ఎస్‌ఆర్‌ పృధ్వి
99892 23245
ప్రముఖ కవి, విమర్శకుడూ అద్దేపల్లి రామ్మోహనరావు జీవితం సాగరం వంటిది. కవిత్వం కెరటాలై ఉరుకుతుంది. సాగరం నుంచి కెరటాలను ఎలాగైతే విడదీయలేమో, అలాగే అద్దేపల్లి జీవితం నుంచి ఆయన కవిత్వాన్ని విడదీయలేము. ఆయనే అనేక సందర్భాల్లో అన్నారు : ''నాకు జీవితమూ, కవిత్వమూ వేర్వేరు కాదు'' అని. సాహితీలోకం అంగీకరించిన సత్యమిది.
అద్దేపల్లి కవితా వృక్షానికి కాచిన గ్రంథ ఫలాల్లో 'అయినా ధైర్యంగానే' ఒకటి. 'గోదావరి నా ప్రతిబింబం' తర్వాతను కుంటాను ఈ పుస్తకం వెలువడింది. రెండింటికీ నడుమ సుమారు పుష్కరకాల విరామం. ఆ విరామంలో రెండు దీర్ఘ కవితా కావ్యాలు వెలువడ్డాయి. గ్రంథాలను పూర్వం కుసుమాలతో పోల్చేవారు, మనసుకు హాయిగొలిపే పద్యాలతో రసవత్తరంగా, సుకుమారంగా ఉండేవి. కాలం మారింది. కవిత్వమిపుడు ప్రజలపరమైంది. అద్దేపల్లి కవిత్వం, ప్రజా సమస్యల గుండెలకి విల్లెక్కు పెట్టినట్టుంటుంది. అందుకే గ్రంథ ఫలాలు అన్నాను.
'అయినా ధైర్యంగానే' సంపుటిలో 30 కవితలు ఉన్నాయి. వాటిలో మూడు మినహా అన్నీ 1992- 99 మధ్యకాలంలో రాసినవే. అద్దేపల్లి ఏది రాసినా, అది ప్రగతి శీలమై, సమాజంలోని విభిన్న కోణాలు దర్శనమౌతాయి. అందుకు కారణం, సమాజం గురించి, ఆ సమాజంలో జీవించే వారి గురించి ఆయన ఆలోచన ఉంటుంది. సమాజాన్ని పరిశీలించే వారికి ఆర్థిక, రాజకీయ, సాంస్క ృతిక పతనం ఏ దిశగా జరుగుతా వుందో బాగా తెలుస్తుంది. వాటిని కేంద్రంగా చేసుకుని రాసిన కవిత్వం ఈ సంపుటిలో దర్శనమౌతుంది.
ఈ కవితా సంపుటికి ''అయినా ధైర్యంగానే'' అని పేరు పెట్టడంలో అద్దేపల్లి వారి ఉద్దేశ్యం అయితే నాకు తెలియదు గాని, నాకనిపించింది, ఇక్కడ చెప్పి తీరాలి. ఈ పుస్తకం వెలువరించే కాలంలో సుమారు ఐదు సంవత్సరాలు మేమిద్దరం ఒకే చోట ఉండే వాళ్ళం. అంటే, వారి ఇంటి వెనుక నేను; నేనుండే ఇంటి వెనుక వారు.
అద్దేపల్లి వారి నిజ జీవితం, సాహితీ జీవితంల ముద్ర, ఆ శీర్షికలో నేను చూడగలిగాను. ఎన్నో ఒడుదుడుకుల్ని నెట్టుకుంటూ ధైర్యంగా జీవితయాత్రతో, సాహితీయాత్రను పెనవేసి, విజయ శిఖరాన్ని అధిరోహించిన వ్యక్తి అద్దేపల్లి. అటువంటి క్లిష్టతరమైన రోజుల్లో వెలువడిన సంపుటి 'అయినా ధైర్యంగానే'. ఈ పుస్తకానికి ముఖచిత్రం శిఖరాన్ని అధిరోహిస్తున్న మనిషి చిత్రం. బహుశా, శీలావీ గారు వేసినట్లు గుర్తు. ఈ కవికి జీవితం ఎప్పుడు ఒక కొత్త బిందువు లాగ కనిపిస్తుంది. ఏ సాహిత్య ప్రక్రియ కానీయండి, ఏ సాహిత్య వాదం తలెత్తనీయండి, వాటిల్లోకి దూసుకెళ్లి, మంచి చెడులను విశ్లేషిస్తూ ముందుకు సాగిపోతారు.
ఈ సంపుటిలోంచి రెండు, మూడు అంశాలను మాత్రం స్పృశిస్తాను.
''లక్షల గుండెల్లోని నెత్తురు బొట్లు
గొంతుల్లోంచి ఏకధారగా ఊటలైరేగి
అన్ని దిక్కులూ చిమ్మినపుడు
ఆ వేడి, రెప్పల్ని కాల్చినపుడు
మత్తుగా పడివున్న చరిత్ర
ఒక్కసారి ఉలిక్కిపడుతుంది
ఉలిక్కిపడిన చరిత్ర కళ్ళలోని
ఎర్ర జీరలే ఉద్యమాలుగా అల్లుకుంటాయి'' అంటారు.
ఇవి, 'ఆకాశం కళ్ళల్లో అగ్ని సముద్రం' అనే కవితలోని పంక్తులు. ఈ పంక్తుల్లో తీవ్ర స్థాయిలో ఉన్న ఉద్యమ స్వరూపం కనిపిస్తుంది. వివిధ ఉద్యమాల చరిత్ర తెలిసిన సీనియర్‌ కవి మాత్రమే ఈ విధంగా చెప్పగలడు. ఒక ఉద్యమం ఆవిర్భవించ డానికి గల నేపథ్యం ఎలా ఉంటుందో, ఒక దృశ్యరూపంగా మన ముందు నిలుస్తుంది.
చుట్టూ దీపాలు వెలుగుతా ఉంటై, కాని, మధ్యన చీకటి అలుముకొని ఉంటుంది. చూడండి :
శవం తల పక్కన పెట్టిన దీపం
శవానికి వెలుగునిస్తుంది గాని/ జీవితాన్ని వెలిగించదు''
ఇది యథార్థమే కదా! ఇలా వ్యవస్థలోని ఎన్నో అంశాల్ని ఉదహరిస్తారు కవి. తాత్కాలికంగా కొద్ది మేర వెలుగు నిచ్చేది కాదు కావలసింది. ఈ వ్యవస్థకి శాశ్వత ప్రయోజనం కూర్చే వెలుగు అవసరమై ఉంది. దాని సాధన కోసం శ్రమించాలన్నది కవి కోరిక. ఎందరో త్యాగమూర్తులను కన్న ఈ దేశంలో మానవత్వం కోసం ప్రాణాన్ని దహింపచేసే ఒక్కొక్క మహ నీయుడు ఒక్కో దీపం వంటివాడు.
అద్దేపల్లి వారు, కవితల్లో ముగింపును చాలా జాగ్రత్తగా ఆలోచిస్తారు అనేది వారి కవిత్వం చదివిన వారికి అర్థమౌతుంది. చూడండి :
''పాటలో పరవశించిన వాడు
దీపంగా మారతాడు
అపశ్రుతుల్లో గిలగిల్లాడేవాడు/ నీడగానే మిగుల్తాడు''
దీపం లక్షణం అందరికీ తెలిసిందే. ప్రమిదలో చమురు ఉన్నంత వరకు చుట్టూ ఉన్న చీకటిని చీల్చే ఖడ్గమౌతుంది. ఆ విధంగా ఒక మంచి పనిలో నిబద్ధతగా లీనమైన వాడు, సమాజ ప్రయోజనం కోపం జీవితాన్ని కూడా పణంగా పెట్టడం జరుగుతుంది. అదే స్వార్థచిత్తుడు గానీయండి. సమాజ వినాశనాన్ని కోరే వాడు కానీయండి. వాడు వ్యవస్థకు భారమై, పీడలాగ కనిపిస్తాడు. మనిషితో పాటు నీడ కదిలినా, జీవమున్నది మనిషికి మాత్రమే!
ఈ కవి, వసంతాన్ని మట్టిలో వెతుక్కుంటారు. ఒకడి కల, మరొకడికి నిజం కావచ్చంటారు. పెట్టుబడి దారీ వర్గపు కలలు నిజం కావడానికి, శ్రామికులు, వినియోగదారులు, ఊహాలోకాల్లోకి నెట్టబడతారు. ఒక ఆకు రాలిపోగానే మరొక ఆకు ఉనికిలోకి రావడానికి చిగురు వేస్తుందంటారు.
''నేను మరెవరో లాగ మారిపోతున్నాను
మరెవరో లాగ మార్చబడుతున్నాను'' అంటారు.
'నా లోంచి నేను' అనే కవితలోని పంక్తులివి. ఇక్కడ వ్యక్తి ప్రమేయం లేకుండానే ఆ వ్యక్తి మారిపోతున్నాడు. పరిస్థితులు మార్చివేస్తున్నాయి. మార్చేది ఎవరు? పెట్టుబడిదారీ వర్గం. పై పంక్తుల్లోంచి రెండు అంశాలు గమనించవచ్చు. మనిషి, తనకున్న మనోదౌర్బల్యాల ప్రభావంలో పడి, పాశ్చాత్య విష సంస్క ృతి కోరల్లోకి జారిపోవడాన్ని ఊహించవచ్చు. మరొకటి - అధికారం, తన ప్రాపకం కోసం ప్రపంచాధిపత్యపు ఊబిలోకి భవిష్యత్తు నెట్టివేయబడుతున్న ధ్వనిని గమనించవచ్చు.
కవికి అనుభవంలోకి వచ్చిన అంశాలను అక్షరబద్ధం చేసిన కవితలు కొన్ని ఈ సంపుటిలో కనిపిస్తాయి. వాటిలో ''కన్నీళ్ళలో కొట్టుకు పోయే కాగితాలు'' ఒకటి. న్యూస్‌ పేపరు కొనుక్కొని బస్సెక్కిన వాడు, బస్‌ దిగే సమయానికి తను చదవ డానికి మిగల్చకుండా తలొక ముక్క తీసుకుని, చివరికి, మరెవడో చంకలో పెట్టుకుని వెళ్ళిపోతాడు. (సెల్‌ ఫోను రంగప్రవేశం చేయక ముందు పరిస్థితి) చూడండి..:
''వెనక్కి తిరిగి చూస్తే
ఒక కాగితం తూర్పున పెద్ద మనిషి చేతుల్లో
మరొకటి, పడమటి జంటిల్మన్‌ హస్తంలో
ఇంకోటి దక్షిణాన మర్యాదస్తుడి కౌగిట్లో
వేరొకటి ఉత్తరాన ఠీవిగా కూర్చున్న మనిషి వేళ్ళ మధ్య
అయ్యో! అయ్యో! అందరూ వినండి
దోచుకునే వాడిదే దేశం/ లాక్కునే వాడిదే పేపరు
కొట్టే వాడిదే రాజ్యం/ కొట్టేసేవాడిదే వస్తువు!''
వ్యవస్థ యొక్క రూపు లేఖల్ని, మనుషుల నైజాన్ని ఈ కవిత ద్వారా మన ముందుంచారు కవి.
సామ్రాజ్యవాదం గురించి చెబుతూ ...
''ఫ్యూడల్‌ దశలో స్త్రీని బానిసనుకున్నాను
క్యాపిటల్‌ దశలో స్త్రీని మార్కెట్‌ వస్తువనుకున్నాను
బానిసైనా అనుబంధాలన్నీ ఉన్నై
మార్కెట్‌ వస్తువైనా అనుభవాలన్నీ ఉన్నై
రాబోయే ఇంటర్నెట్‌ యుగంలో
స్త్రీ ఒకే ఒక్క అవయం అవుతుంది''
కవి భవిష్యత్తును చూస్తాడు - అనడానికి ఈ మాట ఒక ఉదాహరణ.
ఇంకా ఈ సంపుటిలో పర్యావరణం గురించి, అమెరికాకు వలస జీవితం గురించి చెప్తారు. నా తోటలో నా చేత్తో పెంచిన మొక్కల వేళ్ళకి, సముద్రాల అవతల నుంచి తవ్విన వ్యాపారపు పైపులైన్ల ద్వారా నీళ్ళందుతుంటే నా జీవజలాలపై పొరల్లోనే ఇంకిపోతుంటే ఎలా భుజం తట్టేదని ప్రశ్నిస్తారు. ఇందులోని కవితలన్నీ మానవాభ్యుదయాన్ని, సమాజ శ్రేయాన్ని కాంక్షిస్తాయి. అందుకే కవి, నిత్యనూతన చైతన్య శీలి. ఎందరికో మార్గదర్శకంగా నిలిచిన కవి డా|| అద్దేపల్లి రామమోహనరావు తెలుగు సాహిత్య రంగంలో నిరంతరంగా నిలిచిపోతారు.