుశ సినిమా చాలా బ్రహ్మాండమైన విజయం సాధించింది. లవకుశులు శ్రీరాముడి చెంతకు వెళ్ళి పాడారు వినుడు వినుడు రామాయణ గాధ అని. రాముడు రామారావు గారు దివ్య మంగళ విగ్రహంతో వచ్చి నిలబడ్డాడు. రాముడ్ని చూడగానే లవకుశులు శ్రీరాఘవం దశరాదాత్మకం - పాపం మహేష్‌కూడా పాడాడు గాని అంత బాగా పాడలేదు లేండి. ఇవన్ని పాడినాక మా జనని సీత ఎక్కడుంది పదండి చూద్దాం అని అడిగారు లవకుశులు. అప్పుడు ఏడ్చింది. వాళ్ళమ్మ కౌసల్య. వెంటనే లవకుశులు తిరుగుబాటుచేసి వాళ్ళమ్మ దగ్గరకు వచ్చారు. కాబట్టి లవకుశులు చేసినట్టి తిరుగుబాటైనా ఇరవై ఒకటో శతాబ్ధంలో స్త్రీల తరపున మనం మాట్లాడలేకపోతే మన మాజీ డిజిపి అరవిందరావు చెప్తున్నాడు రాముడు చేసిందే చాలా సరైందని. సరైందో కాదో ఈనాటి మన సంస్కారంతో చూసినప్పుడు ఆయనట్లా చేసుండ కూడదని భారతీయులందరూ అంటారు. మాల్లాది రామకృష్ణ శాస్త్రి గొప్ప కవి,రచయిత. ఆయన రామాయణం అనడు సీతాయణం అంటాడు. అస్సలు అనడమే సీతాయణమంటాడు. మన రాముడి భక్తుడైన బాపు తీసిన ఏ సినిమా అయినా చూడండి. సీతమ్మవారి కష్టాలే చూపిస్తాడు. అది ముత్యాలముగ్గు కావచ్చు - ఇంకొకటి కావచ్చు. కాబట్టి భారతీయ సమాజంలో భిన్నమతాలు ఉండటం హేతుతత్వం ఉండటము, మానవత్వం ఉండటముతో పాటు స్త్రీల పట్ల సానుభూతి చూపించే లక్షణం కూడా వాల్మీకి దగ్గర్నుంచీ
ఉన్నదని మనం తెలుసుకోవాలి.
తదుపరి విషయం కులాలు. హిందూమతం ఎట్లుంటదో దాని రూపం ఏమిటో మనకు తెలియదు. బుద్ధుడు దగ్గరకు ఒకరాజు పోతే ఏంటీ రథం మీద వచ్చావా అంటే అవును రాజా అంటే, రథమంటే ఏమిటి గుర్రమా, చక్రమా? ఇంకొకటా అని బుద్ధుడు ఆ రాజుని అడుగుతాడు. అదే విధంగా భారతీయ హిందూ మతం అంటే ఏమిటి? హిందూమత మంటే బ్రాహ్మణ, వైశ్య, శూద్ర అసలు ఇందులో ఎక్కడాలేని అసృశ్యులా తెలియదు మనకు. కాబట్టి హిందూమతం కులాల ద్వారానే వ్యక్తీకరించబడింది. కాబట్టి కులాల మధ్య సామాజిక న్యాయం అన్న భావన హిందూ మతానికి చాలా కీలకమైనది. మహాత్మాగాంధీ విదేశీ వస్త్ర దహనం చేసినపుడు ఎందుకు చేస్తున్నావంటే ఇన్‌ బర్నింగ్‌ పారిన్‌ క్లాత్‌ ఇజ్‌ దిషేమ్‌ అన్నాడు. ఇప్పుడు మనం ప్రత్యేకించి విదేశీ వస్త్రాలైతే తప్ప వేసుకోవడం లేదు. ఇక రెండోది ఆయన పూర్‌ ఆఫ్‌ ది పూరెస్ట్‌ అన్నారు. అస్పృశ్యతా నివారణ అనేది ఎందుకు చేపట్టాడాయన. జీవితమంతా రామనామ స్మరణ చేసినవాడు రఘుపతి రాఘవ రాజారాం, పతీత పావన సీతారాం అన్నాడు. అటువంటి మహాత్మగాంధీని 1948 జనవరి 30న హత్య చేయడం కంటే భారతదేశ కల్చరల్‌ డైవర్శిటీకి అంతకుమించిన చాలెంజ్‌ ఏమయినా వుందా? దేశానికి స్వాతంత్య్రం వచ్చిన ఒక ఏడాదిలోపునే అంటే 1948 జనవరి 30న మనం గాంధీని కోల్పోయాము. అంటే అప్పట్నుంచి ఇప్పటి వరకు ఈ
సవాళ్ళు పెరుగుతున్నాయి తప్ప తగ్గడం లేదు. ఆ సమయంలో వున్నవారింకా చాలా చాలా చేశారు. అదింకా వెర్రితలలు వేస్తుంది. వాస్తవానికి తగ్గి ఉండాల్సింది. అయితే గురజాడ అప్పారావు మతములన్ని మాసిపోవును జ్ఞానమొక్కటే నిలిచివెలుగును అన్నాడు. కాని మతం మాసిపోలా? ఎందుకంటే అది రాజకీయాలతో ముడివేసుకుపోయింది. మతాన్ని రాజకీయాలతో పెనవేయడం వలన హిందూమతం స్థానంలో హిందూత్వం అనే మత సిద్ధాంతం ఆక్రమించడం వల్ల అంతర్జాతీయంగా ఒక ఇస్లాం తీవ్రవాదం వంటివి రావడం వల్ల జాతీయస్థాయిలో అంతర్జాతీయంగాకూడా ఇతర మతాలకు కూడా కొంతమంది నన్ను అడుగుతుంటారు మీరు మీ గురించే మాట్లాడుతుంటారు. పొద్దున్నే వారు అన్ని ఛాన్నళ్ళలో మత ప్రచారం చేస్తున్నారు కదా అంటారు. ఛాందసత్వం ఎక్కడున్నా ఖండిస్తాం. కాని అదే సమయంలో వారి ఉనికిని సహించలేనటువంటి ఒక తత్వం, భారతదేశంలో హిందువులు ఎక్కువగాఉన్నారు కాబట్టి హిందువుల దేశం అనే వాదన చాలాచాలా పొరపాటు. ఎందుకంటే ప్రజాస్వామ్యం అంటే మెజారిటీవాదం కాదు. పైగా మెజారిటీ అనేది శాశ్వతంగా కూడా ఉండదు. మెజారిటీ అనేది కూడా మారుతూ ఉంటుంది. దేశ విభజనకు ముందు ముస్లింలు ఎక్కువగా ఉన్న రాష్ట్రాలలో కాంగ్రెస్‌ అధికారంలోకి వచ్చింది ఎక్కువచోట్ల. పంజాబ్‌లో కాని ఇంకొక చోట. కాబట్టి మెజారిటీ డెమోక్రసీ ఈజ్‌ నాట్‌ మెజారిటీ యిజం. డెమోక్రసి ఈజ్‌ రూల్‌ ఆఫ్‌ లా. రోల్‌ ఆఫ్‌ లా. ఇక్కడ మనదేశంలో రూల్‌ ఆఫ్‌ లా లేదు డ్యూయల్‌ రోల్‌ ఆఫ్‌ లా లేదు. అక్కడ జార్ఖండ్‌లో స్వామి అగ్నివేశ్‌ పాపం పుట్టినప్పటి నుండి ఆయనా కాషాయ బట్టలేస్తున్నాడు కానీ ఆర్యసమాజ్‌. ఆరెస్సెస్‌ సమాజ్‌ కాదు. ఆర్య సమాజయితే కుదరదు వారికి. కానీ ఏమయితేనేం దాడి చేశారాయనపై. ఎందుకలాంటి ఘటనలు జరుగుతున్నాయని అందరూ బాధపడ్డారు. కాని ఇటువంటి ఘటనల్లో కోర్టుల్లో శిక్షలు పడ్డవారికి జయంత్‌ సిన్హాగారు సత్కరించారు. అంటే మనం కేవలం ఇటువంటివి ఖండించకపోవడమొక్కటే కాదు సత్కరించడమనేది కూడా దేశంలో వస్తుంది. ఎవరి నాయకులు వారికి ఉండవచ్చు. ఎవరి పార్టీకి వాళ్ళు ఓట్లేసుకోవచ్చు. అది వేరే విషయం. కాని దేశం అన్ని మతాలకు చెందినవాళ్ళది. అన్ని విశ్వాసాలకు చెందిన వాళ్ళది. ఏమతానికి చెందని వాళ్ళది కూడా. రాజారామ్మోహన్‌రాయ్‌ దగ్గర్నుంచి గురజాడ అప్పారావు వరకు ఎందరెందరో సంస్కర్తలు, వైతాళికులు నూతనమైనటువంటి భావాలు చెప్పినటువంటి దేశం. హిందూమతంలో కూడా రామానుజాచార్యులు, మద్వాచార్యులు, దయానంద సరస్వతి ఇటువంటి వారందరు మతం పరిధిలో కూడా సంస్కరణలు ప్రతిపాదించారు. కాబట్టి ఒకటి హిందూ మతమనేది శిలా సదృశ్యమైనది కాదు. రెండోది భారతదేశం శిలా సదృశ్యమైనది అంతకన్నా కాదు. ఈ రెండింటిని కూడా మనం కలగాపులగం చేసి ఈ దేశంలో ఒకటే రాజకీయ మతం, ఆ ఒకటే మతానికి ఒకటే వ్యాఖ్యానం, ఆ వ్యాఖ్యానికి ఒకటే రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం. మిగిలినవి ఏమైనా గాని మేము సహించం అంటే ప్రజాస్వామ్యం కాదు. అది భారత రాజ్యాంగ ధర్మం కాదు. భారత పౌర సమాజం కూడా అటువంటిది ఆమోదించదు. పల్లెల్లో ఉర్సు జరిగితే అన్ని మతాలవారు వెళ్తారు. కడపలోని దర్గాల దగ్గరికి అన్ని మతాలవారు - అగ్రనటులు, పెద్ద పెద్ద నేతలు కూడా వస్తారు. అలాగే రధోత్సవాలలో, తిరణాలలో అన్ని మతాలవారు పాల్గొంటారు. కాబట్టి భారతదేశాన్ని ఇక్బాల్‌ చెప్పినట్లుగా, వేమన కూడా చెప్పాడు- పశులవెన్న పాలేటివర్ణం పూలవర్ణం వేరు పూవులొక్కటే, దర్శనంబులు వేరు దైవంబు ఒక్కటేరా విశ్వదాభిరామ వినురవేమన్నారు. మీకు నచ్చితే పూజించండి. లేదంటే దీని మీద సమాజాన్ని ఇలా రెండుగా, మూడుగా ఇలా చేస్తూపోతే ఇది మిగిలేటటువంటి వ్యవహారం కాదు. అధికారంలో ఉన్నవాళ్ళుకాని, అధికారంలోకి రావాలనుకుంటున్న వారుకాని, అధికారంలోకి వస్తామనుకుంటున్నవారు గాని ఎవరైనా సరే మతాన్ని మటుకు మీరు సాధనంగా చేసుకోకండి. ప్రజాశేయస్సును, ప్రజాస్వామ్య విలువలను, భారత రాజ్యాంగం చెప్తున్నటువంటి లౌకిక స్పూర్తిని, 19వ అధికరణం ఇచ్చినటువంటి ప్రాథమిక హక్కులను వీటన్నింటిని మీరు ఆధారం చేసుకోవాలి. ఎందుకంటే నా నుంచి రాష్ట్రపతి వరకు దేశ ప్రజలలో ఎవరయినా సరే రాజ్యాంగం మీద ఆధారపడాల్సిందే తప్ప రాజ్యాంగేతర శక్తి మీద ఆధారపడే హక్కు ఎవరికి లేదు. భారతదేశం ముమ్మాటికీ లౌకిక రాజ్యాంగం. భారత రాజ్యాంగం ముమ్మాటికి సామాజిక న్యాయాన్ని చెప్పేటటువంటి రాజ్యాంగం, భారత రాజ్యాంగం ముమ్మాటికి సమాఖ్య రాజ్యాంగం. ఎందుకంటే రాజ్యాంగంలో మొదటి అధికరణమే భారతదేశం రాష్ట్రాల సమాఖ్య అని చెప్తుంది. ఇండియా ఈజ్‌ ఏ యూనియన్‌ ఆఫ్‌ స్టేట్స్‌ అని చెప్తుంది. కాబట్టి రాష్ట్రాల యొక్క వైవిధ్యాన్ని, భాషావైవిధ్యాన్ని గుర్తించాలి. ఇటీవల ఉత్తరం, దక్షిణం వంటి చర్చలు కూడా వస్తున్నాయి. హిందీ సినిమాలు, హిందీ సీరియల్స్‌ని మనం వద్దంటున్నామా లేదు కదా చూస్తున్నాం కదా! డబ్బింగ్‌ చేసినవి చూస్తున్నాం కదా. తెనాలి రామలింగడు, పెళ్ళికూతురు, ఇలాంటవన్ని కూడా! కాబట్టి భారతీయులకు ఏమిలేదు. బాహుబలి రాజమౌళి సినిమా అన్ని భాషల్లో హిట్టయింది కదా? కాబట్టి కళా సాంస్కృతిక విషయాలలో విశాలత్వం ఈ దేశంలో వుంది. ఉన్నదాన్ని ఇప్పుడు మనం పోగొట్టేసి కొన్ని భాషలే, కొన్ని మతాలే లేక కొన్ని విశ్వాసాలే, కొందరు మనుషులే అనేది తీసుకువస్తే అది మరీ దారుణం. మన ఆంధ్రదేశంలో కుల పైత్యం ఇంకా ఇంకా పెరిగిపోయి, ఈ మతతత్వం, కులపైత్యం కలసిపోయినటువంటి ఒక వికృత పరిస్థితి. ఏ కులమని నన్నివర మడిగితే ఏ కులమని చెప్పుదు లోకులకు, పలు గాకులకు అన్నాడు వీర బ్రహ్మేంద్రస్వామి శిష్యుడు ఎప్పుడో. ఇప్పుడో ఎవరు చూసినా ఇక్కడ- ఆ - తెలకపల్లకి ఎవరయినా బంధువులున్నారా ఇక్కడ అని అడుగుతారు - వాళ్ళు డైరెక్ట్‌గా అడగరన్నమాట. ఈ కుల, మత సంకుచితత్వాలకు, పురుషాధికత్యకు వీటన్నింటికి అతీతమైనటువంటి ఒక మానవీయ సంస్కృతిని, ప్రజా స్వామ్య సంస్కృతిని, రాజ్యాంగ సంస్కృతిని మనం ప్రతిష్టించుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. ఈ మార్కెట్‌ కల్చర్‌, కమ్యూనల్‌ కల్చర్‌ బొమ్మా బొరుసుల్లాంటివి. అసలు అగ్రికల్చరల్‌కే దిక్కులేనప్పుడు ఈ కల్చర్‌ గురించి మాట్లాడే వారెవరున్నారిపుడు. ఎంతసేపు కూడా మనీ కల్చర్‌, సెమీ కల్చర్‌, నైట్‌ కల్చర్‌, పబ్‌కల్చర్‌, ఇదంతా నిజానికి నాన్‌కల్చర్‌. లేదా నాన్సెన్స్‌ కల్చర్‌. నిజమైనటువంటి కల్చర్‌ తెలుసుకోవాలంటే అరకులోయ వెళ్ళి అక్కడున్న లంబాడీలతో లేదా గిరిజనులతో వారితో కలసి మనం ధింసా నృత్యం చేస్తే మనకు వస్తుంది. పల్లెలకు వెళ్ళి అక్కడి పరిమళాల్ని ఆస్వాదిస్తే తెలుస్తుంది. మట్టిమనుషులతో కలిసి నడిస్తే వస్తుంది. లేదంటే ఇక్కడ ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయాలోని లైబ్రరీల కొచ్చి అవి కూడా డిజిటలైౖజ్‌ అవుతున్నాయనుకోండి ఇటువంటి గ్రంథాలయాల కొచ్చి నేర్చుకుంటే తెలుస్తుంది. కాబట్టి మతములన్నియు మాసిపోవును, జ్ఞానమొక్కటే నిలిచి వెలుగును అన్న ఒక గురజాడ స్ఫూర్తితో మనం ఒక మానవీయ స్పృహతో ఇప్పుడు రామపక్షం గురించి వామపక్షం గురించంటున్నారు కాని రాముడి దగ్గర ఒక గొప్ప సుగుణ ముంది రాముడు కృష్ణుడిలాగా మాయలు చేయలేదు. రాముడు మానవుడిగానే బ్రతికాడు. రామాయణంలో తప్పొప్పులుంటే అది చదువుకోవచ్చు చర్చించుకోవచ్చు అది వేరే విషయం. రాముడు మనిషిగా ఎలా ఉన్నాడు - రాముడిది ఏ ధర్మం? అది ఫ్యూడల్‌ ధర్మం. ఆ విలువలు వేరే. కాని మనిషి ఎలా ఉన్నాడు అంటే ఇదిగో ఇలా మనిషిలా. ఇప్పుడు మనం భారతీయుడిగా ఏమని ప్రతిజ్ఞ చేస్తున్నాము. సహోదరస్ఫూర్తికి కట్టుబడి వుంటే అప్పుడు సహనం దానంతట అదే వస్తుంది. అప్పుడు భాయ్‌వాలాలు గాయ్‌వాలాలు అయ్యే ప్రమాదం తప్పింది. అప్పుడు దేశంలో వుండే వైవిధ్యం బ్రహ్మాండంగా పరిఢవిల్లుతుంది.
(విశాఖపట్నంలో వైజాగ్‌ ఫెస్ట్‌ ఆధ్వర్యంలో జూలై 22న 'భారతదేశ సాంస్క ృతిక వైవిధ్యం - సవాళ్ళు' అంశంపై జరిగిన సెమినార్‌లో చేసిన ప్రసంగం)