సత్యాజీ
94900 99167
మన ప్రమేయం ఉన్నా, లేకున్నా చుట్టూ ఉన్న పరిస్థితులు నిరంతరంగా మారుతూనే ఉంటాయి. మారిన పరిస్థితులతో సంఘర్షిస్తూనో, సమన్వయం కుదుర్చుకుంటూనో మనం కూడా ముందుకు సాగిపోతాం. ఏ మార్పు ప్రభావమైనా అందరి మీదా సమానంగా ఉండదు. అందరికీ సమాన ఫలితాలను ఇవ్వదు. అందరికీ సమాన అవకాశాలను కల్పించదు. తక్కువమందికి మేలు, ఎక్కువమందికి కీడూ కలిగించే మార్పు సామాజిక వ్యత్యాసాలకు కారణమవుతుంది. సంఘర్షణలకు దారి తీస్తుంది. అయితే, ఆ సంఘర్షణ ప్రబలంగా బయటకు రాకుండా ఉండటానికి పాలకులుగా ఉన్న వాళ్లు ఉపశమన చర్యలూ, ఉద్ధరణ కార్యక్రమాలూ ఏదో ఒక మేర చేపడతారు. అవి పరిస్థితిని కొంత సద్దుమణిగేలా చేయొచ్చేమో కానీ, సాంతం సామరస్యాన్ని, సమ న్యాయాన్ని చేకూర్చలేవు. తాత్కాలిక మంత్రంగా కొంతమేర పనిచేస్తాయి. ఇలాంటి పరిస్థితుల నేపథ్యం అనేక రూపాల్లో ప్రజల జీవనం మీద ప్రభావం చూపిస్తుంది. విద్య, వైద్యం, కూడు, గూడు తదితర ప్రాథమిక అవసరాలనూ ప్రభావితం చేస్తుంది. అవసరాలు తీరటంలోని వ్యత్యాసం కొందరి జీవితాలను ఆనందదాయకం చేస్తే, మరికొందరి బతుకులను అస్తవ్యస్తం చేస్తుంది. దేశంలో కార్పొరేట్‌ శక్తులు అన్ని రంగాల్లోకి ప్రవేశించాక, ప్రజలందరికీ ఎంతోకొంత సమాన అవకాశాలను కల్పించటానికి ప్రయత్నిం చిన ప్రభుత్వరంగ సంస్థలను ఓ పథకం ప్రకారం నిర్వీర్యం చేయడం మొదలైంది! దేశం బాగుపడటానికి ప్రయివేటీకరణ, కార్పొరేటీకరణలే అత్యంత అవసరమని సాక్షాత్తూ ప్రజల చేత ఎన్నికైన ప్రభుత్వాలే నేరుగా ప్రచారం చేయడం మొదలెట్టాయి. చూస్తుండగానే విద్య, వైద్యం వంటి మౌలిక రంగాలు కార్పొరేటు శక్తుల ప్రాబల్యంలోకి వెళ్లిపోయాయి. నిర్వీర్యం చేయబడిన ప్రభుత్వ బడులు, ఆసుపత్రులు నీళ్లు పోయని మొక్కల్లాగ నీరసించిపోయాయి. ప్రయివేటు చదువు కోసం, ఆరోగ్యం కోసం ఇప్పుడు జీవితాలనే వెచ్చించాల్సి వస్తోంది.
జరుగుతున్న మాయాజాలం ప్రజలకు అర్థం అవుతుంటే, ఆ అప్రమత్తతని అడ్డుతోవ తొక్కించటానికి మత రాజకీయం మనుషులను విడదీస్తోంది. ఉద్వేగాలూ ఉద్రేకాలను రెచ్చగొట్టి, ఆలోచించే వివేచనను వెర్రి ఆవేశంతో అదిమేస్తోంది. పాలకులు పైపై ఉపశమనాలకు పరిమితమవుతూ, వాగ్దాన ప్రగల్బాలతో అధికార పీఠం ఎక్కుతున్నారు. ప్రజల ఆశలకూ ఆకాంక్షలకు పాతరేసి, ప్రభుత్వ ఆస్తులను సులభంగా చేజిక్కుంచుకుంటున్న కార్పొరేట్లకు, బడాబాబులకు మేలు చేసే విధానాలకు గేట్లు ఎత్తుతున్నారు. వేగంగా విస్తరిస్తున్న కార్పొరేటీకరణ అన్ని సంబంధాల్లోనూ వ్యాపారాన్ని, లాభాపేక్షను బలంగా నాటు కుంటూ పోతోంది. తత్ఫలితంగా స్థానిక భాషా సంస్క ృతులు, సంప్రదాయక వ్యవహారాలూ, గ్రామీణ సంబంధాలూ, మానవ అనుబంధాలూ అత్యంత వేగంగా దెబ్బతినిపోతున్నాయి. ఇది మన కళ్ల ముందు నడుస్తున్న చరిత్ర. ఈ అస్తవ్యస్త పరిస్థితుల మధ్య నిలబడి ... కవి కెవిఎన్‌ మూర్తి (వెంకట్‌) - సందిగ్ధావస్థ కు, సంఘర్షణకూ గురై, తీవ్ర సంక్షుభిత మనస్కుడై, తను ఏ పక్షం తీసుకొని, ఎలాంటి స్వరం వినిపించాలో నిర్ణయించుకొని, ఈ కవిత్వాన్ని వినిపిస్తున్నాడు.
తన చుట్టూ జరుగుతున్న పరిణామాల్లో న్యాయం లోపించిం దని ఈ కవి నమ్ముతున్నాడు. మానవ సంబంధాలు బలహీనమై పోతూ ఉండడం పట్ల తీవ్ర ఆవేదన చెందుతున్నాడు. ఉద్ధరిస్తాయని నమ్మిన రాజకీయాలూ, ప్రభుత్వాలూ ప్రజలను మోసగిస్తున్నాయని తీర్మానించుకున్నాడు. ఉన్నచోటే ఉండి ఉన్న దాంతోనే నెమ్మదిగా, నిజాయితీగా ఎదగటంలో ఆనందం ఉందని బలంగా భావిస్తున్నాడు. మనుషులను ప్రేమించాలని, మానవ సంబంధాలు వర్థిల్లాలని, మనిషి మనిషిలాగానే బతకా లని, మర మనిషిగా మారకూడదని అంటున్నాడు. ఇలాంటి ఎరుకను, చైతన్యాన్ని తన చుట్టూ ఉన్న సమాజం ప్రదర్శించటం లేదని తీవ్రంగా బాధపడుతున్నాడు కూడా!
దాదాపు ఇవే ఇతివృత్తాలుగా, ప్రధాన వస్తువులుగా మూర్తి కవిత్వం రూపుదిద్దుకొంది. సామాజిక అంశాలకే తన కవిత్వంలో ఎక్కువ ప్రాధాన్యం దక్కింది. అత్యంత సామాన్యమైన మనిషి మూర్తి కవిత్వానికి కేంద్ర బిందువు. శ్రామికుడిలో, సామాన్యమైన రైతులో, శారీరకంగా కుదేలైపోయిన వృద్ధ కవిలో, మూతపడిన టూరింగు టాకీసులో, అనుభవాలతో తలపండిన వయోవృద్ధుడిలో ... మేలిమి అంశాలను పుణికి పుచ్చుకోవాలనుకుంటున్నాడు. తన చుట్టూనే ఉన్న మంచిని, మేలిమిని ఎంచుకోవటానికి మూర్తి పడుతున్న తాపత్రయం ఈ పుస్తకం నిండా పరుచుకొని ఉంది. తన పాత జ్ఞాపకాల్లోంచి, మన వారసత్వంలోంచి వర్తమానాన్ని అవలోకించి, భవిష్యత్తును నిర్మించుకోవాలన్న తపన కనిపిస్తోంది.
వీరగాధ, అడుగుజాడలు, చీకటి, స్వేచ్ఛకు సంకెళ్లు, తదితర కవితల్లో దేశం పట్ల ఈ కవికి ఉన్న భావన వ్యక్తమవుతుంది. ప్రజాకవుల పట్ల, స్వాతంత్య్ర సమరయోధుల పట్ల ఉన్న గౌరవం, వారి వారసత్వాన్ని కొనసాగించటం పట్ల ఆసక్తి వెల్లడవుతాయి. కవిత్వం నెరవేర్చే సామాజిక కర్తవ్యం మీద అపారమైన నమ్మకం ఉండడం వల్లనే 'అతన్నలా వదిలేయకండి..' అనగలిగాడు. ఈ పుస్తకానికి శీర్షికగా అమరిన ఈ కవిత ఒక కవిని ఉద్దేశించి రాసినది.
ఆ కవి నేడు వార్దక్యం చేతనో, మరో కారణం వల్లనో బయటికి రాలేని, రాయలేని స్థితిలో ఉన్నప్పుడు - అతడిని అలా వదిలేయకండని సమాజాన్ని, సాటి వర్తమాన కవుల సమూహాన్ని కోరుతున్నాడు. గతంలో ఆ కవి సమాజ చైతన్యం కోసం ప్రయోగించిన అక్షర ఫిరంగులను గుర్తు చేశాడు. సామాజిక మార్పు కోసం అతడు సాగించిన కవన సమరాన్ని కళ్లకు కట్టించాడు. ఇంతవరకూ చెప్పి, అతన్నలా వదిలేయకండి అంటే - ఆ వృద్ధకవి మీద జాలినో, దయనో, గౌరవాన్నో ఉత్పన్నం చేయటానికి మాత్రమే కవిత పరిమితం అయ్యేది. కానీ, మూర్తి అంతటితో వదిలేయలేదు. ఒకే ఒక్క మాట వాడడం ద్వారా గొప్ప సామాజిక, చైతన్య స్ఫురణ కలిగించాడు. ''అతన్నలా వదిలేయకండి/ మీలో ఆవాహన చేసుకోండి.'' అన్నాడు. ఈ కవిత ప్రాధాన్యాన్ని, ప్రయోజనాన్ని ఈ ఒక్కమాటా పతాక స్థాయికి చేర్చింది. మూర్తి కవిత్వ శైలిలో, భావనాపథంలో అలాంటి స్పృహ, మెలకువ బహు మెండుగా ఉన్నాయని ఇంకా చాలా కవితలు నిరూపిస్తాయి.
మానవత్వానికి జేజేలు, పలకటం, మతోన్మాదాన్ని ఈసడించటం 'మతోన్మాదం' కవితలో చూడొచ్చు. పీల్చే గాలికి, తాగే నీటికి, మసలే నేలకూ లేని మతం నీకెక్కడినుంచి వచ్చిందని ప్రశ్నిస్తాడు. ''ఏ ఉత్సవమైనా, ఉరుసులైనా/ మనుష్యుల్లో ఏకత్వానికే కదా!'' అంటాడు. 'భిన్నత్వంలో ఏకత్వం' అన్న మన సాంస్క ృతిక వారసత్వం ఈ మాటల్లో ధ్వనిస్తోంది.
దురాక్రమణలు, దౌర్జన్యాలు, దుర్మార్గాలకు పాల్పడి ఆధిపత్యం చెలాయిస్తే, అధికారం సంపాదిస్తే - అది ఎన్నాళ్లు సాగుతుందని ప్రశ్నించాడు ''ఎవరు విజేత?'' కవితలో. ఈ సంపుటిలోని ఉత్తమ కవితల్లో ఇదొకటి. ''మనిషి పుట్టుక మొదలై/ యుగాలు గడిచాయి/ నాది అని నువ్వు విర్రవీగిన ఈ నేల/ మునుపు ఎవ్వడో పారాడిన పాచి నేల!'' అన్నాడు. ఈ ఒక్క మాటలో అధికారం యొక్క అహానికి కోలుకోలేనంత దెబ్బ కొట్టాడు కవి. ''నువ్వు తొడుక్కొని ఊరేగుతున్న చొక్కా ఇంతకుముందు ఎవడో వాడి పారేసిందిరా సన్నాసీ ..'' అన్నంత ఈజీగా చెప్పాడు. ''పారాడిన పాచి నేల'' అనటం కవి అవగాహనా పరిధికి, దృక్పథానికి ఓ చక్కని ఆనవాలు. ఇదే కవితలో ''నువ్వు రక్తంతో తడిపిన నేల/ నీకై వెర్రినవ్వుతో వేచే ఉంటుంది.'' అనటం ఓ పెద్ద చురక. కొమ్ములు తిరిగిన నియంతలను, తామే ధరాధిపతులమని విర్రవీగే అధికార, ధనమదాంధులను ''వ్వె .. వ్వె...'' అని వెక్కిరిస్తూ ఈసడిస్తోంది ఈ మాట. ఒక మనిషిని మరో మనిషి దోచుకునే ధూర్త, దుర్మార్గ సమాజాన్ని ఈసడించే మాటలు, కవితలు ఈ పుస్తకంలో ఇంకొన్ని ఉన్నాయి.
''మార్పు'' కవితలో గొప్ప సామాజిక సత్యం గోచరిస్తుంది. ''మాట్లాడే నోరు మూగబోయి కూర్చుంటే ../ కదలాడే కాళ్లు బంధనాలు తొడుక్కుంటే ../ పోరాడే చేతులు పిడికిలి బిగించకుంటే ../'' ఏమవుతుందో చెబుతున్నాడు. ''చెమట చిందించని కామందు బూట్లు / శ్రమజీవుల ఘర్మ జలాలతో మెరుస్తున్నాయి.'' ఈ కవితా నిర్మాణంలో గొప్ప టెక్నిక్‌ పాటించాడు మూర్తి. నోరు, కాళ్లు, చేతులు చేయాల్సిన, చేయగలిగిన సహజమైన పనులను పేర్చుకుంటూ వచ్చాడు. మాట్లాడ్డం, ప్రశ్నించటం నోరు సహజ గుణం. కదలాడడం, ముందుకు నడవడం కాళ్ల సజీవ లక్షణం. పనిచేయడమే కాదు; పోరాడ్డం కూడా చేతుల సహజ స్వభావం. ఈ విషయాలను చెప్పకనే చెప్పి- అలాంటి నోరూ, కాళ్లు, చేతులూ అచేతనం అయిపోతే ఎలా అని ప్రశ్నిస్తూ - వాటి పర్యవసానం ఏమిటో ఈ కవితలో వివరించాడు. ''పిడికిలి బిగించి పోరాటం చేస్తేనే/ ఏరులైన నీ స్వేదం నీకు ఊపిరి పోస్తుంది./ లేకుంటే వీధుల్లో ఎంగిలి విస్తరిలా / ఏ ఎండ గాలికో మండిపోయి రాలిపోతావ్‌.'' అని హెచ్చరించాడు.
ఇలాంటి ఎన్నో చైతన్యస్ఫోరకమైన కవితలు ఆర్తిగా, ఆవేదనగా, ఆవేశంగా పాఠకులను చుట్టుముడతాయి. అంతరంగాన ప్రశ్నలను రేకెత్తిస్తాయి. అంతే కాదు; అమ్మ, నాన్న, అన్నయ్యల గురించి ఎంతో ప్రేమగా, ఇష్టంగా రాసుకున్న కవితలూ ఈ సంపుటిలో ఉన్నాయి. ఆఖరి పేజీల్లో ఫక్తు ప్రేమ కవితలూ ఉన్నాయి.
చుట్టూ చెలరేగుతున్న అన్యాయాలను చూస్తూ, సహిస్తూ, రాజీ పడుతూ బతికేస్తున్న సాటి సమాజం మీద మూర్తికి తీవ్రమైన బాధ ఉంది. కొన్ని కవితల్లో అది నిరాశగా, నిస్ప ృహగా కూడా ధ్వనించింది. సామాజిక బాధ్యత వహించాల్సిన కవి ఆశాభావాన్ని వదులుకోకూడదు. సమాజాన్ని మరింతగా అధ్యయనం చేయటం ద్వారా మాత్రమే ఏ కవికైనా అలాంటి అక్షర దిటవు ఏర్పడుతుంది. మూర్తి మరింత అధ్యయనం చేయడం ద్వారా, నిరంతరంగా రాయడం ద్వారా ఒక ప్రజాపక్ష కవిగా నిలుస్తాడని ఈ తొలి సంపుటిలోని కవిత్వం వాగ్దానం చేస్తోంది. వేగవంతమైన అనేక పరిణామాలకు, పాలకుల ప్రయోగాలకు, కార్మిక చైతన్యానికి, ప్రజాకవుల వారసత్వానికి విశాఖపట్నం బలమైన వేదిక. ప్రజల తరఫున గొంతెత్తే అక్షరాలను అక్కున చేర్చుకునే ప్రియ నగరం.
మూర్తి విశాఖ విశాల ప్రజావసరాలకు ఒక బలమైన గొంతులా ఆవిర్భవించాలి. ''అతన్నలా వదిలేయకండి.'' అన్న సంకల్పం, పిలుపూ తనకే ఒక నినాదమై మార్మోగుతూ ఉంటుందని భావిస్తున్నాను. మూర్తి విశాఖ స్టీల్‌ప్లాంటులో ఉద్యోగం చేస్తున్నప్పటికీ- తెలుగు సాహిత్యం పట్ల మక్కువ చేత ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయంలో ఎంఎ తెలుగు సాహిత్యం చదువు తున్నాడు. శ్రీశ్రీని పలవరిస్తున్నాడు. కాళోజీని కలవరిస్తున్నాడు. ప్రజాకవులను తలదాల్చుకున్నాడు. అక్షరానికి, కవిత్వానికి సామాజిక బాధ్యత ఉందని నమ్ముతున్నాడు.
''ఎదురు తిరిగే ధైర్యం బెదురుచూపులు చూస్తున్నది
గళం విప్పే కంఠాలు కత్తివేటుకు తెగిపడుతున్నాయి'' అని వర్తమాన వాస్తవాన్ని చెబుతూనే - కవి బాధ్యతను, కర్తవ్యాన్ని కూడా తనే గుర్తు చేస్తున్నాడు మూర్తి.
''జగన్నాధ రథ చక్రాలై అదిలించే కలం కదుపు
నీ చేతులు కాగితాలపై ఏదో శక్తిని ప్రోది చేస్తున్నాయి..''
అవును ... ఈ కవి తన గొంతును మరింత బలంగా వినిపించాలి.ఉత్తరాంధ్ర అందించే మరో ప్రజాకవిగా ప్రభవించాలి.