సురగౌని రామకృష్ణ
79897 23820
''ప్రజల కవివై గొంతు, రగిలించి పాడితే ఒక్కడొక్కలు రేగి ప్రళయమారుతమట్లు తక్కువెక్కువలెల్ల ఒక్క దెబ్బను కూల్చి లోకాలనూగింపరా! ఓ కవీ! శోకాల తొలగింప రా'' అంటూ కవి చైతన్య దీప్తిలా నిలవాలని దిశానిర్దేశం చేశారు తాపీ ధర్మారావు గారు. ''అబద్ధాలాడడమంత సులభం కాదు సుమా! కవిత అల్లడం'' అని దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు గారన్నట్టు వాస్తవాలను కవిత్వం చేయడంలో కవికీ నిబద్ధత ఉండాలి.
కవిత్వ ప్రథమ లక్షణం సామాజిక ప్రయోజనం. ఈ క్షణంలో ఈ కవిత రాయకపోతే చచ్చిపోతాం అన్నంత అవేశం వస్తే కానీ ఒక మంచి కవిత ఉదయించదు. కవిత పాఠకుడి కంటే ముందు కవిని కదిలించాలి. ఆలోచనా ధోరణిలో కొత్తదనం ఉన్నపుడు కొత్త తరహా వ్యక్తీకరణ కోసం కొందరు కవులు సరికొత్త ప్రయోగం చేస్తుంటారు. అటువంటి వారిలో శ్రీనివాస్‌ గౌడ్‌ ముందు వరుసలోనే ఉంటారు. అన్నం ముఖ్యం కానీ ఏ పాత్రలో వండారన్నది కానట్టు- వండిన పాత్రను పట్టి అన్నానికి పేరు మారదు. అందులో ఆహారం కాగల జీవశక్తినిచ్చే కవిత్వం ఉండాలన్నది నిర్వివాదాంశం. ''నాకొంచం నమ్మకమివ్వు కొండల్ని పిండిచేస్తా''నని ఆలూరి బైరాగి గారన్నట్టు కవికీ కాస్త స్వేచ్ఛను, నమ్మకాన్ని కల్పించాలి.
''చిన్ని చిన్ని సంగతులు''లో అల్పాక్షరాల్లో అనల్పార్త రచన గావించారు కవి. చదువుతున్నంత సేపు అమ్మ చేతివంట తిన్న ఆనందం చివరిదాకా ఆ రుచిని అలాగే గుబాళింపు చేశారు. ఆర్ధ్రత నిండిన హృదయం కవిది. జ్ఞాపకాల గాలిపటాన్ని ఎగురవేసి దారాన్ని భద్రంగా తనతోనే ఉంచుకున్నాడు. ప్రత్యేక అవసరాలు గల పిల్లలకు ఉపాధ్యాయుడిగా పని చేసిన అనుభవం పిల్లల్ని అనేక కోణాల్లో కవిత్వం చేయడం కనిపిస్తుంది. ఇంటి నిర్మాణ కళ తెలిసిన వ్యక్తిగా ఇటుక ఇటుక పేర్చి అందమైన భవనాన్ని నిర్మించినట్టు, అక్షరాలను ఆడించి పాడించి బుజ్జగించి బలమైన భావాల సిమెంట్‌తో ఔరా అనిపించేలా కవిత్వాన్ని నిర్మించారు. కవితా నిర్మాణం, ఎత్తుగడ, ముగింపు కవితలన్నీ పాఠకుల్ని ఆసాంతం చదివింపజేస్తాయి.
''అబద్ధమని తెలిసి కలకనడం మానలేను/ మాయని తెలిసి కూడా మనిషిని నమ్మడం మానలేను'' అంటూనే ''గుండె అరల్లోంచి విప్పారే పువ్వులాంటి చిరునవ్వుని మాత్రమే సత్యమని నమ్ముతాను'' అంటారు కవి. ''ఒక తడి విత్తనం పాతేసి నువ్వు వెళ్లిపోతావు'' అంటూ ఒక తడి విత్తనం లాంటి మంచిని, ఒక మంచిని పెంచే తడి విత్తనాన్ని నువు నడిచిన దారులెంట సుగంధంలా వెదజల్లుతూ పోతే ఆ ఫలితం పొందినవారు గుండె చేతులు జోడించి తల్చుకుంటారని, ''అప్పుడు తల నెరసి ఉంటావో/ తల వాల్చేసి ఉంటావో/ నువ్వు చేసిన పని మాత్రం తలఎత్తి నిలబడుతుంది'' అంటూ మనిషి జీవితంలోని మార్మిక కోణాన్ని బోధపరుస్తాడు.
తల్లిదండ్రులు పిల్లల్నే కాదు; వారి కలల్ని కూడా కంటారు. ''చితికిన మన కలలు/ పిల్లలు పొదగాలి'' అంటూ కవిత్వాన్ని ఎంతో చిక్కగా హృద్యంగా అల్లేశాడు. మనల్ని చప్పరించమంటూ పిప్పరమెంటు బిళ్ళ చేతిలో పెట్టి బరబరా ఈడ్చుకెళ్లి బాల్యబిలంలోకి తోసేస్తారు కవి. చిన్ననాటి జ్ఞాపకాలను మిత్రుల సాహచర్యాన్ని గుర్తుకు తెచ్చి మనసుల్ని తేలికపాటి వానలో తెలిపోయేలా చేస్తారు. ''దిగులు బెంచి'' మీద కూర్చోవడం ఇద్దరూ ఒక్కటై ''బాల్యబిలం''లోకి జారిపోవడం అద్భుత రూపకాలను చూసి ఔరా అనుకుంటాం.
ఒక జీవిత కాలాన్ని ''కాసేపు జీవితమంటూ'' భార్యాభర్తల మధ్య సున్నితమైన భావోద్వేగాలను చిలిపి తగాదాలు, గిల్లికజ్జాలు, మనసును ఒంటరి అడవిని చేస్తుంటాయి. ఇవి లేకపోయినా జీవితం జీవితంలా ఓ పట్టాన సాగదు. అలా కాసేపు ఆగిపోయిన మాటల్ని చూపులు కలపడం ఇక్కడ ఒక గమ్మత్తు అయిన ప్రక్రియ. చివరగా ఇద్దరి మధ్య మౌనం నిండిన ఆ కాసేపు జీవితం బాగుంది అంటారు శ్రీనివాస్‌. ఒక్కసారిగా గాలి ఆగిన సంకటం, సాఫీగా సాగుతున్న జీవితాన్ని గాలివాన బీభత్సం సృష్టించినట్లు అవుతుంది. ''చిన్నప్పటి ఇంటిముందు చెల్లాచెదురై ఉన్నాను/ ఇప్పుడు అమ్మలేదు/ అమ్మలాంటి ఇల్లు లేదు'' అంటూ అప్పటిదాకా నవ్వుతూ తుల్లుతూ గడిసిన బాల్యం ఒక్కసారిగా కుదుపులకు లోనై, ''పెద్దపులిలా మెడ పట్టుకుని నిర్దాక్షిణ్యంగా లాక్కుపోతున్న జ్ఞాపకాలు'' అంటూ అమ్మలేని జీవితాన్ని గుర్తు చేసుకుని గుండెల్ని బరువెక్కించారు.
అనువాదం ఒక కళ. ఒక భాషా సాహిత్యాన్ని ఇంకో భాషలోకి అనువదించటమంటే కత్తి మీద సాము చేయడమే! ఈ సంపుటిలో చైనా, జపాన్‌, అమెరికా, ఉర్దూ, గుజరాతీ భాషల కవిత్వాన్ని మూల భావం, కవి హృదయం చెడకుండా మన నేటివిటీకి దగ్గరగా అనువదించి ఔరా అనిపించారు ఈ కవి. ''నవ్వుల కోసం/ రెబ్బలు రెబ్బలుగా రాలిపోయే నిట్టూర్పు'' అనడంలో సరికొత్త అభివ్యక్తి కనబరిచాడు.
జీవితం పట్ల సరైన అవగాహన, సమాజంపట్ల స్పందించే గుణం నిండుగా ఉన్న కవి. ''మరుక్షణమెప్పుడూ/ జీవితం మనకిచ్చిన బహుమతి'' అంటూ జీవితాన్ని తాత్విక కోణంలో ఆవిష్కరిస్తారు. స్త్రీల త్యాగాలను గుర్తించలేని మనం ఆమె ఎదుగుదలను ఓర్వలేని తనాన్ని తరతరాలుగా గూడుకట్టుకున్న అహాన్ని పటాపంచలు చేశారు. ''ఆమెలో/ అప్పటిదాకా ఒక యోధని/ గుర్తించలేని నాలో ఒకడు తల తెగిపడ్డాడు.'' ఆ ఒక్కడూ ఎవ్వరంటే వాడి పేరే అహం.
ఈ కవిది ఒక సామాజిక బాధ్యత నిండిన ప్రయాణం. అందులోనూ ఉపాధ్యాయుడిగా విధి నిర్వహణలో పిల్లల్లో పిల్లవాడిలా మారిపోవాలి అంటాడు. ''పాఠం చెప్పాలంటే/ పాఠంలో పిట్ట అవ్వాలి /కోయిల అవ్వాలి నవ్వే సింహం అవ్వాలి'' అంటూనే ''పాఠం చెబుతూ పిల్లల దగ్గర కొన్ని పాటలు నేర్చుకోవాలి'' అంటాడు. మనిషి ఎన్ని వేషాలు వేసినా, ఎన్ని దేశాలు తిరిగినా, ఎన్ని భాషలు నేర్చినా తన కాలి కింద నేలను చూస్తూ నడవాల్సిందే! ఎన్నటికైనా తన అస్తిత్వాన్ని తడిమి చూసుకోవాల్సిందే! తరతరాలుగా తనకు కూడు పెడుతూ వచ్చిన 'పగిలిన కుండ'ను గూర్చి చెప్పుకుంటూ తన మూలాలను భద్రపరుచుకున్నాడు కవి.
''అది పగిలిన కుండా / పట్టెడన్నం పెట్టిన కూటికుండా / సరిగా చూడు'' అంటూ పగిలిన కల్లుకుండను గుండెలపై బోర్లించుకున్నాడు కవి. ''ఎండ వచ్చినా/ వచ్చిన పని మరిచి పొగ మంచుతో ప్రేమలో పడింది'' అంటూ చిక్కని భావాన్ని మన హృదయాల్లోకి ఒంపాడు. ఎండ పొగ మంచుతో ప్రేమలో పడ్డట్టు నేను ఈ వాక్యపు మాయలో పడిపోయాను. ప్రపంచానికీ నాకు మధ్య అద్దం అలాగే ఉంది స్వచ్ఛంగా... అన్నట్టు అద్దం ఎప్పటిలాగే స్వచ్ఛంగానే ఉంది,ఉంటుంది కూడా. ప్రపంచమే మసకబారిపోయింది, స్వచ్ఛతను కోల్పోయింది'' అంటాడు కవి.
''పురా ప్రేమలు'' కవితలో - ''పూల భాషలో భూమి ప్రేమలేఖ రాస్తే/ రాత్రి ఆకాశం వెన్నెల ఉత్తరం వేస్తుంది.'' ఎంత గొప్ప భావన! ఇలాంటి అద్భుతమైన వాక్యాలు ఎదురైనప్పుడు గుండెకు హత్తుకుని కాసేపు ఆగి జీర్ణించుకుని మళ్ళీ ముందుకు సాగాల్సిందే! ఎవరో రెండో జడల అమ్మాయి కవి గారి మనసును గిల్లి గిలిగింతలు పెట్టి వెళ్లిపోయినట్టుంది. ఆ జ్ఞాపకాల వాగులోనే దాహార్తి తీర్చుకుంటున్నాడు. కవి గొప్ప ప్రేమికుడు. చెట్టు, పుట్ట అన్నింటినీ ప్రేమిస్తాడు, పలవరిస్తాడు. ఇక్కడ రెండు జడల అమ్మాయి కవి హృదయ కొలనులోకి వలపు రాయి విసిరి నట్టుంది. మనసంతా అలలు అలలుగా అల్లకల్లోలం అయింది. అందుకే ఏ రెండు జడల అమ్మాయిని చూసినా హృదయారణ్యంలో కస్తూరి మఅగంలా సంచరిస్తూ ''ఆ అమ్మాయే'' అంటూ పలవరిస్తున్నాడు. అనుకున్నవి వెంటనే జరిగిపోవు. కాలం కనుపాపల్లో కరుగుతూ ఉండాలి. ''ఏదో ఒక రోజు వచ్చి వరిస్తుంటాయి / ఆ క్షణంలో నువ్వు/ లోన జ్వలించే కన్నుతో/ దోసిట పట్టి ఉండాలి'' అంటారు. ''ఒక కలగనడం మినహా నేనేం చేశాను/ నా కలని పదిమంది కనేట్టు చేయడమే నా కల'' అంటూ కవులు సమ సమాజాన్ని కలగనడం, దానిని అక్షరాలు చేసి సమాజపు భుజాలపై నుంచి ఆకాశంలోకి ఎగురవేయడం సహజాతి సహజం. ఇక్కడ ''నా'' అస్తిత్వాన్ని నిటారుగా నిలబెట్టాడు కవి. ''మోయలేని ద్వేషంలో/ ద్వేషం మోయడం కన్నా/ సిలువ మోయడం సులువు కదా'' అంటూ ఈర్ష్య అసూయ ద్వేషాలతో రగిలిపోతున్న సమాజాన్ని చూసి నివ్వెరపోతాడు. ఇందులో శివారెడ్డి గారికి గొప్పగా కవితాహారతి పట్టాడు. ''అతను ఎందుకు వచ్చాడు/ వచ్చినందుకు నగరానికి రెండు చేతులు ఇచ్చాడు/ ఒకటి కలుపు తీయడానికి/ ఒకటి కవిత్వం రాయడానికి'' అంటూ ''నడుస్తున్న పల్లెపదంలో నగరమంతా నాట్లేస్తున్నాడు'' అని ఇష్టకవిని హృదయానికి హత్తుకున్నారు.
''చిన్ని చిన్ని సంగతులు'' కవితలో ''చిన్న చిన్నయ్యే/ ఒక కాలు భూమి మీద/ ఒక కాలు ఆకాశం మీద'' అంటూ వామనుడిలా విజఅంభించాడు కవి. ''పెగలని మాటతో/ మాటే కాదు/ మౌనం కూడా గాయమే మనకు'' అంటాడు. పెగలని మాటతో మనం పెనుగులాడుతాం చాలాసేపు. నిజమే మాట చేసినంత గాయం మౌనం కూడా చేస్తుంది. మరోచోట ''చీకటి ఆరేసిన చీర మీదే తారల తళుకు'' అంటూ అబ్బుర పరుస్తారు. ప్రతి మనిషి జీవితంలో స్త్రీ పాత్ర మరువలేనిది, ఎనలేనిది. ఆమె లేని అతని జీవితం ఎప్పటికీ అసంపూర్ణమే! ఆ లోటు ఎవరూ భర్తీ చేయలేనిది భార్యాభర్తల అనురాగాన్ని సంపూర్ణం చేశారు.
స్త్రీల మనసుని అర్థం చేసుకునే సున్నిత మనస్కుడు శ్రీనివాస్‌. స్త్రీ జీవితపు వేదనల్ని వ్యక్తికరించేటప్పుడు వీరిలో ఆర్తి పలుకుతుంది. గుండె తడి చేసుకుంటాడు తడి గల కవి. ''గుంజాటన'' కవితలో ఇష్టం లేని స్త్రీ బతుకులోని ఇరుకుతనాన్ని వ్యక్తపరిచిన తీరు అద్భుతం. స్వేచ్ఛ లేని తనాన్ని చెబుతూనే ఉండాల్సిన స్వేచ్ఛని చెబుతూ ''ఆ అక్కకు'' ఒక ధైర్యవచనమై నిలబడతాడు. ఈ కవితలో ''ఆమెది గుంజకు కట్టేసిన/ లేగ దూడ గుంజాటన/ పసుపు తాడు/ పలుపుతాడు/ అయినా ఇంకా మించిందేం లేదు'' అని వెలుగు రేఖయై కనిపిస్తాడు. ''తనకు తాను సాయం చేసుకునే సమయం ఎప్పుడూ అస్తమించదు'' అంటూ అక్కను అభ్యుదయ పంథాలో నడిపిస్తాడు ''యుద్ధభూమి మధ్యలో నిలబడి మనిషికి ప్రేమ లేఖ రాస్తున్నాడు'' అంటూ ఆశారాజు గారిని ఆవిష్కరించిన తీరు అమోఘం. తన మిత్రుడు తాను బడి ఎగ్గొట్టి మునిసిపాలిటీ పార్కులో గ్రంథాలయానికి అలవాటు చేశాడంటూ గత జ్ఞాపకాల గాధలు తవ్వి పోసుకుంటాడు.
''కాటి కాపరి కూడా కన్నీటిని తగిలేయలేక కాలిపోతున్నాడు'' అంటూ కరోనా మిగిల్చిన విషాదాన్ని ఊపిరాడక ఉక్కిరిబిక్కిరి చేసిన వైనాన్ని ఆర్ద్రతగా కవిత్వం చేశాడు. ''కవిత్వ కరచాలనం'' అనే కవితలో ''నన్ను తలచుకున్నప్పుడు/ నాకంటే ముందు నేను రాసిన వాక్యం గుర్తుకు రావాలి'' అని కవిగా మనసులోని మాటను ఆవిష్కరిస్తాడు. తకేకియో తలపోసినట్టు ''కనీసం ఏ కవి పక్కనో నన్ను ఖననం చేయండి'' ఒక కవిగా ఇంతకంటే ఏమి కోరుకోగలరు! ''భూమి పొరల కింద ఒకరికొకరు/ కవిత్వ కరచాలనం చేసుకుంటాం'' అంటూ కవిత్వం పట్ల తనకున్న సాన్నిహిత్యాన్ని వ్యక్తీకరిస్తారు. మనసులోని బాధను, ఒంట్లో తీయని గాయాన్ని కూడా పాజిటివ్‌గా తీసుకోగల ఆత్మస్థైర్యం ఒక కవికి మాత్రమే ఉంటుందని శ్రీనివాస్‌ నిరూపించారు. ఇందులో ''కోసి ఎవరికి ఇవ్వడానికి వీల్లేదు/ దాచి ఇంట్లో ఉంచడానికి వీల్లేదు'' అంటూ తన ఒంట్లోని డయాబెటిస్‌ని కూడా కవిత్వం చేయగలిగారు.
''రాళ్లేసిన వాళ్లకి పూలు, పండ్లను ఎలా బదులివ్వాలా? అని తపస్సాధన చేస్తున్నా'' అంటూ, ఎదుగుతుంటే కాళ్లు పట్టి లాగే వాళ్ళు ఎక్కువ. కాసే రాళ్ల దెబ్బలు అన్నట్టు ఫలవంతమైన మనిషికి రాళ్ల దెబ్బలు సహజం. అలాంటి వాళ్లకు తిరిగి రాళ్లకు బదులుగా పూలు పళ్ళు బదులిచ్చే సాధన చేస్తున్నాడు కవి.
ఇలా ''చిన్న చిన్న సంగతులు'' కవిత్వం నిండా లోతైన, పదునైన భావాలు పలికించటంలో కవి సఫలుడయ్యాడు. తాత్వికత, మార్మికత నిండిన భావాలతో ఎన్నో జీవితాలను వడబోసి కన్నీళ్లు, జ్ఞాపకాలు, ప్రేమలు, ఆర్తి ఆవేదన నిండిన అక్షరాల పొదిగా మనకు అనేకానేక కోణాల్లో దర్శనమిస్తారు శ్రీనివాస్‌.