జి.వెంకట కృష్ణ
'' అచట నొకనాడు నుండె ముత్యాల చాలు
అచట నొకప్పుడు నిండె కావ్యాల జాలు
అచట నొకప్డు కురిసె భాష్యాల జల్లు
విరిసెనట నాడు వేయంచు విచ్చుకత్తి ''
.... ఇది గతించిన కథ!
'' వినిపింతునిక
నేటి రాయలసీమ కన్నీటిపాట
కోటిగొంతుల కిన్నెర మీటుకొనుచు
కోటి గుండెల కంజరి కొట్టుకొనుచు...
అదే పెన్న అదే పెన్న నిదానించి నడు
విదారించు నెదన్‌ వట్టి ఎడారి తమ్ముడూ...''
ఇవి, 1956 లో వెలువడిన పెన్నేటి పాట మొదటి సర్గ లోని ప్రారంభ పాదాలు . రాయలసీమ పేరుతో వున్న వైభవాన్ని నాలుగు వాక్యాల్లో చెప్పేసి వెనువెంటనే అదంతా గతించిన కథ అనేస్తాడు కవి. నేటి రాయలసీమ పరిస్థితి కన్నీటి పాటగా మారిందనీ, దాన్నే వినిపిస్తానని చెప్పి, కవి, పెన్నా నది భౌతిక స్థితి గురించి మాట్లాడతాడు. రాయలసీమ అనే భౌగోళిక ప్రాంతపు కన్నీటి గాధ చెప్పడానికి రాయలసీమలో ప్రవహించే పెన్నానది స్థితి వర్ణించడంలోనే కవి వ్యూహం మనకు అర్థమవు తుంది. ఇదొక ఆధునిక ఎత్తుగడ.
అంతదాకా పద్యం రాజ్యమేలుతోంది. వచన కవిత్వం తెలుగు సాహిత్యంలోకి రంగప్రవేశం చేసి గొప్ప రచనలు వస్తున్నా రాయలసీమలో దాని ప్రవేశం జరగలేదు. పెన్నేటిపాట గేయరూపంలో కొంత సాంప్రదాయ నడకతో వచ్చినా వస్తుపరంగా కథాకావ్యమే! అయినా, మొదట సర్గలోని కవిత్వం రాయలసీమను నదీ పక్షంగా పలకడం ద్వారా అంతవరకూ లేని కొత్త మార్గాన్ని అనుసరించింది. అట్లా రాయలసీమ ఆధునిక కవిత్వం ప్రారంభమైంది.
పెన్నేటిపాట లో కవి ఎందుకు ఎండిపోయిన పెన్నానది గురించి రాసాడు. పెన్నానదిని మొత్తం రాయలసీమకు ప్రతినిధిగా ఎందుకు నిలిపాడు అంటే... పరోక్షంగా ఆనాటి సామాజిక రాజకీయ పరిస్థితుల మీద రచయితకు దృష్టి వుండి అట్లా ప్రస్తావించి ఉంటాడనిపిస్తుంది. అప్పటికి ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడి వుంది. ఆంధ్రప్రదేశ్‌ వైపు నడక సాగుతూ వుంది. రాజధాని కర్నూలు నుంచి హైదరాబాద్‌కూ, కృష్ణా జలాలు నాగార్జున సాగర్‌కూ తరలిపోతూ వున్నాయి. రాయలసీమ సొంత నేల పుత్రుల వల్లే నిర్లక్ష్యానికి గురవుతూ వుంది. అందుకే కరువు కాటకాలతో అల్లాడిపోతున్న రాయలసీమ నూ, అందులోని ఒక రైతుబిడ్డ దైన్య జీవితాన్ని కావ్యంగా తెలుగులోకానికి వినిపించాడు. ఇక్కడ పెన్నానది రాయల సీమకు ప్రతీక. పెన్నేటి పాట ప్రారంభించిన స్థానీయ దశ్యాన్ని 1956 నుంచి 1990ల దాకా యిక్కడ బయలుదేరిన కవులు అందుకోలేదు .
1956 తర్వాత రాయలసీమ నుంచి చాలామంది బలమైన కవులు వచ్చినప్పటికీ వాళ్ల దారులు పెన్నేటి పాట ప్రారంభిం చిన స్థానీయ నేపథ్యంలో ప్రయాణించినవి కావు. 1990ల తర్వాత రాయలసీమ నుంచి కవిత్వం రాసిన ప్రతి కవీ రాయల సీమ ప్రాంతీయ అస్తిత్వాన్ని స్ప ృశించకుండా ముందుకు వెళ్లలేదు. ఈ రీత్యా చూసినప్పుడు పెన్నేటి పాట కవిత్వం మొత్తం రాయలసీమ కవిత్వాన్ని రెండు భాగాలుగా విభజిస్తుంది.
1. రాయలసీమ కవిత్వం 1956 నుంచి 1990ల దాకా
2. రాయలసీమ కవిత్వం 1990లో తర్వాత, అనే
విభాగాలుగా చేసింది.
1956 నుంచి 1990ల దాకా రాయలసీమలోని కవు లెవరు, అని చూసినప్పుడు నూతలపాటి గంగాధరం, మునిసుందరం (చిత్తూరు జిల్లా), హెచ్చార్కె ( కర్నూలు), రాధేయ (కడప), నిశి కవులు (చిత్తూరు జిల్లా), అనంతపురం, చిత్తూరు జిల్లాల నుంచి కొందరు విప్లవ కవులూ కన్పిస్తారు. తొంబైల మొదలులో ఎ.ఎన్‌.నాగేశ్వరరావు తిరుపతి నుంచి కవిత్వ సృజన చేసినట్లు తెలుస్తోంది. గంగాధరం, మునిసుందరం, రాధేయ కవులుగా అభ్యుదయ భావాలతో ప్రభావితం అయినవాళ్లు. హెచ్చార్కె విప్లవ కవిగా సుపరిచితుడు. 1956-80ల మధ్య తెలుగులో అభ్యుదయ, విప్లవ భావజాలం రాజ్యమేలిన కాలం. పెన్నేటి పాట రగిలించిన సీమ అస్తిత్వ వేదన, అభ్యుదయ విప్లవ భావాల వల్ల యే ప్రభావమూ వేయలేకపోయింది. అందువల్లే ఈ కవులంతా తమ తమ ప్రాపంచిక దృక్పథంతో ప్రధాన స్రవంతి కవిత్వాన్నే పలికారు.
నూతలపాటి గంగాధరం గారు అనుభూతి మయమైన కవిత్వ సృజన చేస్తూనే అభ్యుదయ కవిత్వం వైపు వచ్చాడు.1968లో 'చీకటి నుంచి' కవిత్వ సంపుటి, 1974లో 'వెలుగు లోకి' కవితా సంపుటి వెలువరించారు.
'నా కలం బలంతో చుక్కల్ని పిండి
చిక్కటి కాంతి పదిమందికి పంచిపెడతాను
నా కుంచె ప్రతిభతో
నా జాతి స్వప్నాల్ని చిత్రించి
నిఖిల జగతికి నిండు బ్రతుకును ప్రసాదిస్తాను...' అంటాడీ కవి. ఆదర్శాల భావవాదిలా మాట్లాడతాడు.
మునిసుందరం గారు (1937-2015) అడవి పూలు, మానవతా మేలుకో, గుండెల్లో వాన, ఈ గుండె అలసిపోదు, మునిసుందరాలు, చీకటి దీపాలు వంటి కవితా సంపుటాలు వెలువరించారు. ఈయనది సమతాభావపు మానవతావాదం. తొంబైల ముందు అభ్యుదయ కవిగా వుండి, తొంబైల తర్వాత రాయలసీమ అస్తిత్వ స్ప ృహ తో కూడిన కవిత్వం రాశారు.
రాధేయ కవిగా ప్రారంభం నుండే అభ్యుదయ రచయిత. మరో ప్రపంచం కోసం (1978), దివ్యదృష్టి, జ్వలనం, తుఫాను ముందుటి ప్రశాంతి (1987), క్షతగాత్రం, అవిశ్రాంతం లాంటి కవిత్వ సంపుటాలు వెలువరించారు. తొంబైల ముందు రాసిన కవిత్వానికి తొంబైల తర్వాత రాసిన కవిత్వానికి ప్రస్ఫుటమైన తేడా కన్పిస్తుంది ఈ కవిలో.
హెచ్చార్కె , తొంబైల ముందు విప్లవ కవి. తొంబైల తర్వాత తన్ను తాను పోస్టుమోడర్న్‌ కవి అనుకుంటాడు. గుండె దండోరా 1979, రస్తా 1980, లావా 1984, అబద్ధం 1993 కవితా సంపుటాలు వెలువరించాడు.
'ఓ రాయలసీమ తల్లీ/ పేద రైతు కల్పవల్లీ / రత్నాలు
పండెనో నీ పొట్ట / రాళ్లతో నిండెనో / నీలమన్న నువు
గన్న రత్నమే నమ్మా / చేలో సేద్యమే జేసెనో / సేద్యగాళ్లతో కలసెనో/ వర్గపోరీనేల నీలమన్న దండిగా పండించెనమ్మా' లాంటి కవిత్వం రాసినవాడే, 1980లో
వచ్చిన రస్తాలో ...
'రాయనని కాదు/ పువ్వుల గురించి రాస్తా / పూలను
నులిపేసిన పాపిష్టి చేతుల గురించి రాయడం మరవపు/ పూవుల పరిమళాన్నీ పావురాల కువకువల్నీ/ తోటఫలసాయాన్నీ / కూలివాడి నుండీ/ తోటమాలి నుండీ/ దోచుకుపోయే దొంగల గురించి/ రాయడం మాత్రం మానను.' అంటాడు. రాయలసీమ పేద తల్లి కష్టాలూ నష్టాలూ, ఆమె ఎదుర్కొంటున్న దోపిడీ పీడనలను వర్గపోరాటాల కోణంలో ఆవిష్కరించి, పరిష్కారాలను వెదుక్కుంటాడు.
రాయలసీమలోని విప్లవకవులు 1968 నుంచి తమ వ్యక్తీకరణల్ని ప్రారంభించారు. తిరుపతిలో విప్లవ సాహితి పేరుతో, అనంతపురంలో చైతన్య సాహితి పేరుతో రెండు బృందాలుగా ఏర్పడి కవితా సృజన చేసారు. దళచర్యలనూ, దళయోధుల అమరత్వాలనూ కీర్తించారు. 1985లో తిరుపతి నుండి త్రిపురనేని శ్రీనివాస్‌, సౌదా 'విప్లవం వర్ధిల్లాలి', 'లే' కవితా సంకలనాలు వెలువరించారు.
'దేశం హృదయ కవాటాల్ని తెరచి
పార్లమెంటు ముంగిట వెలుస్తుంది అడవి
అడవి విస్తరించి నగరాన్ని చుట్టేస్తుంది
మేధావుల కాలేజీ యువతరం
పెట్టుడు అలంకారాలు వొలిచేసి
అడవి ముద్దుబిడ్డలవుతారు
అడవి పుస్తకంలా విచ్చుకుంటుంది.' అంటాడు సౌదా, గోదావరి ప్రవహించు కవితా సంపుటిలో. పార్లమెంటరీ రాజకీయాలను ధ్వంసిస్తూ నూతన ప్రజాస్వామిక విప్లవాన్ని ఆవాహన చేస్తాడు.
అభ్యుదయ విప్లవ శిబిరాల ఆవల కవిత్వం రాసిన నిశి పేరుతో నిరాశా నిస్ప ృహలతో సంశయాత్మక తాత్వికతతో కవిత్వం రాసిన నిశికవులు కూడా ఇదే కాలంలో రాయల సీమలో వున్నారు. కె.ఎస్‌.రమణ, కె.మదన్‌ మోహన్‌, కాశీం యూసఫ్‌, డి.మహేశ్‌ కుమార్‌, మొహ్మద్‌ శరీన్‌ బృందంగా యేర్పడి కవితా సంకలనాలు వెలువరించారు. చీకటి తరగలు 1980, తమోనలం 1981 వీరి కవితా సంకలనాలు.
మానవుడి మీదా, వాడి మౌలికత మీదా సంశయాన్ని ప్రకటిస్తుంది నిశి కవిత్వం. తమోగుణాన్ని యెత్తి చూపుతుంది.
'నిర్మల నిశి అద్దంలో మసి మసిగా నన్ను చూసుకున్నప్పు డల్లా భయం వికృతంగా కేక పెడుతుంది' అంటారు నిశి కవులు.
'క్షామములెన్ని వచ్చిన/ రసజ్ఞతకు కొదవలేదు, యీ సీమలో' అన్న కవి వాక్యం అక్షర సత్యం, రాయలసీమ విషయంలో. ఇదే వాక్యం సమాజపరంగా అనేక మార్పులకు గురైంది యీ సీమ కవుల కలాలలో. '... విదారించునెదన్‌ వొట్టి ఎడారి తమ్ముడూ' అన్న విద్వాన్‌ విశ్వం గారి వాక్యం, 1990ల దాకా ఆ అర్థంలో, ఆ పంథాలో కాకుండా సమానత్వ సాధనా కాంక్షతో, సార్వత్రిక గానంగా పలికారు కవులు. అయితే 1990 కల్లా, ' ...విదారించు నెదన్‌ వొట్టి ఎడారి తమ్ముడూ' వాక్యం, ప్రాంతీయ అస్తిత్వ చైతన్యాన్ని, విప్లవ స్ఫూర్తితో పలకడం ప్రారంభమైంది.
'గుక్కెడు నీళ్లుకు కరువే / పిడికిళ్లకు కరువు లేదు' అనేంత దాకా వెళ్లింది. ఎ.ఎన్‌.నాగేశ్వర రావు , జూపల్లి ప్రేంచంద్‌ లాంటి కవులు యీ పంథాలో 1990 నాటికంతా కవిత్వం రాయడం ప్రారంభించారు.
'రాయలసీమా
ఎండిన స్తనమా
సెగలు చిమ్మే పెన్నా కరువు తల్లీ
నెత్తుటిని పిడికిట్లో బిగబట్టి
గుక్కెడు నీళ్ల కోసం నరాలు తెంచుతల్లీ
గుక్కెడు నీళ్లు కరువే
పిడికిళ్లకు కరువు లేదే.'
ఇట్లా పెన్నేటి పాట స్ఫూర్తి కొత్త కాలానికి కొత్త వైఖరులతో పలకడం ప్రారంభమైంది.1990ల తర్వాత కవిత్వం రాసిన ప్రతి కవీ అతడు యే శిబిరం వాడైనా సరే, యీ పంథాలో ఒక్క కవితైనా రాయకుండా వుండలేకపోయాడు.